Minister van Cultuur Joke Schauvliege (CD&V) hanteert de kaasschaaf in haar cultuurbegroting. Die zachte aanpak verbergt echter een angstig immobilisme.
Er staat een dt-fout in de beleidsnota Cultuur van Joke Schauvliege (CD&V). Kan iedereen overkomen, maar volgens Vlaams Parlementslid Bart Caron (Groen!) is dit het zoveelste bewijs dat de nieuwe minister geen aandacht heeft voor het woord. Tijdens zijn speech ter gelegenheid van de opening van de Boekenbeurs merkte organisator Geert Joris van Boek.be ook al fijntjes op dat in het regeerakkoord van Peeters II het woord ‘boek’ niet voorkomt.
De voorzitter van de Vlaamse Auteursvereniging, Erik Vlaminck, probeerde wekenlang een gesprek met de minister te krijgen. Hij werd botweg afgewimpeld, waarna hij voor het wapen van de vrije tribune koos. De toon was meteen gezet: Schauvliege schuwt het overleg en houdt niet van literatuur.
De minister reageert verongelijkt. In een gesprek met Knack wijst ze erop dat ze de sector juist meer greep wil geven op het beleid. Het Vlaams Fonds voor de Letteren (VFL) voert decretaal het literatuurbeleid uit, maar dat was niet naar de zin van de vorige cultuurminister. Bert Anciaux (SP.A) hield niet van verfondsing en lokte een hele reeks organisaties uit het VFL (Behoud de Begeerte, het Poëziecentrum, Het Beschrijf). Schauvliege wil nu een grondige evaluatie van het fonds door het parlement. Vast staat dat alle actoren (behalve de Stichting Lezen) opnieuw in het VFL zullen worden ondergebracht.
Mooie vooruitzichten voor de sector, zou je denken. Tot je de cijfers in de begroting 2010 ziet: het Vlaams Fonds voor de Letteren ziet zijn subsidie dalen van 3,95 miljoen euro naar 3,7 miljoen euro (-6,4 procent). Daarmee wordt de letterensector het zwaarst getroffen door de hakbijl van de minister. Een valse start of toch een beetje weerwraak na de virulente kritiek van coryfeeën als Tom Lanoye en Erwin Mortier op Schauvlieges benoeming tot minister?
Besparen
Joke Schauvliege moet in totaal 14 miljoen euro besparen. Dat doet ze volgens criteria die gelden voor al haar collega’s: geen indexering, en subsidies die dienen om lonen mee te betalen, worden meer ontzien dan werkingsmiddelen. Zo moeten de organisaties in het Kunstendecreet slechts 2 procent besparen en moeten de grote instellingen 4 tot 5 procent inleveren. Vreemd is wel dat voor deSingel het ‘kaasschaafprincipe’ niet geldt. De instelling krijgt 850.000 euro extra werkingsmiddelen. Met Wivina Demeester en Jan Degroof is deSingel natuurlijk stevig ingebed in de CD&V-invloedssfeer.
Het gebeurt wel vaker dat Schauvliege iets anders doet dan ze zegt. ‘Ik wil de verschillende sectoren kansen geven om zich te vernieuwen’, zegt ze. ‘De nadruk moet meer komen te liggen op projectsubsidies.’ Laat het nu precies de post projectsubsidies zijn die bijna gehalveerd wordt in het Kunstendecreet (van 3,1 naar 1,5 miljoen euro). Daar is volgens haar kabinet dan weer een simpele verklaring voor: Bert Anciaux heeft voor de verkiezingen de projectenpot ‘geplunderd’ om meer organisaties een structurele subsidie van drie jaar te kunnen geven.
Het is niet de eerste keer dat Schauvliege en haar entourage naar Anciaux wijzen om een pijnlijke beslissing te vergoelijken. Zo zijn er geruchten over ‘lijken in de kast’ ter waarde van 6 miljoen euro en meer. Anciaux zou op het einde van zijn mandaat veel hebben beloofd, zonder dat de Inspectie van Financiën daarvoor het fiat gaf.
Anciaux ontkent dat. Hij zegt dat hij maar de helft van de zogenaamde vrije middelen heeft opgebruikt. Bovendien is het geld dat hij beloofde nooit uitgegeven.
‘De geruchtenmolen verspreidt dat ik nogal wat ongedekte subsidies heb toegezegd en onbetaalbare beloften ben aangegaan’, zegt Anciaux aan Knack. ‘Geloof me vrij: elk engagement was helemaal gedekt door beschikbare middelen. Ik beschouw deze geruchten daarom vooral als een uiting van frustratie en een poging om nieuwe besparingen op mijn conto te schrijven.’
Economie
Toen ze klaar was met haar beleidsnota, gunde Schauvliege de primeur aan de sector. De steunpunten en de belangenorganisaties bleven opvallend rustig bij de aangekondigde besparingen van 2 tot 4 procent. Dat staat in schril contrast met de commotie die Anciaux veroorzaakte toen hij bij zijn aanstelling in 1999… een verdubbeling van het cultuurbudget aankondigde.
Schauvliege pakt het dan ook veel voorzichtiger aan. Zij fulmineert niet tegen de ‘ascetische elite’ die met overheidsgeld vooral zichzelf bedient en de participatie van het brede publiek vergeet. Ze ontvouwt ook geen arsenaal aan visionaire plannen die de rust op het terrein dreigen te verstoren.
‘Aan de ene kant stemt mij dat best gelukkig’, zegt Bart Caron, die in een vorig leven nog kabinetschef van Anciaux was. ‘De uitgezette lijnen van de voorbije tien jaar worden niet op de schroothoop gegooid, integendeel: ze worden meestal bekrachtigd. Er komt geen trendbreuk. Er gaat een zucht van opluchting door de culturele rangen. Eindelijk decretale rust. Ik beschouw dat haast als een compliment.’
‘Ik zweer bij duurzaamheid’, zegt Schauvliege. ‘Ik wil minder een ad-hocbeleid en meer objectiviteit. Het gaat niet op dat we de sectoren meer autonomie geven om nadien toch onze eigen zin te doen wanneer die sectoren iets voorstellen dat ons niet aanstaat.’
Schauvliege wil ook meer collegialiteit. ‘Anciaux wilde niet meedoen aan het grote toekomstplan Vlaanderen In Actie (VIA) van de Vlaamse regering. Hij vond dat plan te economisch. Omdat er nu geen cultuurluik is, klopt die kritiek natuurlijk. Ik wil nu werk maken van een cultuurluik aan VIA.’
Dat cultuur ook economie is, beklemtoonde Geert Joris vorige week ook in zijn toespraak. Hij wees erop dat de ‘auteursrechtensector’ – dat begrip is breder dan de cultuursector – goed is voor 2,9 procent van het bruto nationaal product. Dat is meer dan de automobielsector, die ook gul door de overheid wordt ondersteund.
De minister wil dat de cultuursector op zoek gaat naar manieren om de subsidies aan te vullen met alternatieve bronnen van inkomsten. ‘De sector wordt niet overgesubsidieerd maar sommige sectoren zouden op eigen benen moeten kunnen staan’, zegt ze. Wie doorvraagt over die nieuwe beleidsoptie, krijgt weinig concrete voorstellen. Eentje toch: de ‘businessloges’ in het nieuwe museum M in Leuven. Bedrijven kunnen die afhuren voor hun networking-activiteiten en nadien met hun klanten de tentoonstellingen bezoeken.
Verder zijn er ideeën om een staatswaarborg te geven bij bruiklenen en een korting op successierechten. Ook wordt CultuurInvest versterkt.
Het is maar de vraag of de cultuursector hier oren naar heeft. In tijden van crisis nieuwe inkomsten aanboren bij het bedrijfsleven is niet evident. Er zijn eenvoudiger manieren om de besparingen op te vangen: ze door iemand anders laten betalen, bijvoorbeeld.
Zo is een van de grootste theaters van het land nu al van plan om de uitkoopsommen van zijn producties fors te verhogen. Die moeten dan maar opgehoest worden door de cultuurcentra. Of hoe een Vlaamse besparing wordt afgewenteld op de gemeenten. Je moet de cultuursector de truken van de foor niet leren.
Te krap
De stilte in cultuurland is bedrieglijk. Als de crisis blijft duren, moeten de grote klappen nog komen. Bovendien heeft de minister wel degelijk plannen om in het aanbod te snoeien. Dat betekent onvermijdelijk dat een aantal organisaties zullen verdwijnen.
Het grootste probleem is echter dat de onderhandelaars bij de regeringsvorming de complexiteit van de cultuursector schromelijk hebben onderschat. Schauvliege cumuleert de ministerpost Cultuur met die van Natuur en Leefmilieu. Toegegeven, ze heeft zich in korte tijd goed in haar nieuwe beleidsdomein ingewerkt, maar op haar kabinet zitten amper vier mensen die zich met cultuur bezighouden. Dat verklaart ook waarom de schrijvers nog niet werden ontvangen op het kabinet. ‘Wij kregen honderden aanvragen voor een gesprek’, zegt Schauvliege. ‘We konden onmogelijk op allemaal ingaan.’
Geruchten over een reshuffle in de Vlaamse regering, waarbij de bevoegdheden Cultuur en Natuur-Leefmilieu opnieuw uit elkaar worden gehaald, worden ontkend. Feit is wel dat er bij de CD&V heel wat ongerustheid is over de slagkracht van het kabinet-Schauvliege. Binnenkort moet ze beginnen aan een grondige hervorming van het sociaal-culturele volwassenenwerk. Deze verenigingen, die vooral onder de bevriende ACW-zuil ressorteren, kunnen het de minister electoraal véél moeilijker maken dan de mediatieke mortiersalvo’s van de Vlaamse schrijvers.
DOOR KARL VAN DEN BROECK
