Na een jaar oorlog blijkt het Tsjetsjeense wespennest gevaarlijker dan ooit. Een gesprek met de Tsjetsjeense woordvoerder en unieke diplomaat, Aslambek Kadiev.
Een goed jaar geleden kondigde de toenmalige Russische defensieminister Pavel Gratsjov aan, dat de ?pacifikatie” van het afgescheurde Tsjetsjenië een kwestie van enkele dagen zou zijn. Maar ondanks de herovering van Grozny, is het einde van de oorlog niet in zicht. In Grozny en omgeving houden Russische troepen het onpopulaire vazalregime van de oude KP-baas Dokoe Zavgaev aan de macht, en kontroleren op die manier de oliebronnen, raffinaderijen en pijpleidingen die het berglandje zo strategisch maken. Maar intussen blijven de rebellen van de verjaagde president Dzjokhar Doedajev de troepen van Moskou en hun handlangers in Grozny het leven lastig maken met raids, aanslagen en sabotage van pijpleidingen.
?De toestand is biezonder ironisch,” zegt Aslambek Kadiev, die Tsjetsjenië sinds 1991 vertegenwoordigt bij de Unrepresented Nations and Peoples Organization (UNPO). ?Door de oorlog te ontketenen, heeft Moskou juist de onafhankelijkheid van Tsjetsjenië en het regime van Doedajev erkend. Dat toonde niet alleen de ware aard van het regime van Boris Jeltsin, maar leerde de wereld ook dat er zoiets als Tsjetsjenië bestáát.” Voor Kadiev betekent dit, dat Moskou nu wel verplicht is om korte metten te maken met het Tsjetsjeense verzet. Doedajev en Chamil Basajev blijven namelijk ongrijpbaar, en zetten het Russische leger voor schut. Bovendien willen de machthebbers in Moskou koste wat het kost tonen dat zij in eigen land nog de orde kunnen handhaven, vooral om de groeiende ?rood-bruine” oppositie van kommunisten en extreem-nationalisten te paaien.
De recente parlementsverkiezingen in Rusland leverden een duidelijke overwinning op voor die rood-bruine krachten. Heeft dat reperkussies in Tsjetsjenië ? ?Heel zeker,” zegt Kadiev, overigens de enige diplomaat die de ?Tsjetsjeense republiek Isjkeria” (zoals de rebellen hun landje noemen) rijk is. ?De verkiezingen legden eens te meer een chauvinistische tendens binnen de Russische samenleving bloot. Dat gaat zich uiteraard tegen de etnische minderheden in de federatie keren, vooral tegen de Kaukasiërs die er toch al niet geliefd zijn. Maar anderzijds zal een verdere escalatie aantonen dat de enige uitkomst voor het konflikt een diplomatieke oplossing is. Met bijstand van de internationale gemeenschap.”
In juli vorig jaar bemiddelde de Organizatie voor Samenwerking en Veiligheid in Europa (OSVE) nochtans een akkoord tussen de strijdende partijen. Dat voorzag onder meer in de onmiddellijke stopzetting van de vijandelijkheden en de installatie van waarnemers van het OSVE. Dit akkoord werd kort daarna evenwel aan flarden geschoten.
KADIEV : De internationale gemeenschap is onze enige hoop. De OSVE en de UNPO zijn de enige internationale organizaties die zich konkreet voor Tsjetsjenië hebben ingezet. Zij kunnen met hun moreel gezag akkoorden afdwingen en objektieve berichtgeving over de toestand de wereld in te sturen. Dus heeft Moskou er belang bij dat de toestand verward blijft. Bij de recente parlementsverkiezingen in Tsjetsjenië, niet meer dan een grap, had de OSVE uit veiligheidsoverwegingen al haar personeel teruggetrokken. Terwijl het net dán voor een fatsoenlijk verloop van die verkiezingen had kunnen zorgen.
Maar is Rusland als partner in ekonomische en militaire akkoorden niet te belangrijk opdat het Westen zich zou engageren voor het islamitische Tsjetsjenië ?
KADIEV : Dat had je inderdaad in Bosnië. En soms denken we dat die politiek ook tegenover ons geldt. Maar wij zijn de oorlog niet begonnen, evenmin als de oorlog een religieus konflikt is. De VS en Europese Unie hebben hun bezorgdheid wel geuit, maar oefenen geen ekonomische druk uit op de Russische Federatie om de oorlog te doen ophouden. Integendeel, de zaak wordt afgedaan als een binnenlandse kwestie. Maar in Tsjetsjenië is een ware volkerenmoord aan de gang. Meer dan negentig procent van de twintigduizend slachtoffers zijn burgers, ook Russische burgers die in Tsjetsjenië wonen. Grozny werd door de bombardementen in enkele maanden tijd erger toegetakeld dan Sarajevo in jaren.
Tsjetsjenië ligt zeer strategisch in de noordelijke Kaukasus. Kan de oorlog zich nog uitbreiden over de hele regio ?
KADIEV : Indien de oorlog aanhoudt, zal het daar inderdaad op uitlopen. De cirkulatie van wapens en de armoede nemen toe, er ontstaan vluchtelingenstromen naar de naburige republieken. Dat zorgt uiteraard voor spanningen om voedsel en onderdak, spanningen die door de FSK, de Russische geheime dienst, gemanipuleerd worden.
Onze geschiedenis is er een van onderdrukking en opstand, en het ziet er naar uit dat die nog even wordt voortgezet, ook al omdat Moskou een deel van zijn troepen niet meer in de hand heeft.
Loopt dat uit op een oeverloze uitputtingsslag ?
KADIEV : Kijk, we blijven hopen dat Moskou vatbaar blijft voor een diplomatieke oplossing. Dat zou ook in hun belang zijn. Grozny is namelijk een strategisch knooppunt voor de toevoer van olie uit Azerbeidzjan en aardgas uit Dagestan naar de industriebekkens in zuidelijk Rusland. En in een dergelijk gebied is duurzame stabiliteit én de steun van de bevolking toch levensbelangrijk ?
Bruno De Cordier
