Hugo Coveliers komt niet en dat is een tegenslag voor het Liberaal Appel en Ward Beysen. Zijn geflirt met het Vlaams Blok moet dit binnenkort dan maar compenseren.

Toen Hugo Coveliers (VLD) begin vorige week na een verzoeningsgesprek met zijn partijvoorzitter Karel De Gucht en diens voorgangers Herman De Croo en Annemie Neyts zijn dissidentie stopzette, was dat ‘een koude douche’ voor Liberaal Appel-voorzitter Ward Beysen. ‘Ik was ontgoocheld, ja. Heel veel mensen die ik nadien ben tegengekomen, vinden het een gemiste kans. Een samenwerking met hem had het Liberaal Appel een stevige duw in de rug kunnen geven.’

Het is duidelijk dat Beysen stiekem had gehoopt om Coveliers als zijn nieuwe bondgenoot voor te stellen op de nieuwjaarsreceptie van het Liberaal Appel nu zondag. Het zal dan ook net een jaar geleden zijn dat Beysen van zijn beweging een partij maakte en de VLD definitief de rug toekeerde.

Die stap bezorgde hem bij de parlementsverkiezingen op 18 mei vorig jaar een fikse kater. In heel Vlaanderen haalde het Liberaal Appel amper een half procent van de stemmen. Alleen in zijn thuishaven Antwerpen deed Beysen het iets beter, maar ook daar raakte zijn partij niet verder dan 1,6 procent. Sindsdien zet het uithangbord van ‘verstandig rechts’ alles op alles om met het Liberaal Appel nog een rol van betekenis te spelen bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 in Antwerpen. Het is voor niemand een geheim dat hij daarover praat met Filip Dewinter van het Vlaams Blok.

Over die gesprekken wil de door de wol geverfde Beysen voorlopig weinig kwijt. Over ‘de afgang’ van Coveliers heeft hij daarentegen wel een uitgesproken mening. ‘Een vaudeville was het, een dieptepunt na een lange reeks aanvaringen. Eerst verloor hij het VLD-lijsttrekkerschap voor de Kamer aan een andere ex-VU’er, Bart Somers. Vervolgens was er de cinema rond het burgemeesterschap in Antwerpen. Ten slotte brak zijn permanente kritiek op de regering en de partij hem als senaatsfractievoorzitter zuur op. Met zijn ervaring kon Coveliers weten dat de VLD-leiding niet zou terugkomen op de beslissing om hem af te zetten als fractievoorzitter. Het was ook niet slim om met veel vertoon excuses en eerherstel te eisen. Wie boude verklaringen aflegt, kan van hetzelfde laken een broek krijgen.’

Heeft Coveliers zijn dreigement om met een eigen partij te starten niet vooral ingeslikt omdat hij zichzelf buitenspel zou zetten? Om dat te beseffen, hoefde hij maar naar uw ervaring met het Liberaal Appel te kijken.

WARD BEYSEN: Hij heeft zich veel te snel laten inpakken. Maar het ging dan ook over veel meer dan zijn eigen politieke lot. Als Coveliers de VLD had verlaten, dan was de partij in Antwerpen in één jaar twee boegbeelden kwijtgespeeld en dan zouden de liberalen hier in twee groepen uit elkaar gevallen zijn. Voorts is hij door de knieën gegaan voor het argument dat hij de SP.A zou helpen in de strijd met de VLD om de grootste partij te zijn. Maar minstens even plausibel is dat men Coveliers beloofd heeft dat hij opnieuw de senaatsfractie van de VLD mag leiden wanneer zijn huidige opvolger Paul Wille de nieuwe gouverneur van Oost-Vlaanderen zou worden.

Zowel u als Coveliers hebben het steeds over ‘een achterban’ die geraadpleegd moet worden. Maar wie is dat dan?

BEYSEN: Coveliers heeft zijn beslissing om VLD’er te blijven nog dezelfde avond uitgelegd op een vergadering in Antwerpen. Op de televisiebeelden van die bijeenkomst zag ik verscheidene mensen die ook op activiteiten van het Liberaal Appel aanwezig zijn. De ene groep vloeit over in de andere. Dat is in Antwerpen niet ongewoon. Ik verwelkom vaak VLD-leden die komen luisteren en mee discussiëren zonder lid van het Liberaal Appel te worden. Dat toont aan dat Coveliers en ik bij veel van die stamboekliberalen dezelfde politieke snaar raken. Ze zijn het gedoe rond de verruiming van de VLD grondig beu omdat de partij nieuwkomers een voorkeursbehandeling geeft. Ook de politieke zwenking naar links van de VLD zit hen heel hoog.

Die kritiek verwoordde u een jaar geleden al. Maar bij de parlementsverkiezingen van 18 mei is het door u voorspelde debacle van de VLD er niet gekomen.

BEYSEN: We staan daar nu dichter bij dan toen. De kaarten liggen veel slechter voor de VLD, en dat niet alleen omdat de interne strubbelingen voortduren. Paars raakt niet van de grond. Terwijl liberalen en socialisten elkaar voortdurend in de haren zitten, is Guy Verhofstadt (VLD) als premier totaal onzichtbaar. Dat zal niet veranderen door zijn vondst om deze week een megaministerraad te organiseren. Hij functioneert niet als hij niet de onbetwiste leider is. Voorts zal het migrantenstemrecht de VLD zwaar aangerekend worden. Door dit punt tijdens de regeringsonderhandelingen naar het parlement door te schuiven, kon men op voorhand de uitkomst kennen.

Door de zweepfunctie van het Liberaal Appel heeft de VLD ook een aantal punten overgenomen – ik denk aan de mogelijke herziening van de snel-Belgwet en een verlaagd btw-tarief voor de horeca, maar in de praktijk doet men er niets mee. Een aantal kiezers zal zich geen twee keer laten bedotten.

Ook het Antwerpse schepencollege zou volgens u bij de verkiezingen van vorig jaar zwaar afgestraft worden. Dat is evenmin uitgekomen.

BEYSEN: Dat is nóg niet uitgekomen. Patrick Janssens (SP.A) is een andere figuur dan zijn voorgangster Leona Detiège (SP.A). Hij is een communicatieburgemeester die niet vies is van spektakel. Maar naarmate de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 naderen, zal die aanpak voor spanningen in de coalitie zorgen.

Ten gronde is er sinds de Visa-affaire niet veel gebeurd. Er worden ambtenaren geschorst en vermaand, maar van een integriteitsbeleid is er niets te merken. De broodnodige inspectie van de stadsfinanciën blijft ook achterwege. In plaats daarvan richt men de aandacht op Antwerpen als ‘Grote Werf’. Maar al die werken aan de Leien, de Ring, het nieuwe justitiegebouw enzovoorts maken de stad onbereikbaar. Meer en meer mensen mijden Antwerpen.

Het is blijkbaar nooit goed. Begint ‘verstandig rechts’ niet te lijken op ‘verzuurd rechts’?

BEYSEN: Absoluut niet. Structureel verandert het beleid in Antwerpen niet. De aangekondigde nieuwe schwung in de stadsadministratie is er niet. Daarom moeten de Antwerpenaren in 2006 de keuze hebben. Ofwel wordt de huidige alle-hens-aan-dekcoalitie op een of andere manier bestendigd, ofwel komt er een alternatief.

U dacht met het Liberaal Appel een kiezerspotentieel te hebben bij de VLD, het Vlaams Blok en proteststemmers. Dat potentieel is erg klein gebleken.

BEYSEN: Uiteraard hadden we op een beter resultaat gehoopt. Ik heb vorig jaar met het Liberaal Appel een strategische blunder gemaakt door in alle kieskringen deel te nemen. Dat heeft veel energie en geld gekost. Als we ons geconcentreerd hadden op Antwerpen, dan was onze uitslag veel beter geweest. Daarnaast zijn de politieke verwikkelingen in Antwerpen onder de mat geveegd. In de laatste rechte lijn naar de verkiezingen van 18 mei draaide alles rond de vraag wie de grootste partij zou worden, de VLD of CD&V. Op die manier zijn, zonder overdrijving, duizenden stemmen aan onze neus voorbijgegaan omdat veel kiezers liever een nuttige stem voor de VLD uitbrachten. Maar dan nog blijf ik erbij dat de 30.000 stemmen voor het Liberaal Appel niet zonder belang zijn.

Een andere inschatting luidt: het Liberaal Appel werd gewogen en te licht bevonden, Beysen is uitgespeeld.

BEYSEN: Ik ben niet uitgespeeld, het Liberaal Appel evenmin. Ik heb van bij het begin gezegd dat mijn perspectief 2006 is. Als ik dan niet bereik wat ik beoog – een andere meerderheid in Antwerpen – dan is het voorbij. Met onze uitslag van 18 mei in Antwerpen kan het Liberaal Appel in elk geval in de gemeenteraad stappen. De uitdaging is hoe we de periode tot 2006 politiek op de beste manier kunnen invullen.

Na juni bent u geen Europees parlementslid meer. U verliest dan ook de faciliteiten – geld en medewerkers – die met dat mandaat verbonden zijn.

BEYSEN: Dat is juist. Daarom bekijken we hoe we het Liberaal Appel toch verder kunnen uitbouwen. Een grote handicap is dat we nog altijd niet weten hoe de verkiezingen van juni georganiseerd worden. In elk geval streef ik ernaar om de kiezers die in 2003 voor het Liberaal Appel gestemd hebben die kans opnieuw te geven.

Het Liberaal Appel doet opnieuw zelfstandig aan de verkiezingen van juni mee?

BEYSEN: Dat heeft de partij nog niet beslist. Nogmaals, veel hangt voor ons af van de nieuwe kieswetgeving. Komen er geen provinciale kieskringen bij de Vlaamse verkiezingen en neemt het Liberaal Appel met een lijst in het arrondissement Antwerpen deel, dan moeten we 10.000 stemmen winnen voor een mandaat in het Vlaams parlement. Dat is volgens mij haalbaar.

Onmiddellijk na de verkiezingen van 2003 riep u de N-VA, CD&V en Vlaams Blok op om front te vormen. Dat leidde de jongste weken enkel tot gesprekken met Filip Dewinter (Vlaams Blok). Waarover praat u met hem?

BEYSEN: De drie partijen hebben gereageerd. De N-VA was afwijzend en dat verwonderde mij. Met CD&V-voorzitter Yves Leterme heb ik een nuttig gesprek gehad, vooral in functie van de gemeenteraadsverkiezingen in 2006. Dat is ook de horizon van de contacten met het Vlaams Blok.

Dewinter zelf is daarover helder. In 2004 wil hij geen kartel met het Liberaal Appel vormen, in 2006 wel. In dat scenario is er voor hem maar één probleem, namelijk dat u tot 2006 politiek moet zien te overleven.

BEYSEN: Voor sommigen lijkt dit misschien op de kwadratuur van de cirkel. Bij het Liberaal Appel stimuleert dat het creatieve denken.

Dewinter helpt u daarbij. Hij denkt voor juni aan een gezamenlijke programmatekst en enkele plaatsen voor mensen van het Liberaal Appel op zijn lijst.

BEYSEN: Dat is in onze gesprekken niet aan de orde geweest. Het is ook te delicaat om daar nu uitspraken over te doen.

Veel opties zijn er toch niet? Ofwel neemt het Liberaal Appel op eigen kracht in juni aan de verkiezingen deel, ofwel werkt u samen met het Vlaams Blok.

BEYSEN: De tijd dringt weliswaar, maar we hebben nog een kleine maand en alle mogelijkheden blijven bespreekbaar.

Hoe cruciaal is het voor het Liberaal Appel om na juni nog een parlementslid in de rangen te hebben?

BEYSEN: Ik zou liegen indien ik zou zeggen dat dit voor het Liberaal Appel niet van belang is. Maar ik ga lang genoeg mee in de politiek om nog gedurende twee jaar over een forum te beschikken. Ik heb trouwens mijn voorzorgen al genomen door in Antwerpen een schaduwcollege en een schaduwgemeenteraad op te richten.

Is het denkbaar dat het Liberaal Appel tot 2006 materieel en financieel geholpen wordt door het Vlaams Blok?

BEYSEN: Dat zie ik niet zitten. Ik heb altijd gepleit voor een politiek zonder taboes. Dat betekent ook dat men de eigen identiteit niet mag opgeven. Wie dat doet, is verloren.

Door de deur naar het Vlaams Blok open te houden liep vorig jaar uw contact met Leo Goovaerts van Veilig Blauw op de klippen. Hugo Coveliers kon uw houding evenmin appreciëren. Zo laat u veel kansen schieten om uw partij te versterken.

BEYSEN: Van bij de oprichting van het Liberaal Appel heb ik gezegd dat alle politieke partijen voor ons gelijkwaardig zijn. Een cordon sanitaire is kunstmatig en leidt zeker in Antwerpen tot verstarring en verzuring. In deze stad wordt met bijna 40 procent van de bevolking geen rekening gehouden. Er zijn geen honderd manieren om dat te veranderen. Daarom wil het Liberaal Appel met het Vlaams Blok en eventueel met anderen bij de VLD, CD&V en N-VA nagaan wat er samen kan gedaan worden.

Ook binnen het Liberaal Appel heb ik gemerkt dat de perceptie van het Vlaams Blok bij mensen van andere provincies totaal verschilt van het beeld dat de Antwerpenaren van die partij hebben. Dat komt omdat te veel politici van buiten Antwerpen zich met deze stad willen bemoeien zonder te weten wat er precies gaande is. Ik begrijp niet waarom in Antwerpen niet gepraat zou mogen worden met het Vlaams Blok. Bij uitbreiding geldt dat ook voor Vlaanderen. De kiezers stemmen alsmaar rechtser, maar in het beleid zien ze het omgekeerde resultaat. Dat kan niet blijven duren.

Vervult u niet vooral de rol van ‘nuttige idioot’ voor het Vlaams Blok? Tot 2006 mag u van Dewinter de luis in de pels van de VLD zijn en in 2006 moet u hem helpen om burgemeester van Antwerpen te worden.

BEYSEN: Als de gesprekken met Dewinter op die basis zouden worden gevoerd, dan zijn we verkeerd bezig. Ik heb dat totnogtoe ook niet op die manier ervaren. Dewinter beseft heel goed dat hij, om te slagen in 2006, het Liberaal Appel en anderen nodig zal hebben.

Hij zal daarvoor met andere woorden een prijs moeten betalen?

BEYSEN: Alles heeft een prijs. Gratis bestaat niet, ook niet in de politiek. Maar los daarvan wil ik zelf een laatste keer strijd leveren om het nog mee te maken dat Antwerpen niet meer door een socialistische burgemeester wordt bestuurd.

Volgens De Gucht wilt u enkel revanche nemen omdat de VLD u al bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2000 aan de kant schoof.

BEYSEN: Het is niet omdat De Gucht revanchistische ideeën heeft dat ik er ook moet hebben. Ik wil een ander, nieuw beleid voor de stad. Dat is onmogelijk met mensen die al altijd de macht hebben gehad. Antwerpen heeft sinds de Tweede Wereldoorlog een socialistische burgemeester. Het is nu genoeg geweest.

Patrick Martens

‘In Antwerpen wordt met bijna 40 procent van de bevolking geen rekening gehouden.’

‘De kiezers stemmen almaar rechtser, maar in het beleid zien ze het omgekeerde resultaat. Dat kan niet blijven duren.’