Alleen een wonder in de Wetstraat kan het ABVV nog doen afzien van staken.
Het debat over het loopbaaneinde, de financiering van de sociale zekerheid en welvaartsvaste uitkeringen zit in een beslissende fase. Hoewel de regering pijnpunten zoals een pensioenmalus en een loopbaanvoorwaarde van 40 jaar voor brugpensioen heeft weggenomen en de drie dossiers aan elkaar koppelt, maakt de socialistisch vakbond ABVV vrijdag een vuist door te staken.
Het christelijke ACV en de liberale ACLVB volgen een andere tactiek: eerst onderhandelen, dan eventueel staken. Maar veel van hun militanten in bedrijven en bij de NMBS en De Post doen mee met de ABVV-staking. Dat die ‘klassieke vakbondsstrategie’ haast unaniem veroordeeld wordt – ‘onverantwoord’, ‘surrealistisch’, ‘onrechtmatig’ en ‘contraproductief’, luidt het – brengt algemeen secretaris Xavier Verboven van het ABVV niet van zijn stuk. ‘Het gaat over de toekomst van onze maatschappij. In loononderhandelingen krijgt een vakbond in een volgende ronde een herkansing voor gemiste eisen. In het dossier van de vergrijzing zijn de beslissingen definitief’, zegt Verboven. ‘Door de strakke timing van de regering moeten we alles uit de kast halen om onze leden en militanten te informeren en te consulteren. Daarbij willen we niet in snelheid gepakt worden. We staken voor het te laat is. Zo ongewoon is dat niet. In het sociaal overleg wordt vaker actie gevoerd aan de voordeur en onderhandeld in de achterkamer.’
Een ‘politieke staking’ moet de regering nog op betere gedachten brengen?
XAVIER VERBOVEN: Een fluitconcert of een symbolische zitstaking haalt zeker niets uit.
In 1993 heeft een algemene staking het ‘Globaal Plan’ van Jean-Luc Dehaene (CD&V) ook niet tegengehouden.
VERBOVEN: Soms halen vakbonden eisen binnen, soms niet. Als ik morgen op een goed blaadje sta bij de regering en het vertrouwen van mijn achterban kwijt ben, dan pas zou ik verkeerd bezig zijn.
Herwig Jorissen van de ABVV-Metaalcentrale zegt dat de staking moet vermijden dat het ACV zoete broodjes bakt met Paars. Tony Janssen van ACV-Metaal vindt dat pervers.
VERBOVEN: ACV-collega Luc Cortebeeck heeft in mei als eerste gesproken over een 24-urige staking. Nu het ABVV dat middel inzet, krijgen we de wind van voren. Dat gaat niet op. Het is vanzelfsprekend dat we de druk verhogen. We hopen en denken dat veel mensen van de andere vakbonden mee staken, want in de bedrijven delen ze onze bekommernissen.
Neem de tweede pensioenpijler. Twee jaar geleden hebben we met Frank Vandenbroucke (SP.A), toen nog minister van Pensioenen, afgesproken dat nieuwe bruggepensioneerden in de toekomst de opbrengst van hun groepsverzekering vanaf 60 jaar kunnen opnemen. Nu wil de regering die leeftijd optrekken naar 65 jaar en doorkruist ze de loopbaanplanning van mensen. Wij zeggen: afspraak is afspraak.
Professor economie Paul De Grauwe (KU Leuven) noemt de staking ‘een schande’. De vakbonden worden geleid door oudere mannen die het alleen opnemen voor oudere, mannelijke werknemers, zegt hij.
VERBOVEN: Dat is een gratuite bewering. Aan mijn leeftijd kan ik niets veranderen en als spreekbuis van het ABVV heb ik ook de steun van de jongeren en de vrouwen in mijn vakbond. Die vinden het een schande dat de regering wil dat mensen met een baan langer werken, terwijl heel veel vrouwen, jongeren en allochtonen werkloos zijn.
Maar zijn ingrepen in het loopbaaneinde daarom onaanvaardbaar?
VERBOVEN: Veel 50-plussers hebben nog studerende kinderen en moeten leningen terugbetalen. Waarom zouden we ertegen zijn dat ze langer werken als ze dat willen en kunnen? Maar dan moeten ze door vorming en opleiding in de bedrijven ook de kans krijgen. Nu is slechts 6 procent van de vormings- inspanningen gericht op 50-plussers en werkgevers gaan op de rem staan als hen gevraagd wordt om meer te doen.
Aan een conventioneel brugpensioen op 58 jaar mag van het ABVV niet worden geraakt. De regering en ook het ACV vinden dat er wel iets kan veranderen door te kijken naar de loopbaanduur, de leeftijd en de aard van het werk.
VERBOVEN: Voor veel oudere werknemers is brugpensioen een belangrijk vangnet bij herstructureringen en afdankingen. Dat moet zo blijven. Of denkt men echt de activiteitsgraad te verhogen door te prutsen aan de voorwaarden? Tien jaar geleden is dat al eens gebeurd en dat heeft geen effect gehad op de werkgelegenheid. Integendeel. Veel oudere werknemers die niet meer meekonden, zijn verhuisd naar het stelsel van de arbeidsongeschiktheid en de ziekteverzekering.
Bij bedrijfsherstructureringen wil de regering mensen eerst begeleiden naar ander werk via tewerkstellingscellen en hen gedurende zes maanden een nettoloon waarborgen. Wat is daar mis mee?
VERBOVEN: Ook wij zijn ervoor dat oudere mensen die hun baan verliezen, maximaal begeleid worden naar ander werk. Maar dat moet op een positieve manier gebeuren en niet met sancties, zoals het niet toekennen van een brugpensioen aan iemand die geen nieuwe job vindt. Wie werkloos wordt en 40 procent van zijn inkomen verliest, wordt al genoeg gestraft.
Tewerkstellingscellen zijn niet nieuw. Ze leren dat er altijd een restgroep is, vaak in de leeftijdsgroep van 52 tot 54 jaar, die geen ander werk vindt en voor wie brugpensioen het enige alternatief is. Dat zij nog beschikbaar moeten blijven voor werk, is een brug te ver. Werkgevers werven hen niet meer graag voltijds aan. Een ‘wedertewerkstellingstoeslag’ voor oudere werknemers haalt alleszins niet veel uit. Daarmee hebben al welgeteld 953 mensen een nieuwe voltijdse baan gevonden. Bedrijven bieden die restgroep wel tijdelijk en deeltijds werk aan, en als bruggepensioneerden dat weigeren, wil de regering hen straffen. Dat is niet eerlijk. Het gaat tenslotte om mensen die gedurende jaren het beste van zichzelf gegeven hebben.
Premier Guy Verhofstadt (VLD) houdt de druk op de ketel. Met of zonder de sociale partners, hij wil deze week knopen doorhakken. De vakbonden dringen aan op meer tijd, maar is die in het debat over de vergrijzing al niet lang verstreken?
VERBOVEN: Vorig jaar is de regering akkoord gegaan om in stappen te werken: eerst het loonoverleg, daarna het loopbaaneinde en de sociale zekerheid. Paars had kennelijk veel andere katten te geselen, want het heeft tot juni van dit jaar geduurd vooraleer er een discussienota over het loopbaaneinde was en pas sinds twee weken weten we welke politieke lijnen de regering echt wil volgen.
Spreekt de regering, na alle gestook tussen VLD en PS van de laatste maanden, uit één mond aan de onderhandelingtafel?
VERBOVEN: Bij de start van de onderhandelingen vorige week was de regering eensgezind. Maar we hebben dan ook slechts gepraat over haar schuchtere aanpak van de jeugdwerkloosheid, een aangepast personeelsbeleid in de bedrijven en meer inspanningen voor vorming en opleiding. De hoofdbrokken liggen nu op tafel. We zullen zien of de regeringspartijen op dezelfde golflengte blijven zitten.
Michel Jadot, de topman van de federale overheidsdienst voor Werkgelegenheid en Sociaal Overleg, klaagt in De Standaard over een gebrek aan ervaring van jonge vakministers, zoals Freya Van den Bossche (Werk), Bruno Tobback (Pensioenen) en Rudy Demotte (Sociale Zaken).
VERBOVEN: Het oordeel van Jadot laat ik voor zijn rekening. Van den Bossche heeft constructief aan het dossier van het loopbaaneinde gesleurd, maar in haar nota over Actief ouder worden zijn delen over de herstructurering van bedrijven geslopen die losstaan van de realiteit. Demotte heeft zijn nek uitgestoken met een nota over een alternatieve financiering van de sociale zekerheid en over welvaartsvaste uitkeringen. Dat waren positieve voorstellen, maar de liberalen hebben flink tegengas gegeven.
De vakbonden blijven een algemene sociale bijdrage voor de sociale zekerheid verdedigen. Maar u weet toch dat dit politiek onhaalbaar is.
VERBOVEN: Mogen wij nog een visie hebben en verdedigen? Op 1 mei van dit jaar kregen we veel tegenkanting, ook van de SP.A. Maar intussen hebben onze voorstellen wel sporen nagelaten. Dat de opbrengst van de Europese spaarrichtlijn naar de sociale zekerheid gaat, lijkt verworven. Voorts vindt nu ook de regering dat de overheidstussenkomst voor de gezondheidszorg groter moet zijn en dat er voor de enveloppe voor welvaartsvaste uitkeringen vaste parameters nodig zijn.
Er zijn diverse bronnen om de sociale zekerheid anders te financieren en minder op arbeid te laten wegen. De alternatieven – van een hogere btw en een robottaks tot een hogere belasting van roerende inkomens – ontbreken niet. De politiek moet een keuze maken.
In internationale rapporten boert België achteruit inzake concurrentiekracht, fiscale druk, productiviteit en de kwaliteit van werknemers. Een staking zal het beschadigde imago van ons land bij buitenlandse investeerders niet verbeteren.
VERBOVEN: Er is niet alleen sociale onrust in België. Sommigen schijnen te vergeten dat niet zo lang geleden in Nederland 300.000 mensen hebben betoogd tegen de plannen van hun regering en dat er in Duitsland veel beroering is over de sociale hervormingen van kanselier Gerhard Schröder.
Blijft een consensus bij ons niet uit door een gebrek aan leiderschap bij de vakbonden?
VERBOVEN: Als vakbondsleider moet ik niet op de eerste plaats verantwoording afleggen aan de media of de politiek. Ik moet me verantwoorden tegenover mijn achterban, die mij het vertrouwen en een mandaat gegeven heeft. Dat mandaat komt tot stand in een intens en democratisch debat met de militanten. Dat is niet gemakkelijk, omdat er ook meningsverschillen zijn. Maar zodra de conclusies getrokken zijn, sluiten de rangen en zet ik er met de andere ABVV-verantwoordelijken voluit de schouders onder.
U ageert niet op maat van de hardste roepers in het ABVV?
VERBOVEN: Nee. Sommigen drukken zich scherper uit dan anderen, maar dat heeft geen invloed op de krijtlijnen van mijn mandaat.
Volgens Jadot was Georges Debunne bij het ABVV de laatste echte ‘vakbondsleider met impact op de regering’. Hij doet voorzitter André Mordant en u af als ‘interimarissen’.
VERBOVEN: Ach, we hebben al hardere kritiek mogen slikken. Ik ken Jadot 35 jaar, van toen we samen begonnen te werken op de studiedienst van het ABVV. Ik wil niet repliceren door iets over hem te zeggen. Anderen kwetsen is niet mijn stijl. De tijd waarin Debunne ABVV-voorzitter was, is ook niet te vergelijken met de huidige periode.
Vakbonden en werkgevers staan al lang diametraal tegenover elkaar over het loopbaaneinde en de sociale zekerheid. Is het overleg tussen regering en sociale partners geen schijnvertoning?
VERBOVEN: Er zal niet plotseling een nieuw en groot sociaal pact uit de bus komen. Dat is maar eenmaal gelukt, in 1944 toen de sociale zekerheid op poten gezet werd, en nadien niet meer. Dat hoeft niet het einde van het overleg op interprofessioneel niveau en tussen regering en sociale partners te betekenen. Dat overleg is moeilijk, maar niet kapot.
Patrick Martens
‘Dat de bruggepensioneerden nog beschikbaar moeten blijven voor werk, is een brug te ver.’
