Johann Grüner, de enige FPÖ’er in de gemeenteraad van Sölden, noemt zichzelf ‘een christenmens’. Vroeger stemde hij op de christen-democraten, maar ‘na een bouwgeschil werd ik opposant’. Reportage uit skioord Sölden, een soort Ibiza in de sneeuw.

Wordt het immoreel om in Antwerpen mosselen-friet te gaan eten, als het Vlaams Blok de stad inpalmt? We zijn benieuwd hoe België straks omgaat met de uitslag van zijn gemeenteraadsverkiezingen.’ Veel ingezetenen van Sölden kennen België goed. De ene heeft de kampioenstitel van Lierse SK meegevierd en is supporter van de club gebleven, de andere zingt de lof van een Chinees restaurant in Boom, een volgende weet waar in Antwerpen trappist van ’t vat wordt getapt. En iedereen kan feilloos minister van Buitenlandse Zaken Louis Michel citeren: ‘ Ski fahren in Österreich ist unmoralisch.‘

‘Omdat de blauwen van Jörg Haider mee in de regering zitten, boycot het halve Westen heel Oostenrijk. Het verwijst Haider wegens zijn racistische uitspraken naar de extreem-rechtse hoek. Wij noemen hem een populist, maar laten we dat semantische verschil even terzijde. Grond van de zaak blijft dat je een ‘kameleon’, die almaar meer stemmen vangt, moet kooien. In dit geval, door zijn FPÖ regeringsverantwoordelijkheid te geven. Europa had het vingertje kunnen opheffen tegen Oostenrijk, maar ons collectief straffen: nee, dat gaat te ver. We behandelen de Vlamingen toch ook niet als fascisten omdat ze zo talrijk op het Vlaams Blok stemmen? Die partij verbroedert met het Franse Front National van Jean-Marie Le Pen, wat de FPÖ niet doet, maar wij weten ook dat ze haar succes dankt aan proteststemmers. Vergeleken bij de Blokkers zijn de FPÖ’ers zachtgekookte eitjes.’

Aan elke Stammtisch valt zo’n betoog te beluisteren. En Vlaamse vakantiegangers beamen meestal het discours. Een jonge vrouw op de skipiste: ‘Louis Michel laat me koud. Ik ken Sölden van hoogtestages met mijn voetbalclub, Rapid Wezemaal – jawel, concurrent van Anderlecht in de hoogste klasse van de Belgische vrouwencompetitie. Ik wou hier ook eens op de latten staan.’

Een koppel uit Gent. Hij: ‘Toen ik collega’s vertelde dat we gingen skiën in Oostenrijk, waren er die de wenkbrauwen fronsten.’ Zij: ‘De regeringscoalitie is volgens democratische spelregels tot stand gekomen. Met welk recht bemoeit de EU zich met de binnenlandse aangelegenheden van Oostenrijk? We zullen na de achtste oktober bij ons zien in welke bochten de traditionele partijen zich wringen. Ik kom voor de veertiende keer naar Oostenrijk, winter en zomer. De mensen zijn hier vriendelijk. Louis Michel of minister-president Patrick Dewael gedragen zich als schoolmeesters.’

ZWITSERSE GABBERS

Een twintiger, NRC-lezer in een hotellobby: ‘Zoals veel Nederlanders gun ik de Oostenrijkse regering het voordeel van de twijfel. Laten we afwachten wat ze doet. Als ze beslissingen neemt die niet door de beugel kunnen, reageert Nederland met een echte toeristische boycot, zoveel is zeker.’

Drie Zwitserse gabbers praten Duits, Frans en Italiaans door mekaar. Ze komen fuiven. ‘Sölden is Ibiza in skipak. Het feest begint bij de borrelbars op de piste, verlegt zich naar de après-skilokalen en eindigt in de disco. We zijn geen zuipschuiten, maar we laten ons graag in vrouwelijk gezelschap meedrijven met de muziek. Die sfeer bestaat nergens in Zwitserland’, aldus de man uit het Italiaanstalige Ticino.

Zijn collega-programmeur komt uit het Franstalige deel van Wallis: ‘Ik heb me afgevraagd of het verantwoord was naar Oostenrijk te komen: ja dus. Haider heet bij ons ook extreem-rechts, niet rechts-populistisch, zoals in Duitsland. Populisten bewegen zich bij ons ter linkerzijde van het landschap. De FPÖ is een doorslag van de SVP van Christoph Blocher in Zwitserland. Ook Blocher won de jongste verkiezingen. Ontevredenen, de kleine middenstand en mensen die geen voeling hebben met de stad stemmen voor zijn partij. Bovendien vreest jong en oud in Zwitserland een vloed asielzoekers en immigranten van vreemde cultuur over zich heen te krijgen.’

De Duitstalige van het drietal vindt dat de Europese Unie een verkeerde snaar aanslaat. ‘Ze reageert overdreven; koren op de molen van de tegenstanders van EU-lidmaatschap in Zwitserland. Die halen nu de inmenging in de binnenlandse aangelegenheden van Oostenrijk aan om te voorspellen hoe het ons zal vergaan als we onze neutraliteit opgeven en toetreden tot de Unie.’

SÖLDEN BRUIST

Met 466 vierkante kilometer is Sölden de grootste gemeente van Oostenrijk. Van die oppervlakte is 97 procent ongerept natuurgebied. Wouden klimmen naar honderd kleine en grote gletsjers, waarboven 170 toppen van 3000 meter of meer uitpieken. In het straatdorp Sölden plus deelgemeenten wonen 2800 autochtonen en 5000 ‘immigranten’, van wie de helft van buitenlandse origine.

‘Allochtonen van de derde generatie’, preciseert burgemeester Ernst Schöpf. ‘In het hoogseizoen verblijven hier 14.000 vakantiegangers. En toch gaat dat niet ten koste van ons gemeenschapsleven. We tellen meer dan dertig verenigingen, van Blaskapelle tot turnkring, alles is aanwezig. We werken hard. Van januari tot april, als de gasten baas zijn, houdt niemand het bij een vijfdaagse werkweek. Daarna vieren we twee maanden vrije tijd.’

Sölden bruist, trekt jong volk aan. Wie rust wil, zoekt die in Hochsölden. Op de eindeloze pistes kunnen skiërs en snowboarders het met mekaar vinden; plaats genoeg. Sölden, de magneet van het Ötztal haalt twee miljoen overnachtingen per jaar, goed voor 2,5 procent van het inkomen uit toerisme van heel Tirol. Tachtig procent van de vakantiegangers regelt zelf zijn logies en komt met de auto. Soms laten oudere klanten het afweten, verstoord door het jonge geweld. De voorbije weken liepen uit Duitsland en België ook een paar annulaties binnen uit politieke overwegingen. Een veeg teken?

Burgemeester Schöpf is christen-democraat, dus van de ÖVP die met de omstreden FPÖ een nationale coalitie vormde. Hij had liever weer een combinatie van rood (SPÖ) en zwart gezien (ÖVP). ‘De onderhandelingen tussen die twee liepen muurvast. Er bleven twee mogelijkheden over: een rode minderheidsregering en binnen de kortste keren nieuwe verkiezingen, of zwart-blauw. Het was kiezen tussen pest en cholera. Weinig buitenlandse politici hebben begrip voor de situatie. Michel en zijn medestanders gijzelen Oostenrijk vanwege vermeend racisme. In Zuid-Spanje worden Marokkaanse gastarbeiders hard aangepakt en daarover gaat er geen vingertje de lucht in. Wij hebben onze gastarbeiders altijd behoorlijk behandeld. Geen land heeft, gerekend per inwoner, zoveel vluchtelingen uit het voormalige Oostblok en uit de Balkan opgenomen. De EU ging af op de verkiezingscampagne, waarin de FPÖ zich vijandig opstelde tegen immigratie en allochtonen. Nu, van die campagne is niets terug te vinden in het regeerakkoord. De FPÖ liet zich de broek afstropen om mee te kunnen regeren. Mij lijkt het redelijk niet te volharden in de boosheid. Laten we de stress afbouwen in Europa.’

GOGOGIRLS

In de gemeenteraad zitten 14 zwarten en 1 blauwe: Johann Grüner, eigenaar van vakantieappartementen en skileraar. ‘Ik ben een christenmens’, legt Grüner uit. ‘Mocht de FPÖ extreem-rechts en racistisch zijn, dan was ik niet langer lid. Ik gedraag me in de gemeenteraad noch links, noch rechts. Ik kom op voor rechtvaardigheid en voor de bloei van het toerisme dat ons werkgelegenheid en inkomen verschaft. Hoe zouden we tegen immigratie zijn? We komen werkkrachten tekort. Ik ontmoet vaak Haider, ein netter Mann. De woorden waarmee hij de wereld op stang joeg, vallen te horen aan elke toog.’

Tien jaar geleden stemden 20 van de 2000 kiesgerechtigden in Sölden voor de FPÖ, nu 350. Grüner: ‘Ik probeerde de mensen van het nut van oppositie te overtuigen. Ik heb 40 partijleden in Sölden en 20 sympathisanten uit de blauwe werkgeversbond. Ik ben hier geboren, moeder had twaalf kinderen. Vroeger was ik een zwarte. Vijftien jaar geleden stond ik op de lijst van burgemeester Schöpf. Na een bouwgeschil werd ik opposant.’

Terloops komen we te weten dat er 230 skileraars zijn in Sölden, dat de bouwgrond 6000 frank per vierkante meter waard is en dat een woning van 150 vierkante meter 12 miljoen frank kost. Buitenlanders mogen een ‘hoofdverblijfplaats’ verwerven, maar er is vrijwel geen aanbod. Als een Söldner door omstandigheden toch vastgoed moet verkopen, wachten dorpsgenoten op de stoep.

De Rodelhütte afficheert topless-bediening vanaf 16 uur, gogogirls en tafeldans van 20 uur tot 05 uur. Aan de overkant van de weg huizen Gendarmerie, Nothilfe en Rode Kruis. Een gendarmerieofficier omschrijft, met de toestemming van het commando in Innsbruck, het werk in Sölden. ‘We zijn met z’n achttienen. Het registreren en opvolgen van 400 à 500 diefstallen van ski’s en van snowboards per seizoen, vergt de meeste arbeid. Bij onze controles blijkt dat in een tiende van de gevallen een diefstal wordt voorgewend om de verzekeringsvergoeding op te strijken. Per week registreren we een of twee verwondingen, als gevolg van alcoholgebruik. Weinig, met 10.000 gasten in huis. Voorts doen zich elke dag een paar ongevallen op de skipistes voor. Die behandelen we zoals verkeersongevallen. Er bevindt zich altijd een ‘gendarm’ op ski’s ergens hoog op de pistes. Bij een ongeval waarschuwt de hulpdienst hem via de radio. Hij maakt een protocol van de feiten en neemt foto’s voor het dossier. De hulpdienst voert gewonden met de slee af naar de arts. In ernstige gevallen wordt een beroep gedaan op een helikopter, die gewonden naar de ziekenhuizen van Zams of Innsbruck vliegt. We begeleiden ook zoekacties. Winter en zomer zijn er mensen die verdwalen.’

LAWINEORGELS

Ötztaler Gletscherbahn/Skiliftgesellschaft is de grootste werkgever van het zeventig kilometer lange Ötztal. De onderneming heeft 435 mensen van zeer verscheiden vorming in dienst. Ze prepareert de pistes, bemant de twaalfkoppige ‘reddingsdienst’, baat het net van liften uit, de pisterestaurants en het vijfsterrenhotel Central. De skiliftafdeling heeft 225 personeelsleden, de afdeling gastronomie 100 en hotel Central 110. ‘De aandeelhouders zijn allemaal middenstanders uit Sölden’, vertelt manager-verkoop Peter Vorst. ‘Ze krijgen geen dividenden uitgekeerd, maar verdienen geld via een omweg. De 36 liften en 141 kilometer pistes zijn namelijk de spil van de hele commerciële activiteit. We investeren alle bedrijfswinst doorlopend in de verbetering en de uitbouw van het skigebied. Dat verklaart het succes van Sölden. We hangen niet af van overheden of van vreemde investeerders. Elders stellen die eisen, fnuiken ze toekomstgerichte beslissingen of verlangen ze cash. Niet zo bij ons. Sölden bepaalt zijn eigen beleid.’

De voorbije twee jaar is 1,5 miljard frank geïnvesteerd, dit jaar ligt 750 miljoen frank op tafel. De waarde van het liftennetwerk wordt inmiddels op meer dan 12 miljard frank geschat.

Volgens gedelegeerd bestuurder van het Skiliftgesellschaft Hans Jörg Posch is het systeem-Sölden uniek. ‘Niemand in Oostenrijk past het toe. Alle neuzen wijzen bij ons in dezelfde richting. Enquêtes op de piste leren wat de klant wil. We spelen in op de vraag, we hebben kapitaal om op de vraag in te gaan en we beleven plezier aan ons succes. Dagelijks ben ik twee uur op de piste om na te gaan of alles naar wens verloopt. Het is woensdag, kom vanavond maar naar de wekelijkse ski- en snowboarddemonstratie kijken. Er staat ballet uit Innsbruck, vuurwerk en nachtskiën op het programma. Waarna een donkere Weissen van ’t vat wacht in het Mittelstation.’ Een aanbod om niet af te slaan.

De volgende ochtend staat Posch, zoals beloofd, 2500 meter hoog op de piste, om te laten zien hoe Sölden lawines bestrijdt. ‘Ten eerste op de klassieke manier, met springladingen bevestigd aan kabels. Ten tweede via Gazex-kanonnen, een Franse vinding. Zie je die gekromde buizen? Een toets op de laptop zet een mengsel van zuurstof en propaan onder tonnenhoge druk. De elektriciteit van zonnecellen levert de vonk en de ontploffing veegt de sneeuwmassa van de helling. Een duur systeem, omdat ondergrondse leidingen moeten worden gelegd, maar het werkt feilloos. Zelfs bij minus 35 graden. Ten derde hebben we lawineorgels, daarboven zien we er vijf. Ze vuren op computercommando tientallen springladingen tegelijk af. Ten vierde laten we na elke hevige sneeuwval gevaarlijke sneeuwlagen bombarderen vanuit de helikopter.’

Waarom kanonnen her en der kunstsneeuw spuiten, hoewel er een metershoog tapijt uit de lucht valt? ‘Van november tot maart produceren we 35 dagen kunstsneeuw, als verzekering tegen gebrek aan natuursneeuw. Tienduizend skiërs per dag schrapen een aanzienlijke hoeveelheid van de hellingen af, vooral van de scherpste bergflanken. Het gebied moet meegaan tot begin mei. Tot 2300 meter hoog maken we de glijlaag met kunstsneeuw compacter, houdbaarder. De sneeuwverstuiving met kanonnen kan alleen onder minus 5 graden en bij de gewenste vochtigheidsgraad. We pompen water uit de Ötz, verwerken het tot drinkwaterkwaliteit, stuwen het vanuit drie stations door de pijpleidingen en verstuiven het. Er komt wat kijken bij het prepareren van pistes. Als het niet sneeuwt, zijn 17 pistemachines aan de slag van 4 uur in de namiddag tot middernacht. Als het sneeuwt, egaliseren ze vanaf 5 uur ’s ochtends.’

TAMTAM

En in de zomer? ‘Het hele jaar door werken 160 personeelsleden aan liften en pistes. Hun ervaring is belangrijk bij de bouw van nieuwe installaties en vervangingsliften in de zomer. Elk nieuw project moet in vijf maanden klaar zijn. Dan treedt weer de winter in. Intussen moet worden bezaaid en onderhouden. In juni-oktober grazen duizend schapen en honderd runderen op de 430 hectare pistes: zowat 900 voetbalvelden of een minieme fractie van het zomerse weidegebied.’

De groenen verzetten zich niet tegen de modernisering van installaties of tegen de bouw van nieuwe verbindingsliften. Ze profileren zich in Tirol en heel Oostenrijk ter linkerzijde van de socialisten. En vanuit die positie kunnen ze bezwaarlijk de werkgelegenheid ondergraven. Zij en andere partijen, die hun programmapunten overnamen, wisten in Tirol het verbod af te dwingen op de bouw van nieuwe skistations. In ieder geval komen groenen en socialisten als zodanig in Sölden niet in het stuk voor.

De tamtam werkt snel. De televisiezender ORF2 komt vragen of Louis Michel Oostenrijk echt voor binnenlands gebruik blijft sarren. En Alois Pirpamer komt ook langs, de waard van hotel Post in het gehucht Vent. Hij gidste ons in 1992 naar de plek waar zes maanden eerder Ötzi uit het ijs werd gehaald, de 5000 jaar oude gletsjermummie. ‘Zulke tochten zijn nu in trek’, vertelt hij bij een glaasje wijn. ‘De Belgen hebben er een grote belangstelling voor en ze houden zich aan de regels in het hooggebergte. Een gedisciplineerd volk.’

Ten slotte, een vraag bij het afrekenen voor het vertrek: hoeveel frank laat een vakantieganger gemiddeld per dag achter? Peter Marko van de toeristische dienst: ‘4140 frank in de winter en 2700 frank in de zomer. We hopen in beide gevallen dat hij in Sölden waar voor zijn geld heeft gekregen. We blijven ter beschikking op de site www.soelden.com.’

Frans Vuga