Valéry Giscard d’Estaing zag zich al als de Europese versie van Thomas Jefferson – hij maakte ooit zelf de vergelijking. Mocht het aan de gewezen Franse president liggen, dan moeten binnenkort alle scholieren, van Portugal tot Finland, de tekst van zijn Europese grondwet uit het hoofd kunnen afdreunen.

De ontwerptekst die de voorzitter van de Europese Conventie in Thessaloniki aan de vertegenwoordigers van de lidstaten voorlegde, begint veelbelovend, zij het wat gezwollen. Een citaat uit de lijkrede van Pericles, zoals die door Thucydides werd gedroomd, in de preambule, dat gaat er uiteraard altijd in. Ook de eerste zin zet meteen een statige toon. ‘ In het besef dat Europa als werelddeel een bakermat van de beschaving is, dat zijn inwoners, die zich hier sedert mensenheugenis golfsgewijs gevestigd hebben, geleidelijk de waarden hebben ontwikkeld die ten grondslag liggen aan het humanisme: gelijkheid van alle mensen, vrijheid en eerbied voor de rede. ‘

Maar daarna loopt het wat uit de hand. De ruim 250 bladzijden die volgen, zijn al heel wat kleiiger gesteld dan de Amerikaanse Constitution waaraan Jefferson meewerkte. Diens tekst is zo helder als een bergbeekje. Al even helder als de originele Belgische grondwet, overigens de enige ter wereld waarvan een rijmversie bestaat.

Giscards ontwerp voor een Europese grondwet is wat lang uitgevallen. Bovendien beschikt de Fransman niet over het schrijftalent van Jefferson.

Intussen begint op 4 oktober het intergouvernementeel overleg over die ontwerptekst. In de hoop dat tegen het einde van het jaar eerste minister Silvio Berlusconi het Italiaanse voorzitterschap kan afsluiten met een heuse grondwet voor de Europese natie.

Maar nu al stapelen de twijfels zich op. Die twijfel geldt vooral het beslissingsmechanisme binnen de Europese Unie. Giscard zelf is een voorstander van een systeem waarbij het machtsevenwicht wordt bepaald door het aantal inwoners dat elke lidstaat telt. En daarmee doen alleen de grote vier, Duitsland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Italië, hun voordeel. ‘Ces petits pays de merde‘ waar de Franse diplomatie het volgens het Britse tijdschrift Prospect graag en vaak over heeft, komen met dit systeem in de verdrukking.

Want onder het huidige systeem wegen landen als Polen en Spanje in de ministerraad bijna even zwaar als elk van de grote vier. En dat vinden de Fransen en Duitsers net iets te democratisch.

Met het systeem dat Giscard aanreikt, krijgen de Spanjaarden en de Polen zowat de helft van de stemmen van Duitsland, en niet eens driekwart van de stemmen van Italië, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. In Spanje, Polen, en de kleinere landen borrelt het verzet op.

De kwestie is belangrijk. Wie de Europese zaken zelfs maar oppervlakkig volgt, weet dat de Europese wetgeving primeert op de nationale. De politieke macht is grotendeels verschoven van het nationale naar het Europese niveau. Jaarlijks krijgen de federale parlementariërs riemen Europees papier met wetteksten die ze vrijwel ongelezen goedkeuren.

Alleen, als dat zo in een grondwet wordt gegoten, dan is de tijd wel rijp om de inwoners van de lidstaten te vragen wat ze daarover denken. De opstellers van de eigen wetgeving werden door hen verkozen. De opstellers van die Europese grondwet en hun vele verborgen agenda’s blijven veelal anoniem, laat staan dat ze ooit werden verkozen.

Zo staat in artikel 15 van het ontwerp van de Europese grondwet: ‘ De lidstaten geven in een geest van loyaliteit en wederzijdse solidariteit hun actieve en onvoorwaardelijke steun aan het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid van de Unie en eerbiedigen de handelingen die de Unie op dat gebied vaststelt. ‘

Waarover gaat het hier? Een buitenlands beleid mee uitgestippeld door Tony Blair die, zo blijkt, een loopje nam met de waarheid om zijn land in de oorlog tegen Irak te betrekken? Of door Jacques Chirac, door de Fransen met een wasknijper op de neus tot president gekozen omdat het extreem-rechtse alternatief nog erger was? Of door Silvio Berlusconi die onlangs te kennen gaf dat Benito Mussolini eigenlijk nog niet zo kwaad was?

De Unie wil zich ook inlaten met de gezondheidszorg. Wat wordt dan het model? De Nederlandse of Engelse gezondheidszorg met zijn maandenlange wachtlijsten? De Franse, met ruim 15.000 doden in Parijs en omgeving als gevolg van de zomerhitte in augustus – een pak meer dan die maand in Bagdad?

In Nederland en Frankrijk volgt bijna zeker een referendum over die Europese grondwet. Hoe zit dat eigenlijk bij ons? Want het mag dan zijn, zoals SP.A-voorzitter Steve Stevaert onlangs zijn troepen voorhield, dat een groot deel van ‘de mensen’ niet zo geïnteresseerd is in buitenlandse of Europese politiek. De Europese Unie lijkt wel vastbesloten zich met hen bezig te hou-den.