‘Iemand moet zich opofferen.’ Vlaams parlementslid en burgemeester van Kapelle-op-den-Bos Leo Peeters (SP.A) trekt het verzet van de Vlaams-Brabantse burgemeesters tegen de tweetalige kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde.
Als de tweetalige kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde niet vóór de Vlaamse en Europese verkiezingen van 13 juni is gesplitst, zullen er in zeker negen gemeenten uit Halle-Vilvoorde, waaronder Kapelle-op-den-Bos, Overijse, Zemst en Sint-Pieters-Leeuw, geen Europese verkiezingen plaatsvinden. Leo Peeters en zijn medestanders verkondigen dit dreigement nu al meer dan een jaar, maar tot voor kort was er nauwelijks iemand die hen geloofde. Daar komt stilaan verandering in.
Leo Peeters zelf is, na vier maanden buiten strijd te zijn geweest met ernstige hartproblemen, geen kandidaat meer bij de volgende Vlaamse verkiezingen. Aan de gezamenlijke burgemeestersstrijd voor de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde, een veertig jaar oude Vlaamse eis, besteedt hij vandaag dan ook het meeste van zijn tijd. Niet echt verbazend voor een gewezen Vlaams minister van Binnenlandse Aangelegenheden die wegens zijn beruchte omzendbrief door de Franstaligen is verketterd en verguisd.
De Vlaamse burgemeesters van Halle-Vilvoorde zijn ervan overtuigd grondwettelijk in het gelijk te staan, omdat hun tweetalige kieskring nu eenmaal niet strookt met de federale staatsindeling. Zij voelen zich daarin gesterkt door het Arbitragehof, dat de federale regering sowieso verplicht de zaak voor 2007 te regelen. Maar dat lijkt sint-juttemis wel, vinden Peeters en de zijnen, die splitsing moet er nú komen.
Niet alle gemeenten in Halle-Vilvoorde hanteren dezelfde actiemiddelen. Sommige zullen de verkiezingen daadwerkelijk boycotten als de splitsing niet verwezenlijkt wordt. Andere, zoals het Vilvoorde van Jean-Luc Dehaene (CD&V), dreigen bij niet-splitsing de verkiezingsresultaten ongeldig te laten verklaren, uiteraard nadat verkiezingen hebben plaatsgevonden.
LEO PEETERS: Niet alle gemeenten hoeven dezelfde houding aan te nemen. Het is zelfs leuk dat er verschillende strategieën bestaan, dat maakt het voor de voogdijhoudende overheid alleen maar moeilijker. Uiteindelijk zijn er slechts drie gemeenten in Halle-Vilvoorde die op geen enkele manier aan de boycot deelnemen, Affligem, Dilbeek en Merchtem, niet toevallig drie VLD-gemeenten waarop zware politieke druk is uitgeoefend. Desondanks is het de partijtop duidelijk niet gelukt alle VLD-gemeenten in de streek op een gezamenlijke antiboycotlijn te krijgen.
Er bestaat onduidelijkheid over de vraag wie bevoegd is om boycottende burgemeesters eventueel te bestraffen, Vlaams minister van Binnenlandse Aangelegenheden Paul Van Grembergen (Spirit) of federaal minister van Binnenlandse Zaken Patrick Dewael (VLD). Weet u het?
PEETERS: Min of meer. Het opstellen van de kiezerslijsten en alles wat daarmee verband houdt, is de taak van het schepencollege, dat zonder twijfel onder de voogdij staat van Vlaams minister Paul Van Grembergen, wiens volle steun wij genieten en die er niet aan denkt ons te bestraffen. De vraag wie de voogdij voert over de burgemeester, levert wel stof tot discussie. Wij, en met ons nogal wat grondwetspecialisten, beschouwen de burgemeester als slechts de uitvoerder van de beslissingen van het schepencollege en de gemeenteraad. Zo bekeken valt ook hij onder de voogdij van de Vlaamse minister.
Patrick Dewael dreigde eerst met zware sancties, gaande van het schorsen tot het afzetten van de burgemeester. Nadien kwam hij met de voorzitter van het hoofdkiesbureau op de proppen. Maar ook daarover is de wetgeving vaag en ik geloof niet dat die voorzitter de plaats van het schepencollege en de burgemeester kan innemen. In De Laatste Show sprak Dewael dan weer erg verzoenende taal. Blijkbaar beseft hij nu dat hij als federaal minister niet veel kan doen.
Kan hij geen regeringscommissaris sturen om in de opstandige gemeenten de verkiezingen te organiseren?
PEETERS: Niet zonder het akkoord van de Vlaamse minister. Dewael bevindt zich in een wettelijke schemerzone. Hij kan wel een aantal zaken ondernemen, maar hij begeeft zich daarmee op glad ijs, want al zijn handelingen kunnen juridisch betwist worden.
Wat verlangt u precies van de federale regering?
PEETERS: We zijn met onze actie gestart nog voor de verkiezingen van 2003. We hebben de koning aangeschreven, we zijn bij alle partijvoorzitters op bezoek geweest en we hebben een wetsvoorstel voorbereid waarmee de splitsing in de Kamer met een gewone meerderheid – en geen bijzondere meerderheid, zoals in het verleden – kan worden doorgevoerd. De juridische gegrondheid van dat wetsvoorstel wordt door niemand betwist. Wat nog wel zou kunnen, is dat de Franstaligen de alarmbelprocedure inroepen. Laat ze dan maar komen, zou ik zeggen. Alle burgemeesters uit deze streek vormen samen ook een soort alarmbel. Ik vraag dan ook dat de regering vóór 13 juni een duidelijk standpunt over ons wetsvoorstel inneemt.
Louis Tobback leek in de krant ‘De Morgen’ niet onverdeeld gelukkig met uw boycotplannen. De tweetalige kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde is inderdaad strijdig met de grondwet, zei de Leuvense burgemeester, maar dit is niet het geschikte moment om communautaire eisen te stellen.
PEETERS: In dat gesprek was nu eens de echte Louis aan het woord, dan weer de gezagstrouwe Louis, die zich toch verplicht voelde ons wat vermanend toe te spreken. Maar bon, iedereen zegt dat ik gelijk heb, en Louis bevestigt dat. Ik strijd er nu voor om ook gelijk te krijgen.
Nogmaals, Tobback vond uw timing, zo kort voor de verkiezingen, bijzonder slecht.
PEETERS: Dit is juist het ideale moment. Je krijgt nooit een betere hefboom om de splitsing te forceren dan de vastberadenheid van al die Vlaams-Brabantse burgemeesters. Wij zijn toch geen incivieken of misdadigers? Als burgemeesters collectief een noodsignaal uitsturen, mag dat niet genegeerd worden. De bevolking hier heeft echt niet de wens ook voor Elio Di Rupo te kunnen stemmen, hoewel dat een aardige kerel is.
Wachten tot na de Vlaamse en Europese verkiezingen, zoals de federale regering van plan is, betekent uitstel tot 2007. Niet met mij. Bovendien hoeven de Vlamingen helemaal geen prijs voor de splitsing van de kieskring te betalen, aangezien die, zoals gezegd, met een gewone meerderheid kan worden verwezenlijkt. En laat de Franstaligen hun gang dan maar gaan.
De kans dat uw wetsvoorstel nog voor de verkiezingen wordt goedgekeurd, is toch nul?
PEETERS: Ooit zal iemand zich toch moeten opofferen om de Vlamingen te geven waar ze recht op hebben. Ik verwijs in dit verband graag naar de actie van de Pajottenlandse burgemeesters in 1960. Zij stuurden toen als eersten de tweetalige telformulieren terug naar het ministerie van Binnenlandse Zaken, het begin van een succesvolle burgemeestersboycot tegen de talentellingen. Die burgemeesters namen een enorm politiek risico, maar bewezen dat ook lokale politici bepaalde zaken in beweging kunnen zetten.
Die burgemeesters hadden destijds wel politieke zwaargewichten als de Antwerpse burgemeester Lode Craeybeckx achter zich.
PEETERS: Wij worden gesteund door Jean-Luc Dehaene, toch ook niet de minste. En óók door Louis Tobback, die met zijn Leuvense gemeenteraad een solidariteitsmotie met de burgemeesters uit Halle-Vilvoorde heeft goedgekeurd.
Vreemd toch dat Tobback u dan niet publiekelijk een hart onder de riem steekt?
PEETERS: Wat heeft hem geïnspireerd? De zorg om de rust in het land, neem ik aan.
De federale regering die dit dossier nu of na de verkiezingen van 13 juni op haar bord krijgt, staat onder communautaire hoogspanning?
PEETERS: Daarom is het beter de splitsing nu, nog voor de verkiezingen, door te voeren. Ik kan de specifieke situatie van de Vlaamse gemeenten in de Brusselse rand ook niet genoeg benadrukken. Wij worden geconfronteerd met sterke Franstalige inwijking en groeiende francofone invloed, mede door die blijvende electorale koppeling met Brussel.
De VLD heeft geen eenduidig standpunt over de burgemeesterboycot. Hoe zit dat bij de SP.A?
PEETERS: Ik krijg geen enkele negatieve reactie van de partijvoorzitter. Tijdens onze consultatieronde is het uitvoerend bestuur van de conferentie van burgemeesters van Halle-Vilvoorde ook door Steve Stevaert ontvangen. Die heeft toen verklaard dat hij het met ons eens was, dat de splitsing er moet komen en dat ik in dit dossier in alle vrijheid de partijlijn zou kunnen bepalen. In het bijzijn van alle anderen zei Stevaert letterlijk : ‘Wat Leo doet, is goed.’ Als dat geen carte blanche is! De andere burgemeesters keken daar trouwens nogal van op, want ik heb natuurlijk wel een communautaire voorgeschiedenis.
U bedoelt dat u een communautaire stokebrand bent?
PEETERS: ( lacht) Ik veroorzaak geen problemen, dat doen de anderen, die de problemen laten voortbestaan. De federale regering kan deze wantoestand rechtzetten. Het is ook een belangrijke test voor de democratische partijen. Hier in de rand mogen we dit thema, waarvoor de bevolking zo gevoelig is, toch niet uitsluitend overlaten aan het Vlaams Blok. ( zucht) Als we zelfs dat verstand niet meer hebben…
Misschien was het verstandiger geweest als de SP.A ervoor geijverd had de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde in het federale regeerakkoord te laten opnemen?
PEETERS: Zelfs dat zou geen waterdichte garanties geboden hebben. Patrick Dewael heeft als Vlaams minister-president de splitsing in zijn regeerakkoord ingeschreven, maar sinds hij in de federale regering zit, telt dat plotseling niet meer. Maar iedereen weet dat de toestand onhoudbaar is, ook aan Franstalige kant. De voorzichtige reacties van de Franstalige pers op onze boycotplannen zijn in dat verband verhelderend.
Zal de boycot uitdijen?
PEETERS: Daar ziet het naar uit. 27 gemeenten uit het arrondissement Leuven hebben nu ook al een solidariteitsmotie goedgekeurd. Sommige onder hen bezinnen zich nog over verdere acties. De federale overheid riskeert het niet meer onder controle te hebben. De enige oplossing is dan ook de kwestie voor eens en altijd te regelen.
13 juni komt nu snel dichterbij. Is het niet waarschijnlijker dat in een aantal gemeenten gewoon ongeldig of zelfs helemaal niet zal worden gestemd?
PEETERS: Ik dacht dat de federale regering en het federale parlement normaal bleven doorwerken? Ons wetsvoorstel is ingediend en kan, als de regering dat wil, morgen al in de Kamer worden besproken.
Alsof de Franstalige partijen dat, zo kort voor de verkiezingen, zomaar zouden laten passeren?
PEETERS: We hebben de Franstaligen niet nodig, een gewone meerderheid volstaat.
U wilt het land opblazen!
PEETERS: Zeker niet. Degenen die dit probleem laten rotten, die blazen het land op.
Voor een gewezen Vlaams minister-president trok minister van Binnenlandse Zaken Dewael aanvankelijk wel heel fel van leer tegen uw geplande boycot, niet?
PEETERS: Dewael heeft de omvang van de boycot serieus onderschat. Daar hebben we die tafelspringer Leo Peeters weer, moet hij bij zichzelf gedacht hebben.
Dewael wist toch waarover het ging?
PEETERS: Toch geloofde hij, ten onrechte, dat hij de andere – liberale – burgemeesters van Halle-Vilvoorde in de hand zou kunnen houden.
Maar zijn taak is ervoor te zorgen dat de verkiezingen kunnen plaatsvinden?
PEETERS: Hij mag hier de containers komen plaatsen als hij dat wil. Maar ik zie dat nog niet zo snel gebeuren. Het gaat in Halle-Vilvoorde niet over één gemeente hé, zoals met Voeren destijds.
Laat Patrick Dewael niet vooral zien hoe de opvattingen van de politici in dit land vaak radicaal omslaan naargelang van het petje – Vlaams of federaal – dat ze dragen?
PEETERS: Ik heb er altijd voor gewaarschuwd dat dit ongeveer het ergste is wat een politicus kan doen. Al die federale politici die nu kandidaat zijn voor de Vlaamse verkiezingen, en van wie iedereen weet dat ze nooit in het Vlaamse parlement zitting zullen nemen! Uiteindelijk weet niemand nog wie waar zal verzeilen en weldra zal het parlement meer opvolgers dan effectieve kandidaten tellen. Dat is zeer problematisch, want het betekent dat de democratie niet meer gelegitimeerd is. Er wordt met vuur gespeeld en ik ben bevreesd voor de politieke consequenties hiervan. De kiezers zijn niet dom, zij doorzien dit maar al te goed, en ze lachen de politici in het gezicht uit.
Het Vlaams parlement is gedegradeerd tot de vuilnisbak van het federale. Waarom? Omdat onze topmannen tot elke prijs dat kleine extraatje ook nog proberen binnen te halen.
En zo zijn de opvolgersplaatsen de zekerste plaatsen geworden om verkozen te raken?
PEETERS: Tot en met de vierde of de vijfde opvolger zit je tegenwoordig goed. Maar niemand durft iets te zeggen, iedereen bibbert en beeft.
Is de macht van de partijvoorzitters zo groot geworden?
PEETERS: Met die belangrijke beperking dat ze hun geloofwaardigheid aan het verliezen zijn. Al die federale ministers die nu de markten gaan afschuimen, zouden aan het werk moeten zijn, niet?
Uw waarschuwing is ook bij uw eigen partijvoorzitter in dovemansoren gevallen.
PEETERS: Ik kan deze zaken nu natuurlijk allemaal wat gemakkelijker zeggen, omdat ik afscheid neem van de nationale politiek. Maar op een bepaald moment zal het ook tot hem doordringen. Je speelt niet ongestraft met de kiezers.
Han Renard
‘Iedereen weet dat de toestand onhoudbaar is. Ook de Franstaligen.’
