‘Paars gaat verbazend goed vooruit’, zegt Karel De Gucht. Maar de VLD-voorzitter verwittigt ook de Franstaligen die de Vlamingen het migrantenstemrecht ‘door de strot duwen’. En in een rechtse frontvorming in Vlaanderen ziet hij niets.
Ook de Vlaamse liberalen stomen op naar de Vlaamse en Europese verkiezingen op 13 juni. VLD-voorzitter Karel De Gucht ergert zich daarbij uitermate aan ‘het postmodernisme’ dat zijn SP.A-collega Steve Stevaert volgens hem in de politiek heeft gebracht door nu al een nieuwe carrousel van de socialistische ministers aan te kondigen.
‘Dat is toch niet meer ernstig’, zegt De Gucht. Hij kiest voor een klassieke aanloop naar de verkiezingen. Op 6 en 7 februari begint de VLD op een congres aan ‘een grootschalige vernieuwing van het programma’. Die wordt in april afgerond. Maar dat zal niet kunnen zonder eerst een antwoord te geven op de interne wrevel over het stemrecht voor niet-Europese burgers dat er nu toch komt, ondanks de aanwezigheid van de VLD in de regering. ‘Als een meerderheid van het congres vindt dat we uit de regering moeten stappen, is er een groot probleem’, aldus De Gucht.
De VLD-voorzitter trekt zich dan ook liever op aan de resultaten van de megaministerraad waarvoor premier Guy Verhofstadt (VLD) anderhalve week geleden met zijn paarse ploeg naar Château de Petit-Leez in Gembloers trok. ‘Gembloers was geen uitgestelde start en ook geen doorstart van Paars’, zegt De Gucht. ‘Sinds september vorig jaar zijn al veel concrete beslissingen genomen. Denk aan de verlaging van de sociale lasten met 1 miljard euro, de eenmalige bevrijdende aangifte en de programmawet over de Werkgelegenheidsconferentie.’
U vindt niet dat Paars sinds de formatiegesprekken van juni 2003 telkens nieuwe onderhandelingen over dezelfde dossiers voert?
KAREL DE GUCHT: De pers verwacht dat er tussen twee verkiezingen in de politiek niets kan gebeuren. Paars bewijst het tegendeel. Omdat er in juni dit jaar nieuwe verkiezingen zijn, haasten de ministers zich met beslissingen over bijvoorbeeld gratis treinvervoer voor ambtenaren of het statuut van de zelfstandigen. Dan zegt de pers weer dat het niet snel genoeg gaat, terwijl de regering vier jaar heeft om haar programma uit te voeren.
Ik begrijp niet dat men blijft herhalen dat Paars niet uit de startblokken raakt. Denkend aan een lied van Raymond van het Groenewoud zou ik zelfs zeggen: het gaat vooruit, het gaat verbazend goed vooruit.
Precies over dat betere statuut voor zelfstandigen en over een strengere controle van de werklozen volgt nu toch weer een tijdrovend overleg met de sociale organisaties?
DE GUCHT: Dat Unizo geraadpleegd wordt over het statuut van de zelfstandigen is normaal. Er is een gedetailleerd voorstel met berekeningen tot 2007 om de ziekteverzekering en de pensioenen van de zelfstandigen te verbeteren. Op kruissnelheid gaat het over 440 miljoen euro per jaar. Daarvan moeten de zelfstandigen 180 miljoen euro bijdragen. De rest past de overheid bij.
Minister van Werk en Pensioenen Frank Vandenbroucke (SP.A) sleurde al van in de vorige regeerperiode aan dat dossier. Maar na Gembloers claimden de liberalen de beslissing over de zelfstandigen en mochten de socialisten de vakbondskritiek over de werklozencontrole slikken.
DE GUCHT: In Gembloers draaide veel om het versterken van de economie. Dat raakt de core business van de VLD. Het heeft de beeldvorming sterk beïnvloed.
De liberalen zijn steeds de grote verdedigers van de zelfstandigen geweest, ook tijdens de regeringsonderhandelingen vorig jaar. We hebben toen echter even hard aangedrongen op een betere controle van de werklozen. Een groot deel van onze achterban is blij dat die er eindelijk komt.
Komt er werkelijk controle? Minister Vandenbroucke spreekt over een ‘administratieve begeleiding’ en oudere werklozen komen daarvoor al niet in aanmerking
DE GUCHT: We beginnen met een proefperiode van een jaar. Alles zal afhangen van de beoordeling van de werkwilligheid van werklozen en hun begeleiding naar werk. Tijdens de regeringsonderhandelingen heb ik daarover een kletterende ruzie gehad met vice-premier Laurette Onkelinx (PS), tot cijfers aantoonden dat in Wallonië nog minder werklozen werden geschorst dan bleek uit de gegevens waarover ik beschikte. Ik kijk dan ook hoopvol uit naar een trendbreuk in Wallonië.
In Gembloers heeft de regering de beslissing om DHL ‘in België’ te houden, verschoven naar één september. Moet de discussie over een plafond van 25.000 nachtvluchten niet verdoezelen dat VLD en PS al hebben afgesproken dat DHL in een eerste periode in Zaventem kan blijven, en daarna verhuist naar Bierset?
DE GUCHT: Die afspraak bestaat niet. Over het maximumaantal vluchten is er alleen discussie omdat Groen! en ook Spirit, de partner van de SP.A, in de Vlaamse regering vasthouden aan het cijfer 25.000. De federale regering wil DHL in Zaventem houden. Dat is de enige realistische optie. DHL verhuist nog liever naar het nieuwe centrum van Europa – en dat ligt in oostelijke richting – dan uit te wijken naar een andere luchthaven in België.
We zullen in Zaventem een oplossing móéten zoeken. Daarbij kan een maximum van 25.000 nachtvluchten geen fetisj zijn. Minister van Mobiliteit Bert Anciaux (Spirit) heeft in dit dossier een serieuze stap vooruit gezet, maar bij een maximale spreiding van de lawaaihinder kan Brussel niet buiten schot blijven.
Wordt de druk op de omgeving niet onhoudbaar als DHL naar 34.000 nachtvluchten gaat? Luc Coene, oud-kabinetschef van de premier en nu vice-gouverneur van de Nationale Bank, vindt van wel. Volgens hem ligt de luchthaven van Zaventem zelfs op de verkeerde plaats.
DE GUCHT: Toen Coene nog verantwoordelijkheid in de politiek droeg, heb ik dat nooit van hem gehoord. Wat hij nu over dit dossier zegt, is niet meer relevant.
Het is natuurlijk mooi om aan de mensen te vertellen dat de nachtrust voorgaat. Maar als we in dit land de werkgelegenheid willen vergroten, ook om onze sociale zekerheid voor een vergrijzende bevolking overeind te houden, dan zullen we daar iets voor over moeten hebben. Er zijn geen tientallen economische activiteiten met een toekomstperspectief dat zich over 25 jaar uitstrekt. Door onze ligging, de verbindingen en de productiviteit is logistiek een van onze roepingen.
DHL, Kyoto… telkens weer lijkt Paars zichzelf tegen te komen op het snijpunt van twee conflictlijnen: economie versus ecologie en Vlamingen versus Franstaligen.
DE GUCHT: Dat is een goede analyse. Maar met het spanningsveld tussen economie en ecologie krijgt elke regering te maken. En het communautaire is in België zelden afwezig. Neem Kyoto. De regering heeft er zich toe verbonden dat ons land zijn verplichtingen inzake het terugdringen van broeikasgassen zal nakomen en Wallonië heeft beloofd solidair te zijn. Maar in het plan dat minister van Milieu Freya Van den Bossche (SP.A) vorige week heeft voorgelegd, gaat die solidariteit niet ver genoeg.
Dat is vorige zomer al vastgesteld in het Overlegcomité van de federale regering en de regio’s.
DE GUCHT: Het dossier is toen naar een klimaatcommissie verwezen en die heeft voorstellen gedaan. Nu moeten de politieke knopen worden doorgehakt. Als Wallonië geen grotere inspanning levert, brengen we belangrijke industriële takken zoals de chemie in Antwerpen ernstig in gevaar.
Maar Wallonië is helemaal niet enthousiast.
DE GUCHT: Dat had ik ook niet verwacht. De Walen verdedigen hun belangen omdat ze ruimte willen overhouden voor nieuwe industriële activiteiten. Maar het kan niet dat we in Vlaanderen de grootste energiebesparing voor onze rekening nemen en tegelijk de grootste financiële bijdrage leveren aan het Kyoto-fonds waarmee de federale regering dan elders schone lucht kan kopen.
Na de rampverzekering en de banktarieven leent nu ook het Kyoto-dossier er zich toe om Van den Bossche in de wielen te rijden. U stuurt graag de VLD-ministers Fientje Moerman en Patricia Ceysens in het strijdperk tegen de lieveling van de SP.A.
DE GUCHT: Moerman en Ceysens zijn veel te zelfstandig om zich door mij te laten gebruiken voor een robbertje met Van den Bossche. De VLD heeft ook geen reden om haar politiek te fusilleren. Maar als minister moet Van den Bossche beseffen dat ze tegenwind kan krijgen. Ze is geen icoon die niet mag worden aangeraakt.
Tegenwind zult ook u krijgen, wanneer de rechterflank van de VLD straks op het partijcongres vraagt om van het migrantenstemrecht alsnog een regeringszaak te maken.
DE GUCHT: Bij de regeringsvorming hebben we een inschattingsfout gemaakt. We dachten dat de MR haar achterban niet voor het hoofd zou stoten. Allicht hebben de Franstalige liberalen daarom een onmogelijk voorstel gedaan dat aan niet-Europese burgers zoveel voorwaarden oplegt dat er in de praktijk niet veel van dat stemrecht in huis zal komen. Maar de PS en SP.A-Spirit hebben ook voor die symbolische oplossing gekozen om er politiek snel vanaf te zijn én omdat ze dan in volkshuizen nog altijd kunnen uitleggen dat het allemaal niet zo’n vaart zal lopen.
Het was wel huidig vice-premier Patrick Dewael die het congres van uw partij heeft bezworen dat er met de VLD in de regering geen migrantenstemrecht zou komen.
DE GUCHT: Twee zaken zitten grondig scheef in dit dossier. In ons federaal systeem moeten de twee grote gemeenschappen akkoord gaan met beslissingen over fundamentele kwesties. Daarvoor hebben de Vlamingen hun feitelijke meerderheid afgestaan. Voor het eerst wordt die consensus op de helling gezet. De Franstaligen zetten nu door met het migrantenstemrecht, zonder een meerderheid aan Vlaamse kant. Ik raad hen aan om nog eens goed na te denken, want anders staat niets nog in de weg dat een Vlaamse meerderheid bijvoorbeeld eenzijdig de splitsing van het kiesarrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde doordrukt.
MR, PS en SP.A-Spirit vergissen zich ook. Het migrantenstemrecht lost het migratiedossier niet op. Integendeel. Het laat ook bij de gematigde Vlamingen een wrang gevoel na. Door hen een inhoudsloze wet door de strot te duwen, zal hun bereidheid afnemen om iets voor migranten te doen.
Zal het VLD-congres vrede nemen met die uitleg over een inschattingsfout?
DE GUCHT: De VLD is een democratische partij. Meer dan duizend leden hebben over het migrantenstemrecht een congres gevraagd. Ze krijgen een actualiteitsdebat dat wordt ingeleid door Verhofstadt. Het is logisch dat de premier naar voren treedt als een deel van de partij de facto het ontslag van zijn regering eist. Alle congresgangers moeten hun verantwoordelijkheid nemen. Als een meerderheid vindt dat we uit de regering moeten stappen vanwege het migrantenstemrecht, dan is er een zeer groot probleem.
Naast het interne ongenoegen bestoken ook het Vlaams Blok, CD&V en N-VA de VLD over deze kwestie. Bent u niet bang dat de VLD bij de verkiezingen van 13 juni klappen zal krijgen door het migrantenstemrecht?
DE GUCHT: Wie bang is, krijgt slaag. De VLD heeft de verkiezingen van vorig jaar gewonnen. Ik zie niet in waarom we dit in juni niet opnieuw kunnen doen.
In het tegenovergestelde geval kan het uw zwanenzang als partijvoorzitter worden.
DE GUCHT:(haalt schouders op) De zwanenzang is een mooi lied vol Sehnsucht. (denkt na) Ik zal mijn verantwoordelijkheid nemen door op te treden als VLD-woordvoerder in het komende kamerdebat over het migrantenstemrecht. Dat zal daardoor meer aandacht krijgen. Maar de media zullen met mij niet de kans krijgen om een discussie, die zogezegd het hele land op zijn kop zet, te reduceren tot één beeld van een slappe lach. Ik ben nu in elk geval niet bezig met mijn zwanenzang, ik probeer de verkiezingen van 13 juni te winnen.
Volgens Boudewijn Bouckaert van de liberale club Nova Civitas zou de VLD beter werk maken van een centrumrechtse frontvorming met CD&V, N-VA en Vlaams Blok.
DE GUCHT: Ik respecteer Boudewijn Bouckaert als jurist en lid van de Hoge Raad voor de Justitie. Maar politiek gezien heeft hij een zeer conservatieve visie op het liberalisme. Omdat hij geen prominent mandataris is die tegen de partijlijn ingaat, is dat geen probleem. Bouckaert is een VLD-lid en een academicus met een politieke club. Hij kan vrij zijn mening geven. Als partijvoorzitter ben ik niet de ideologische politieman van de VLD.
Een rechts front in Vlaanderen is een fata morgana. Om een meerderheid te vormen, heb je het Vlaams Blok nodig en met die partij werk ik onder geen beding samen. Ik doe geen knieval voor het fascisme. Bouckaert behoort tot een groep van mensen die menen dat het Vlaams Blok zal inbinden door de partij mee te laten besturen. Maar de VLD-statuten zijn formeel. Ze sluiten elke samenwerking met het Vlaams Blok uit omdat het een anti-democratische partij is. Voor mij is dat zelfs geen opportuniteitsvraag, maar een ethische kwestie.
Bouckaert en co klagen er ook over dat de liberale principes verdampen door de regeringsdeelname van de VLD.
DE GUCHT: Het liberale profiel is helemaal niet ondergesneeuwd in het beleid. Eigenlijk vindt Bouckaert dat de VLD desnoods uit de regering moet stappen om een zuivere positie in te nemen. Wie echte zuiverheid nastreeft, kan beter in een klooster gaan leven. De VLD is een beleidspartij die haar principes niet hoeft op te geven in een regering. In dit land moeten nu eenmaal coalities worden gevormd. De VLD, die goed is voor een kwart van de stemmen in Vlaanderen en ongeveer 15 procent van de stemmen in België, kan haar wil niet eenzijdig opleggen.
Patrick Dewael neemt het ondertussen op voor onderdrukte moslimvrouwen en pleit voor een verbod op het dragen van een hoofddoek in openbare functies en het gemeenschapsonderwijs. Heeft de VLD zich achter hem geschaard om de nederlaag over het migrantenstemrecht weg te moffelen?
DE GUCHT: Nee. Wij zijn niet met de heilige drievuldigheid van de partij samengekomen om dat op die manier af te spreken.
Dewael vertolkt een zeer liberale en emancipatorische gedachte. De islam en de moslimcultuur vormen een vastgeroest systeem dat niet bijdraagt tot de emancipatie van de vrouw. Bij ons is de judeo-christelijke traditie, samen met het humanisme, mee de weg ingeslagen naar persoonlijke vrijheid en de gelijkheid tussen mannen en vrouwen. De islam heeft gekozen voor de groep en de onderdrukking van het individu. Die tegenstrijdigheid doet de vraag rijzen of onze geseculariseerde maatschappij met haar klemtoon op zelfbeschikking wel kan samengaan met de islamgodsdienst en -cultuur.
Met een verbod op het dragen van een hoofddoek kondigt u toch niet het einde van de onderdrukking van moslimvrouwen af?
DE GUCHT: Daar gaat het niet over. Veel jonge moslimmeisjes zeggen dat ze zelf een hoofddoek willen dragen. Maar er wordt op hen veel druk uitgeoefend door de familie, door medeleerlingen op school enzovoorts. Dat opgelegd patroon geven ze door aan de volgende generatie. Zo ontwikkel je nooit een emancipatorische lijn.
Hoewel er momenteel bij ons geen politiek draagvlak is om een verbod op de hoofddoek in te voeren, ben ik ervan overtuigd dat dit in de moslimgemeenschap bevrijdende processen op gang zou brengen. Ik ben in elk geval heel benieuwd naar de effecten van het verbod in Frankrijk.
Onder meer de Vlaamse socialisten hebben het moeilijk met onze benadering, maar dat verwondert me niet. De socialisten hebben de gespletenheid tussen geseculariseerde moslims en aanhangers van een gesloten islam in hun eigen partij binnengehaald. Kijk naar SP.A-parlementslid Cemal Çavdarli die imam is, maar ook naar Tarik Frahi die Steve Stevaert adviseert en er een gepolijste versie van het extreme standpunt van Abou Jahjah over de islam als een eiland in de westerse beschaving op na houdt.
Drijft uw benadering de tegenstellingen met de moslimgemeenschap niet op de spits?
DE GUCHT: Waarom zou die benadering verkeerd zijn? De seksuele moraal van de moslims is een van de belangrijkste oorzaken van de onderdrukking van de vrouw. Vindt u het normaal dat in een moderne maatschappij moslimmeisjes hun maagdenvlies moeten laten herstellen om nog als maagd in het huwelijk te kunnen treden? Ik vind dat dus niet, hè.
In haar beginselverklaring van 1992 heeft de VLD al gezegd dat een aantal grondrechten en principes zoals de scheiding tussen staat en kerk en de gelijkheid van mannen en vrouwen niet ter discussie kunnen worden gesteld. Het standpunt van de VLD in het hoofddoekendebat houdt ook geen beperking van de individuele vrijheid in, zoals critici beweren. Voor die vrijheid moet een overheid desnoods maar stappen zetten.
Wat levert dat op als de moslimgemeenschap zich hierdoor terugplooit in eigen organisaties en scholen?
DE GUCHT: We moeten de samenleving zo organiseren dat autochtonen en allochtonen harmonieus kunnen samenleven. Dat kan alleen als de twee bevolkingsgroepen zonder taboes zeggen wat ze van elkaar denken en een open debat voeren. Niet alleen over hoofddoeken, maar ook over onderwijs, werkgelegenheid, criminaliteit en veiligheid enzovoorts. Ik vertrek niet van een afwijzingsgedachte. Maar als de moslimgemeenschap niet sneller de stap naar de moderniteit zet, blijven we in een conflictmodel zitten.
Ander onderwerp: het Vlaamse profiel van de VLD. Ook dat wordt op de korrel genomen door CD&V, N-VA en Vlaams Blok. Vorige week hadden ze weer een kluif aan de splitsing van het kiesarrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde.
DE GUCHT: De kamerleden van de meerderheid die uit Halle-Vilvoorde komen, hebben zich toen onthouden over amendementen van de N-VA om die splitsing via de kieswet door te voeren. Hun onthouding was een signaal. Dat probleem moet opgelost zijn voor 2007, zoals ook het Arbitragehof heeft gevraagd.
De burgemeesters van Halle-Vilvoorde willen zo lang niet meer wachten. Onder meer VLD-burgemeester Willy Dewaele van Lennik dreigt met een boycot van de Europese verkiezingen.
DE GUCHT: Een boycot van verkiezingen is ondemocratisch. Op dat punt heeft Dewaele ongelijk. Over de grond van de zaak verschillen we niet van mening. Het splitsingsvoorstel van de burgemeesters van Halle-Vilvoorde gaat trouwens niet ver genoeg. Ook de gegarandeerde vertegenwoordiging van de Brusselse Vlamingen moet geregeld worden.
Paars heeft afgesproken om na de verkiezingen van juni een aantal communautaire dossiers aan te pakken. Die afspraak moet worden nageleefd. We willen geen schijnvertoning, maar een akkoord over de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde, de gezondheidszorg, het werkgelegenheidsbeleid en de hervorming van de Senaat.
Eind vorig jaar had u een aanvaring met de Persgroep, uitgever van onder meer ‘Het Laatste Nieuws’ en mede-eigenaar van VTM. Aanleiding was de toestemming die de VRT heeft gekregen om in de zomer via een derde kanaal sport uit te zenden. Is dat conflict met de Persgroep en zijn baas Christian Van Thillo bijgelegd?
DE GUCHT: Als een privé-bedrijf het moeilijk heeft met een politieke beslissing, hoeft een partijvoorzitter niet per definitie overhoop te liggen met dat bedrijf. Ik heb ook helemaal geen conflict met Van Thillo. Vlaams minister van Media Marino Keulen (VLD) heeft de enig mogelijke beslissing genomen. Het gaat over een tijdelijk initiatief dat binnen de lijnen van de beheersovereenkomst met de VRT blijft.
Kern van de zaak is dat de VRT met overheidsgeld de privé-zenders beconcurreert en die verliezen kijkers en reclame-inkomsten.
DE GUCHT: Om de verhoudingen in het medialandschap te verbeteren, is er maar één oplossing, met een duidelijke scheidingslijn voor de financiering. Concreet: een publieke omroep werkt alleen nog met overheidsmiddelen en de privé-zenders moeten het doen met privé-kapitaal.
Is het ook een teken van moderniteit dat u bij Van Thillo hebt aangedrongen om politiek commentator Luc Van der Kelen van ‘Het Laatste Nieuws’ te dumpen?
DE GUCHT: Wie zegt dat ik die vraag aan Van Thillo gesteld heb? Was Van der Kelen daar misschien bij aanwezig?
Ik heb met de pers geen enkel probleem. Maar dat de VLD ongelukkig is over de politieke lijn van Het Laatste Nieuws is geen geheim. Dat is ons goed recht, want die krant wordt verondersteld om het Liberaal Manifest van Oxford uit 1947 na te leven. Van der Kelen zegt dat hij dat doet, maar tegelijkertijd vindt hij dat niemand van de VLD deugt. Geef toe dat dit moeilijk aanvaardbaar is.
Patrick Martens
‘Wie echte zuiverheid nastreeft, kan beter in een klooster gaan wonen.’
