Minister Marleen Vanderpoorten (VLD) werkt met de vakbonden aan een sinterklaasakkoord over een nieuwe uitstapregeling voor de leerkrachten. Maar veel redenen voor triomfalisme zijn er niet.
Wie sinds begin november een beetje kon meekijken achter de schermen van de vele informele gespreksronden tussen de vakbonden en de kabinetten van Vanderpoorten en Dewael, wist dat twee weken geleden al een basistekst op tafel lag. Die legde de principiële posities van regering en bonden vast. Ze wijzigden nadien niet meer. Vanderpoorten mocht vasthouden aan de beslissing om de uitstapleeftijd op 58 jaar te brengen, maar de vakbonden wilden dat alleen maar aanvaarden als zoveel mogelijk oudere leerkrachten toch nog zo dicht mogelijk bij hun 55ste jaar zouden kunnen vertrekken.
‘Op 9 september gooide minister-president Dewael ons bij de voorstelling van de Vlaamse begroting voor 2002 zonder parachute uit het vliegtuig door op dat moment ook te spreken over de verhoogde uitstapleeftijd als een besparingsmaatregel voor het onderwijs. Met een grote en langgerekte inspanning zullen we nu toch zonder veel kleerscheuren voet aan de grond kunnen zetten.’ Zo schat het kabinet van Vanderpoorten de situatie in.
Aan vakbondszijde wordt _ weliswaar op fluistertoon om niet te veel te provoceren _ een enigszins ander oordeel geveld. ‘De Vlaamse regering triomfeert omdat ze kan uitpakken met die 58 jaar en met de uitzondering van 56 jaar voor de leerkrachten in het kleuteronderwijs, maar de vakbonden winnen’, luidt het daar.
De bereikte consensus lijkt hen alvast voor een groot deel gelijk te geven. Het principe van een verhoogde uitstapleeftijd moeten de vakbonden slikken, maar binnenskamers tekenden zij nooit echt verzet aan tegen het feit dat ook in het onderwijs langer gewerkt zal moeten worden. Dat uitgangspunt is in het principeakkoord van vorige week vrijdag echter in die mate uitgehold dat het op korte en zelfs op halflange termijn een behoorlijk lege doos is.
Voor leerkrachten die voor 31 augustus volgend jaar 55 jaar worden of zijn, blijft de huidige regeling van terbeschikkingstelling (TBS) gelden. Dat neemt alvast bij de groep leraren die zeggen dat ze opgebrand zijn en die op het punt stonden om dit schooljaar de boeken te sluiten, veel wrevel en frustratie weg. In de leeftijdsgroep tussen 55 en 60 jaar zijn er nu ongeveer 25.000 leerkrachten. Bijna eenderde onder hen (of ruim 7600 van die oudere leerkrachten) is al vervroegd uitgestapt en zit momenteel in het TBS55-stelsel.
Voorts komt er een overgangssysteem met een vorm van loopbaanboni waardoor een grote meerderheid van de leerkrachten tussen 50 en 54 jaar (ook dat is een groep van ongeveer 25.000 mensen) toch nog in haar 55ste jaar de schoolpoorten achter zich kan sluiten. Voor de vakbonden is dat een essentieel punt om de achterban te overtuigen. Ze kunnen er ook op wijzen dat Vanderpoorten in haar voorstellen van oktober niet verder wou gaan dan de groep tussen 52 en 54 jaar.
Daartegenover hebben de vakbonden aanvaard dat het uitgekeerde wachtgeld minder bedraagt naarmate een leerkracht vroeger dan op 58 jaar uitstapt. Die vermindering wordt wel nog verzacht met een aantal technische ingrepen. Wie op 58 vertrekt, houdt in het secundair onderwijs in ieder geval 62,5 procent van de wedde over en in het basisonderwijs 70 procent.
De principiële leeftijdsverhoging die de Vlaamse regering sinds begin september tot driemaal toe door Dewael en Vanderpoorten kreeg voorgeschoteld om de vierpartijencoalitie op dezelfde lijn te houden, is nog op andere punten afgezwakt. De datum van de inwerkingtreding wordt 1 september in plaats van 1 januari 2002 zoals eerst was vooropgesteld. En er komen in de loop van een schooljaar drie mogelijke uitstapdata (1 september, 1 januari en 1 april).
DE TECHNIEK VAN HET TIJDSKREDIET
Met al die nuanceringen en correcties verbaast het niet dat drie van de vier vakbonden _ de christelijke COC, de socialistische ACOD en het liberale VSOA _ eind vorige week relatief tevreden waren over het bereikte resultaat. Alleen het COV, de christelijke onderwijsvakbond voor het basisonderwijs, blijft mokken. Het COV vaart wel meer een eigen koers. Het maakte voor de zomer ook het meeste voorbehoud bij de onderwijs-cao voor 2001 en 2002, hoewel de Vlaamse regering er uiteindelijk 27 miljard frank (669 miljoen euro) voor op tafel legde. Die dure cao (met een loonsverhoging van 3 procent en een resem maatregelen tegen de werkdruk) moet overigens nog altijd officieel worden ondertekend.
Met een sinterklaasakkoord over een nieuwe uitstapregeling in het onderwijs zal ook meteen een aanloop worden genomen naar nieuwe cao-besprekingen. Die zullen slaan op diverse aspecten van een lerarenloopbaan. Omdat dit onderwerp de discussie over een uitstap aan het einde van de carrière dreigde te overladen, werd dat vorige week zo beslist. Dat was ook mogelijk omdat de vakbonden erin geslaagd zijn om de overgangsregeling te rekken tot 2007. Om iets uit de brand te slepen voor leraren die nu jonger dan 50 jaar zijn, hebben ze nog de tijd en volgen ze verschillende sporen.
Zo moet de techniek van het tijdskrediet (om een loopbaan te onderbreken of vroeger af te breken) worden geregeld in een algemene cao voor de Vlaamse ambtenaren. Andere loopbaanthema’s zijn doorgeschoven naar de komende onderhandelingen over een nieuwe onderwijs-cao voor 2003 en 2004. Naast een deeltijdse uitstapregeling voor oudere leraars, gaat het onder meer over de bijscholing van leerkrachten, de mogelijkheid om mentor te worden of een administratieve taak in een school op te nemen, de harmonisatie van verlofstelsels, meer soepele cumulatieregels, de vergoeding van overuren, en een aanpassing van het stelsel van de bekwaamheidsbewijzen zodat bijvoorbeeld mensen uit het bedrijfsleven gemakkelijker de stap naar het onderwijs zetten.
Al die maatregelen moeten ervoor zorgen dat leerkrachten meer en langer aan het werk willen blijven en dat het beroep voor jongeren en andere geïnteresseerden weer aantrekkelijker wordt. Toen de hele heisa over de uitstapregeling begin september begon, hamerde Vanderpoorten trouwens ook op dat argument. Het groeiende lerarentekort is stilaan een levensgroot probleem. Een klas zonder leerkracht is voor de minister een ondraaglijke gedachte.
Dat probleem wilde ze dus zo snel mogelijk oplossen. TBS55 moest TBS58 worden. Tegelijkertijd zou dat 1,1 miljard frank (27 miljoen euro) opbrengen en dat geld kon Vanderpoorten dan ‘anders oriënteren’ of besteden aan informatica en initiatieven van levenslang leren. Ze probeerde zodoende twee vliegen in een klap te slaan.
Maar met het akkoord dat nu in de maak is, komt daar voorlopig niet veel van in huis. Op termijn zou de nieuwe uitstapregeling volgens de ramingen van haar kabinet per jaar duizend oudere leerkrachten langer in het onderwijs houden. Daarvoor wordt gehoopt op een ontmoedigend effect van de verlaagde wachtuitkeringen tussen 55 en 58 jaar. Structureel en alweer op termijn zou dat een besparing zijn. Maar dit schooljaar zal het lerarentekort er zeker niet kleiner door worden. De verwachte bezuiniging van 1,1 miljard frank komt er in 2002 evenmin. Die zal elders in het onderwijs moeten worden gerealiseerd.
Dat is bovendien niet de enige budgettaire tegenslag voor Vanderpoorten. Recentelijk sloot haar collega-minister van Ambtenarenzaken Paul Van Grembergen (Spirit) een nieuw sociaal akkoord over het vakantiegeld en een verhoogde eindejaarspremie voor de Vlaamse ambtenaren. In de wirwar van onderwijsdecreten en -cao’s blijken die afspraken nu ook van toepassing te zijn voor de universiteiten. Vanderpoorten moet daardoor plots 900 miljoen frank (22 miljoen euro) extra zien te vinden. Op kruissnelheid kost die maatregel zelfs 2,8 miljard frank (69 miljoen euro) meer.
EEN MONSTER VAN SLAAPKOPPEN
Over die gang van zaken wordt op het kabinet van Vanderpoorten met een boze vinger gewezen naar de onderwijsadministratie. Zij had de minister moeten waarschuwen zodat een en ander misschien nog kon worden ‘gerepareerd’ met een aanpassing van het decreet op de universiteiten. Dit verklaart overigens ook waarom haar adjunct-kabinetschef Marc Luwel vorige week in Knack ongemeen scherp was voor secretaris-generaal Georges Monard en zijn ‘duizendkoppige monster dat barst van de slaapkoppen en incompetentie’.
Dat monster liet dit niet over zijn kant gaan en beet vorige vrijdag even hard terug met een actie ‘administratieve ongehoorzaamheid’ en met de eis dat Luwel ontslagen zou worden. Voor Vanderpoorten, die net een beetje opluchting voelde omdat ze met de vakbonden weer on speaking terms is, was dat een nieuwe en pijnlijke opdoffer. Ze kon moeilijk anders dan afstand nemen van de stijl en inhoud van de uitspraken van haar expert en vertrouwensman voor het hoger onderwijs. Luwel zelf probeerde de schade te beperken door zijn uitspraken te ontkennen, maar toen was het doek voor hem al gevallen.
Patrick Martens
‘De Vlaamse regering triomfeert, maar de vakbonden winnen.’
