door Dorian van der Brempt
Wouter Van Bellingen verhuist naar de SP.A. In het spoor van Bert en Fouad kan Wouter nu ook verklaren dat hij altijd al een socialist was. Hij zal dat zelf geloven, en met hem een aantal kiezers van de sympathiekste der Spiritisten. Kiezen is meer dan ooit moeilijk, ook voor de politicus. Politicologen proberen de zwevende kiezer te begrijpen, maar straks zullen dezelfde deskundigen een onderzoek beginnen om ook de zwevende politicus te begrijpen. Het is niet makkelijk geweest voor een aantal politici om te weten of ze nu socialist of liberaal zijn. Het pendelverkeer tussen Groen en Rood, maar ook tussen Open VLD en CD&V, tussen N-VA, LDD en CD&V en tussen LDD en het Belang vertelt ons dat er in de politiek absoluut geen zekerheden meer zijn. Als ook een medestichter en mandataris van het Vlaams Belang eraan twijfelt of hij nog steeds de juiste keuze maakte, dan beloven de verkiezingen in juni nog veel verrassingen.
Dit zappen is geen exclusief Belgisch of Vlaams fenomeen. Bernard Kouchner, de flamboyante medestichter van Artsen Zonder Grenzen, heeft ons geleerd dat ook Franse socialisten verleid kunnen worden tot sarkozisme, een hedendaagse variant van liberaal, populistisch opportunisme. Is deze ontrouw nu een typisch politiek verschijnsel of is het een algemeen kenmerk van onze tijd? Het laatste, want kunnen kiezen is een teken van weelde, van luxe, van democratie ook. Niet kunnen kiezen wordt ervaren als een beperking en een democratisch tekort. Toen het IJzeren Gordijn nog bestond, werd de overvloed in het Westen steeds vergeleken met de lege of saaie rekken in de staatswinkels van de Sovjet-Unie.
Een van de grote bijwerkingen van de markteconomie is zonder twijfel ontrouw. Misschien moeten we zelfs spreken van een ontrouweconomie. Ontrouw als rechtstreeks gevolg van een gigantische groei aan keuzemogelijkheden. Wij zijn nog nooit door zoveel aanbod omringd en bestookt geweest. De reclameboodschap is overal en constant aanwezig. Nog nooit werden voor elke (al dan niet gecreëerde) behoefte zoveel alternatieven aangeboden. Onze behoeftes worden meer dan ooit bedacht door marketeers die willen voorkomen dat wij zouden sparen. Zij zetten ons constant aan tot ontucht en ontrouw in verbruik, wat uiteindelijk ook kan leiden tot keuzeverlamming, de ultieme burn-out van de verbruiker of burger: het niet meer kunnen of willen kiezen.
Als kind ging ik met mijn ouders jaarlijks naar de toen nog Belgische kust. De Panne en Oostende waren de twee opties. Vader hield meer van Oostende met het oog op cultuur; moeder verkoos De Panne voor het gigantische strand. Voor mij waren beide opties bron van vreugde. Ik herinner mij ook geen discussie over de te maken keuze. Ik ging naar het Sint-Lievenscollege van het eerste leerjaar tot de retorica. Mannen waren trouw aan hun auto- en sigarettenmerk. Het was Peugeot, Mercedes, Groene Michel of Belga, en dat veranderde niet. Mensen waren hun bank, kapper en kleermaker trouw. Winkels waren minder talrijk en minder groot. Vandaag trachten fabrikanten en distributeurs ons te ‘fideliseren’ met allerlei bonussen, terwijl we er vroeger van uitgingen dat de trouw van de consument een constante was en zijn ontrouw een uitzondering.
Waarom zouden politici zich niet voor een langere periode engageren tegenover de kiezer? Wij hebben steeds meer de indruk dat beleid enkel gevoerd wordt in functie van de volgende verkiezing. Ook het politieke rendement op korte termijn is een vals of schijnrendement. Uit de financiële crisis en uit de zelfoverschatting van de amorele bankiers (… en hun klanten) hebben wij geleerd dat gulzigheid leidt tot verschraling. Kiezers zullen minder zweven als politici meer consistentie laten zien. Laat de kiezer straks verklaren of hij grappige, gezellige populisten wil of wat saaiere politici die ook hebben nagedacht over een toekomst die iets verder reikt dan hun eigen mandaat. Laat kunstenaars en filosofen dromen, denken en zweven, maar laat politici vooral het algemeen belang herontdekken, en de vreugde gekoppeld aan moedige beslissingen.
Dorian van der Brempt (59) is directeur van het Vlaams-Nederlands Huis deBuren en kijkt en luistert met verwondering naar de wereld.
