Vijftien laureaten van de Belgische Stichting Roeping krijgen elk een beurs van 300.000 frank om te bouwen aan hun levenswerk.
Er was eens een jongeman uit de Kempen die schaapherder wilde worden. Hij droomde van de rust, ergens op een weide. Maar schapen hoeden, wist hij, gaat niet vanzelf. Je moet ook op die dieren léren passen. Hij had gehoord dat je dat in Frankrijk kon leren. De cursus duurde enkele weken, je moest vrij kunnen nemen van het werk en een respectabele som inschrijvingsgeld betalen. Geld, dat in het spaarvarken van de dromende jongeman niet meer voorradig was. Tot hij een helpende hand kreeg uit een onverwachte hoek.
De Belgische Stichting Roeping (BSR) heeft zich tot doel gesteld om passies van dat slag in vervulling te doen gaan. Om roepingen te verwezenlijken, jongeren tussen achttien en dertig jaar over die laatste brug tussen droom en werkelijkheid te helpen.
Etienne Van der Belen (29) kan zijn geluk nog altijd niet op. ?Ik was altijd de laatste van de klas. Kan je nagaan hoe verrast ik was, om hier bij de laureaten te horen.? Van Der Belen, theaterfanaat, vrijwillig ontwikkelingshelper en gedwongen werkloze, wil het theater met de ontwikkelingshulp verzoenen. Zijn project leidt naar een theaterfestival in Burkina Faso, waar Belgische en Burkinese theatermakers elkaar kunnen ontmoeten en waar Van der Belens mobiele stuk De Immoralist de politiek-economische verhoudingen tussen noord en zuid moet analyseren. ?Geen paternalistische illustratie, zoals we die gewoon zijn, maar een dialoog,? benadrukt hij. ?In het Frans.?
Projecten als dat van Etienne Van der Belen dreigen in de meeste beurssystemen tussen twee stoelen te vallen. Gefnuikt door theatermecenassen wegens een te geringe artistieke waarde, genegeerd door instellingen voor ontwikkelingshulp wegens te weinig tastbare resultaten. Maar wel geknipt voor de doelstellingen die de Belgische Stichting Roeping nastreeft.
De BSR bestaat sinds 1963, toen Emile Bernheim een vereniging oprichtte naar het voorbeeld van de Franse Fondation de la Vocation. Bernheim was welstellend, had connecties, wilde jongeren steunen op weg naar de verwezenlijking van hun dromen. Met geld uit legaten, kleine giften, een minieme subsidie en een zeldzame bijdrage uit sponsoring investeert de BSR in de toekomst van beloftevolle jongeren die weten wat ze willen. Op de geïmproviseerde erelijst van de stichting prijken prestigieuze namen als die van choreografe Anna Teresa De Keersmaeker, modeontwerpsters Anna Heylen en Laure Onghena, ontdekkingsreiziger Jean Bourgeois, graveerkunstenares Veerle Moons of muzikanten als Hubert Boone of Pieter Andries. ?Onze laureaten hebben niet de uithangbordfunctie die ze bij onze Franse collega’s wel hebben,? verduidelijkt secretaris-generaal Frie Dierickx Visschers van de BSR. ?De projecten zijn lang niet altijd prestigieus. We steunden ooit iemand, die in Engeland stage wou lopen bij de National Trust Foundation, waar ze de Britse beginselen van het natuurbehoud kon leren. Een nobele gedachte, maar geen taak die de krantenkoppen haalt.?
BESCHEIDENHEID HOORT ERBIJ
De Belgische stichting rekruteert haar mensen aan de wieg van de bekendheid, de Franse collega’s steunen mensen die al verder staan. Elke laureaat krijgt 300.000 frank, uitbetaald in twee schijven en te besteden volgens een in zijn of haar dossier vastgelegd patroon. Enkele laureaten moeten naar het buitenland om dichter bij hun droom te geraken. Veronique Degroot (24) gaat zich verdiepen in de Javaanse cultuur, Veerle Coessens (27) financiert met haar BSR-beurs een reis naar en een verblijf in het Amerikaanse Pittsburgh, waar ze met professor Matyjaszewski betere synthesemethoden voor polymeren onderzoekt. Liesbeth Deknock (30) probeert het ambachtelijk schoenmaken, inmiddels uitgestorven, maar eens een trotse Belgische traditie, nieuw leven in te blazen. Met de beurs betaalt ze haar verblijf in Londen, waar ze stage loopt bij Henry Maxwell, en hoopt ze materiaal en naaimachines te kunnen kopen voor haar atelier in België.
Het gaat helaas vaak om korte verblijven in het buitenland, want de beurzen zijn beperkt en mogen in principe niet met andere giften gecombineerd worden. Maar de laureaten trekken goed hun plan. Dierickx Visschers : ?We keren geen buitensporig hoog bedrag uit, maar je zou er versteld van staan wat die laureaten er zoal mee presteren. Blijkbaar gaat het streven naar het verwezenlijken van een roeping hand in hand met een heel bescheiden leven.?
Zoals, bijvoorbeeld, bij Stefaan Claeys (26). Violist van vocatie, tegenwoordig ijverig partituren aan het instuderen op een piepklein kamertje ergens in Londen. Elke dag, uren aan een stuk. Hij staat ermee op, hij gaat ermee slapen. ?Alleen door intense studie kan een muzikant bezieling in zijn uitvoeringen leggen,? vindt hij. ?Wie een stuk niet volledig beheerst, struikelt over elke moeilijkheid. Pas als je weet dat je elke valkuil overwint, kan je je echt laten gaan.? Hij ruilde er een gezellige job als variétémuzikant voor in. Met zijn vader overigens, violist in het Filharmonisch Orkest van de BRTN. ?Omdat zware stukken en variété niet samengaan. Je kunt geen moeilijke partituren instuderen en het lichtere genre blijven beoefenen.?
Een deskundige jury quoteerde 266 dossiers op hun roepingsgehalte. Ze oordeelden op hun ervaring, op hun gevoel. De secretaris-generaal : ?We werken met een vaste kern van juryleden. Allemaal mensen die erg beslagen zijn in hun specifieke werkdomein. Schilder Paul Delvaux kwam, bijvoorbeeld, bij ons jureren, Pater Pire ook, Karel Aerts. Elk jurylid is verantwoordelijk voor een vakdomein, waarin het alle dossiers doorneemt en dan tijdens de plenaire vergadering naar voren brengt.?
Zonder puntensysteem, zonder strikte eisen waaraan voldaan moest worden. Een beetje in het ijle, lijkt het wel, op zoek naar een abstract gegeven. Want wat is roeping ? ?Iets wat je een leven lang met je meedraagt,? verwoordt Chantal Maes (31), laureate met een project over fotografische kunst. ?Iets waar je alles voor opzij schuift, waarvoor je een heel leven structureert. Op mijn achtste was ik al vakantiefotograaf van de familie, als tiener fotografeerde ik mijn omgeving in geënsceneerde situaties. Mijn studies hebben de passie alleen versterkt : fotograferen is voor mij de zin van het leven.? Ze zegt het met een overtuiging die een hartstocht voor het vak verraadt.
Die gedrevenheid delen alle laureaten met elkaar. Met Marianne Vanbellinghen (25) als type-voorbeeld : eigenlijk is ze historica, maar miste menselijk contact in de archieven. Dus koos ze, vanuit een sterke interesse voor de medische wetenschap, voor een bijkomende opleiding tot vroedvrouw. ?Het idee rijpt al sinds ik in de eerste licentie zat. De drang raakte uitvergroot omdat ik als wetenschappelijk onderzoeker voortdurend op een strikt theoretisch niveau moest werken. Ik wil zwangere vrouwen begeleiden, thuisbevallingen uitvoeren, in de toekomst als vroedvrouw in ontwikkelingslanden werken.? Na nòg eens drie jaar tijdrovende opleiding, welteverstaan.
VEEL DOSSIERS VOOR WEINIG BEURZEN
Frie Dierickx Visschers : ?Meestal lees je zo uit de dossiers af of het om een echte roeping gaat, dan wel een inval die plotseling bij iemand opkomt. Over een roeping is lang en intensief nagedacht, de dossiers die losse invallen beschrijven, vallen door onnauwkeurigheid door de mand.? Wie uit de boot valt, hoeft zich geen zorgen te maken over de kwaliteit van zijn inzending. ?Er zijn veel dossiers en weinig beurzen. Eigenlijk worden alleen commerciële activiteiten a priori uitgesloten. Wie geld wil om een winkel te beginnen, vangt altijd bot bij ons. Maar je hoeft, bijvoorbeeld, geen kunstenaar te zijn om in aanmerking te komen.?
Soms geeft het wel die indruk. ?Mijn vrienden waarschuwden me dat ik vocht voor een verloren zaak,? zegt Geneviève Moumal. ?Dat ze zo’n beurs alleen aan artiesten zouden toewijzen. Dan maakte ik geen kans natuurlijk, met mijn project rond kinderen van gedetineerden.? In de gevangenissen van Namen, Vorst en Sint-Gillis ijvert Moumal voor een betere regeling van het bezoekrecht voor kinderen van gedetineerden. Onder meer wil ze aparte uurregelingen afdwingen, speelmogelijkheden creëren,… Driehonderdduizend frank geeft haar de kans om langer te blijven werken, om naast haar reguliere job ook intensief aan een betere wereld te bouwen voor kinderen van gevangenen.
Ook Nathalie Mertens (29) zoekt het in de sociale richting. ?Ik combineer kunst met openbare ruimte, creëer een maatschappelijk en creatief verlangen op plaatsen die tijdelijk geen functie hebben.? Ze plantte twee zomers geleden ongevraagd 350 zonnebloemen op de terreinen van het half gesloopte Philips-terrein aan het Fontainasplein en legde contacten met bewoners. Met de beurs richt ze een VZW op, de Urban Space and Time Association, die de realisaties meer ruchtbaarheid moet verlenen.
De projecten van Nathalie Mertens en Geneviève Moural hebben niet echt iets artistieks, maar zijn wel maatschappelijk relevant. Dierickx Visschers : ?In het verleden reikten we onze beurzen vaak aan artiesten uit, omdat die jonge mensen meer obstakels op hun weg schijnen te vinden. Maar we zoeken niet naar een evenwicht tussen de groepen. Het kan ons ook niet schelen of er meer Nederlandstalige dan Franstalige laureaten zijn of meer mannen dan vrouwen. We zien dat het aandeel van de wetenschappers recent gestegen is. Want ook zij kunnen bij ons terecht.?
De secretaris-generaal illustreert met het verhaal van een kandidaat-plastisch chirurge, een laureate uit een van de vorige promoties. ?Die liftte naar Wenen, om daar het laatste stukje van een stage te kunnen volmaken. Zij zocht middelen om haar verblijf te financieren. Wij hebben haar die middelen gegeven.?
De Belgische Stichting Roeping sleept een religieuze connotatie met zich mee, een gevolg van de bijklank die de Nederlandstalige versie van de naam heeft. Dierickx-Visschers : ?We sluiten niemand uit met een religieuze roeping, maar we willen zeker ook niemand bevoordelen. Trouwens, strikt genomen hebben we nog nooit een laureaat gehad die aan dat profiel beantwoordde.?
Zelden pure doctoraten ook, omdat die vanuit een andere hoek subsidie kunnen verwachten. ?We delen geld uit aan jonge mensen met een vaste wil, die alle andere mogelijkheden uitgeput hebben. We zijn een vangnet voor mensen buiten het reguliere circuit. Jonge mensen met een minimum aan talent ook. Talent hoeft wel niet per se een sterke roeping te onderstutten, maar we willen ook niemand valse hoop geven.?
Vaak zijn de paria’s van het normale beurssysteem mensen die al een diploma hebben. Jongeren zoals beeldhouwster Bénédicte Henderick (29), die van thuis uit naar de kinesitherapie werd gestuwd. ?Op mijn twintigste keerde ik terug naar mijn eerste liefde, het kunstonderwijs. Eerst naar de restauratie van sculpturen, drie jaar later naar mijn echte passie : de creatie van beeldhouwwerken en eigen sculpturen.?
DRIEMAAL IS SCHEEPSRECHT
Een weigering mag niet meteen ontmoedigen. Wie genoeg overtuiging voelt, probeert opnieuw. Dierickx Visschers : ?Wie nog geen beurs kreeg, mag drie keer een dossier insturen. Vaak zie je ook hoe dossiers groeien, hoe mensen met de tijd beter beginnen te beseffen welke richting ze uit willen. Ze putten gedrevenheid uit de moeilijkheden die ze ondervinden.? Charlotte Geldof (28) is een van die volharders. Haar Atlas tot Schoonheid kreeg pas lauweren bij de tweede inzending. ?Eigenlijk is het een eerste deel van een omvangrijker werk waarin ik in een ontroerende totaalvisie de schoonheidsdimensie in de stedenbouw wil vatten,? legt ze uit. ?Het esthetische element in stedenbouw dreigt verloren te gaan onder politieke, economische en sociale druk. De atlas moet een uitnodiging zijn om opnieuw schoonheid in stedenbouw te creëren.? De beurs van de stichting moet haar even vrijkopen uit het architectenbureau waar ze werkt.
Voor Valérie Angenot (25) koopt de Stichting Roeping een ticket naar Egypte. Bij wijze van spreken dan, want voorlopig werkt ze vooral vanuit bibliotheken aan een doctoraatsthesis. ?Talen hebben me al sinds de middelbare school in hun ban. Ik studeerde Latijn en Grieks, maar ook Arabisch, Hebreeuws en Sanskriet. De manier waarop bepaalde oosterse talen de tijd benaderen, fascineerde me. Ze gebruiken geen verleden tijd, alleen een soort présent accompli. En nu mijn promotor, egyptoloog Roland Tefnin, de theorie lanceert dat hiërogliefen meer boodschappen zouden bevatten dan alleen de tekstuele, ben ik helemaal meegezogen in een drang om dat verder te onderzoeken.?
Operazangeressen Sophie Karthäuser (22) en Laure Delcampe (29 en halve finaliste van de Koningin Elisabethwedstrijd van 1996) gebruiken de beurs om hun studies te financieren. De eerste volgt les in Londen, de andere bij een Franse diva. In koor zeggen ze : ?Zonder de ervaring van master classes en internationale wedstrijden kunnen we onmogelijk deelnemen aan de audities van operahuizen en grote concertagenten.?
Cinematografisch kunstenaar Sven Augustijnen (27) wil met zijn beurs zijn filmstudio uitbreiden. Hij draaide al verschillende films, zijn La Tristeza Complice haalde zelfs een prijs in Parijs. ?Ik deed alles zelf. Filmen, scenario schrijven, knippen, monteren. Mijn deelnemingsformulier voor zo’n festival zal weinig professioneel ogen, met voortdurend diezelfde naam die terugkeert.? Op dit ogenblik werkt hij aan een dossier om subsidie los te weken voor een project van een veertigtal minuten. ?Een film die niet in een vakje onder te brengen is. Ik wil me niet op een voorbeeld vastpinnen, maar gewoon mijn eigen weg gaan.? Een uitspraak waarmee hij de drang van elke laureaat samenvat.
Frank Demets Ellen Verleyen
De Belgische Stichting Roeping is te bereiken in de Naamsestraat 16, 1000 Brussel. Telefoonnummer 02/ 513.57.83 of fax 02/ 502.43.98.
Van links naar rechts poseren Etienne Van der Belen, Valérie Angenot, Charlotte Geldof, Stefaan Claeys, Chantal Maes, Sven Augustijnen, Marianne Vanbellinghen, Geneviève Moumal, Laure Delcampe, Bénédicte Henderick, Sophie Karthäuser en Nathalie Mertens : gedreven door een drang.
