‘De media hebben flink meegewerkt aan het succes van Patrick Janssens’, zegt de Antwerpse oud-burgemeester Bob Cools (SP.A). ‘Maar hij mag nu zijn partij zeker niet vergeten. Want het Blok is nog niet weg, hè.’

‘Hebt u het gezicht van die man eens goed bekeken? De glitter en de glamour zijn helemaal weg. Dat is voor het eerst in zijn leven dat hij een nederlaag lijdt. Ik kan mij voorstellen dat het veel pijn doet.’

Op het Schoon Verdiep in het Antwerpse stadhuis heeft Bob Cools, die hier als burgemeester van 1983 tot 1994 de scepter zwaaide, zojuist de wat verkrampte speech van Philip Dewinter beluisterd. ‘Hij kan het blijkbaar niet toegeven, maar hij is verslagen’, zegt Cools. ‘Bij verrassing, want dit had niemand verwacht. Eindelijk is die partij gestopt. In vergelijking met 2004 gaat ze in deze stad zelfs achteruit. Dit is psychologisch héél belangrijk voor Antwerpen.’

Als iemand zich nog herinnert hoe het allemaal begon, dan is het wel deze oud-burgemeester, de illustere voorganger van Leona Detiège, die op haar beurt in 2003 werd afgelost door Patrick Janssens. ‘Toen het Blok hier in 1983 voor het eerst doorbrak,’ vertelt Cools, ‘werd dat in de rest van Vlaanderen nog weggelachen als iets typisch Antwerps, zelfs door toppolitici als Jean-Luc Dehaene. Vandaag lacht natuurlijk niemand meer. In alle gemeenten waar het Vlaams Belang vorige keer nog geen lijst had, scoort het namelijk wél bijzonder goed. Alleen in Antwerpen gaat het er niet op vooruit dankzij de schitterende overwinning van Patrick Janssens.’

Wat vond u van zijn campagne?

BOB COOLS: Zonder die presidentiële campagne zou hij deze overwinning niet hebben behaald, dus ze is zeker geslaagd. Eigenlijk is het hier in Antwerpen uitgedraaid op een rechtstreekse verkiezing van de burgemeester. Janssens en Dewinter hebben elkaar als challenger uitgekozen, en de andere partijen zijn tussen de plooien gevallen. De media hebben ook flink meegewerkt aan het succes van de burgemeester. Zij brachten vooral de tweestrijd in beeld en hebben hun lezers en kijkers duidelijk opgeroepen om niet extreem te stemmen. In die 48 jaar dat ik zelf aan verkiezingen heb deelgenomen, heeft de pers zich nooit zo hard ingespannen – zónder daarbij overigens over de schreef te gaan, begrijp me dus niet verkeerd.

Wat heeft Janssens verder nog wat u als burgemeester niet had?

COOLS: In mijn tijd hadden alle kopstukken van de andere partijen zelf ook de uitgesproken ambitie om burgemeester te worden. Ik heb dan ook nooit zoveel steun ondervonden van de andere meerderheidspartijen. Al kan ik mij voorstellen dat die andere partijen vandaag wel spijt hebben dat het allemaal zo gelopen is, want Janssens heeft bijna de hele meerderheid op zijn naam kunnen schrijven. Janssens heeft natuurlijk ook bijzonder goed gecommuniceerd, hij is een echte professional op dat gebied. Een groot verschil met vroeger. (grijnst) Ik heb in 1988 als burgemeester de belastingen nog verminderd, en zelfs daarover werd toen niet gesproken.

Welke raad zou u hem nu geven?

COOLS: Dat dit resultaat niet betekent dat hij zijn partij mag verwaarlozen. Integendeel, hij moet het partijleven de komende tijd activeren. (fel) Hij mag zijn partij niet vergeten, en hier spreekt een man die al vijftig jaar een lidkaart heeft. De socialistische partij heeft vandaag meer kiezers, en dat is formidabel, maar Janssens moet ervoor zorgen dat het partijapparaat blijft functioneren. Hij hoeft dat niet noodzakelijk zelf te doen, maar het moet wel gebeuren. Dat is trouwens ook mijn advies voor de andere democratische partijen: scherp uw partij-organisatie aan. Want dát is altijd de grote kracht van mijnheer Dewinter geweest: een goed geoliede partijmachine. Onze partij was vroeger sterk ingebed in de wijken, en dat hebben die van Vlaams Belang goed nagedaan. Ook dat mag Janssens niet vergeten: het Belang is nog niet weg, hè. Ook de samenlevingsproblemen zijn zeker nog niet opgelost. En die heeft het VB van meet af aan uitgebuit.

Hoe hebt u dat zien evolueren?

COOLS: In Antwerpen had Het Verschijnsel, zoals ik die partij altijd heb genoemd, na de fusie meteen de wind in de zeilen. Zoveel duizenden migranten in de stad, zoveel duizenden werklozen, dus die migranten pakken ons werk af – dat was de rekensom die het VB toen maakte. Tegelijk organiseerden ze overal het verzet tegen de komst van moskeeën. En in een tweede golf begonnen ze te zeggen dat alle vreemdelingen gevaarlijk zijn. Die partij heeft haar hele succes te danken aan haar verzet tegen de loutere aanwezigheid van andere mensen. Al mogen we natuurlijk niet ontkennen dat er criminaliteit bestaat, dat er samenlevingsproblemen zijn. Die problemen bestaan trouwens overal in Europa, en worden door alle partijen onderkend. In Frankrijk vertellen zowel de socialistische presidentskandidate Ségolène Royal als haar rechtse opponent Nicolas Sarkozy in zekere zin hetzelfde verhaal over die problemen.

Waar begint volgens u de oplossing?

COOLS: Zoals u weet heb ik recent een doctoraat gemaakt over het samenleven in sociale huisvesting. Er leven daar concrete en diepgewortelde problemen, mensen met verschillende culturen en gewoonten botsen er letterlijk op elkaar als ze de lift moeten nemen. Daardoor vluchten autochtone mensen er vaak weg. Nu, op dit moment is het zo dat je niet kunt kiezen waar je een sociale woning krijgt toegewezen. Daardoor ontstaat er een verplichte vermenging van verschillende leefstijlen. Ik zou ervoor kiezen om mensen met dezelfde levensstijl – grote gezinnen, bijvoorbeeld, of alleenstaanden – in dezelfde gebouwen te laten wonen. Dat zou zeker al wat rust kunnen brengen.

Bent u voorstander van positieve discriminatie op de werkvloer?

COOLS: Werk is essentieel. Er moeten grote inspanningen geleverd worden op dat vlak, en ik heb ook daar een paar voorstellen. Maar positieve discriminatie zou ik dat niet noemen. Ik pleit voor de invoering van zogenaamde fiscale vrijzones: wijken of regio’s waar werkgevers een subsidie op het minimumloon én een subsidie op fiscaliteit krijgen als ze jongeren tussen 16 en 21 aan een baan helpen. In Frankrijk heeft men daar al positieve ervaringen mee.

Hoe belangrijk was in Antwerpen de al-lochtone stem volgens u?

COOLS: Zonder enige twijfel heel belangrijk. Het lijkt mij duidelijk dat allochtone kiezers massaal op de socialisten hebben gestemd, omdat ze denken dat ze op die manier het best vertegenwoordigd zijn tégen het VB. Hetzelfde scenario heeft zich al afgespeeld in de grote Nederlandse steden, waar de Partij van de Arbeid er bij de laatste verkiezingen ook enorm op is vooruitgegaan.

Welke rol heeft 0110 volgens u gespeeld?

COOLS: Kunst op zich kan de wereld natuurlijk niet redden, die discussie herinner ik mij nog van Antwerpen ’93. Ik wil maar zeggen: Hitler en Speer hielden ook erg veel van kunst. Los daarvan denk ik wel dat die concerten en, alweer, de manier waarop de media erover hebben bericht, wel degelijk een rol zullen hebben gespeeld. (glimlacht) Ik denk trouwens niet dat de media bij de federale verkiezingen van 2007 nog zo behulpzaam zullen zijn.

Maar vandaag bent u een tevreden man?

COOLS: (knikt) Dit is een groot moment. Ik heb in dit stadhuis zelden zo’n mooie avond beleefd. De stad komt niet in handen van het VB, Dewinter wordt nooit burgemeester, dat staat nu wel vast. Voor buitenlandse journalisten wordt Antwerpen op slag een stuk minder interessant. Want ik denk niet dat al die satellietwagens hier vanavond staan om ons overigens erg fraaie stadhuis te bewonderen. En het VB heeft ook in districten nergens een absolute meerderheid behaald. Gelukkig maar, want dat zou een absolute triomf voor Dewinter zijn geweest. Dus vandaag ben ik blij, als socialist én als Antwerpenaar. Dit is goed voor mijn stad.

DOOR JOëL DE CEULAER