Vier jaar geleden voerden ze campagne voor dezelfde partij, vandaag oreren ze uit drie verschillende, vaak tegenstrijdige partijprogramma’s. Geert Bourgeois, Patrik Vankrunkelsven en Els Van Weert hebben de Volksunie overleefd. Nu de verkiezingen nog.
Vechten doen ze niet. Integendeel, heel beschaafd en zelfs lacherig nemen de voormalige partijgenoten Geert Bourgeois (N-VA), Els Van Weert (Spirit) en Patrik Vankrunkelsven (VLD) er even een stoel bij. De sneren en kwinkslagen die over en weer schieten, bewijzen dat er weinig overblijft van de gemeenschappelijke overtuigingen van de twee ex-VU-voorzitters en de huidige Spirit-frontvrouw. Maar het toont net zo goed aan dat ze ooit aan dezelfde kant van de tafel hebben gezeten, dat ze de voornamen van elkaars kinderen kennen, dat ze elkaars bekentenissen na een paar Duvels niet zijn vergeten.
Amper twee jaar geleden spleet de Volksunie grosso modo in twee: Geert Bourgeois stichtte met een handvol getrouwen de Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA) en Bert Anciaux stampte met onder meer senator Patrik Vankrunkelsven en kamerlid Els Van Weert Spirit uit de grond. Spirit was nog maar net uit de startblokken, of de geruchten over een aanhechting bij de Vlaamse socialisten staken de kop op. Hoe sterker die werden, hoe meer Spiritisten het hazenpad kozen, vooral richting VLD. Zo ook Vankrunkelsven, die vandaag nog volop bezig is aan het verplichte inburgeringstraject bij de liberalen.
In welke mate baseren jullie zich nog op het vroegere VU-gedachtegoed?
GEERT BOURGEOIS: Het valt niet te ontkennen dat de N-VA de grote lijnen van dat gedachtegoed doortrekt: Vlaamse autonomie en goed bestuur. België blokkeert Vlaanderen en dus streven wij naar een volwaardige Vlaamse lidstaat in Europa. Daarnaast hechten we veel belang aan een sterke democratie, de kwaliteit van de overheid en integer beleid.
PATRIK VANKRUNKELSVEN: Toen de VU uit elkaar viel, hebben we afgesproken om elkaar op dat vlak geen vliegen af te vangen. Iedereen kreeg het recht om zich op het erfgoed van de partij te beroepen. En dat is precies wat ik doe binnen de VLD.
ELS VAN WEERT: Als je het VU-programma van 1999 naast het huidige van Spirit legt, valt de continuïteit op. Natuurlijk zetten we ook een paar nieuwe uitdagingen op de politieke agenda en trekken we sterk de kaart van de jongeren. Eigenlijk sluiten wij goed aan bij de oude VU-slogan ‘sociaal en federaal’. Al zou dat nu ‘sociaal en confederaal’ moeten zijn, want zo staat het in ons programma.
VANKRUNKELSVEN: Wat bedoel je met ‘ons’ programma?
VAN WEERT: Het programma van Spirit natuurlijk.
BOURGEOIS: Niet dat van de moederpartij?
VAN WEERT: (geërgerd) Spirit heeft geen moederpartij.
BOURGEOIS: Samengevat: we hebben het over de programma’s van Spirit, N-VA en de VLD. Ik kan er nog inkomen dat Spirit zich op het erfgoed van de Volksunie beroept, maar je kunt bezwaarlijk beweren dat de VLD het democratische Vlaams-nationalisme voortzet. Ik geloof wel dat Patrik persoonlijk achter het confederalisme blijft staan, maar VLD-voorzitter Karel De Gucht krijgt dat woord niet over zijn lippen. Op het laatste congres van de liberalen zou de term ‘confederalisme’ zelfs weer uit de teksten verdwenen zijn.
VANKRUNKELSVEN: Dat is inderdaad een groot discussiepunt binnen de partij. Het belangrijkste is dat de VLD Vlaanderen meer bevoegdheden wil geven om beter te kunnen functioneren. Ik wil me er nu niet over uitspreken of dat in de structuur van een staat of van een regio moet gebeuren.
VAN WEERT: Volgens mij moet elke bevoegdheid op het meest geschikte niveau – liefst zo dicht mogelijk bij de mensen – worden gebracht. Voor Spirit is het essentieel dat Vlaanderen als constitutionele regio mag meepraten in Europa, en dat kan evengoed door het opsplitsen van de Belgische stemmen.
BOURGEOIS: In een overgangsregeling kan dat, ja.
VAN WEERT: Laten we dus geen fetisj maken van die Vlaamse staat. Dat bemoeilijkt de zaken alleen maar.
Op 18 mei moet er in elk geval nog worden gestemd voor een federale Kamer en Senaat. Wat wordt hét thema van die verkiezingen?
VAN WEERT: Werk. De mensen hopen op een toekomst waarin de economie weer aantrekt en er meer werkgelegenheid is. Ik denk daarbij ook aan de verlaging van de loonlasten, de regionalisering van de gezondheidszorg en de kinderbijslag, energieheffingen en de verschuiving van belastingen uit arbeid naar belastingen op inkomsten uit vermogen. Ook veiligheid en gezondheidszorg worden steeds belangrijker.
BOURGEOIS: De inzet van de verkiezingen is voor ons de welvaart van zes miljoen Vlamingen. Elke dag gaan er 100 jobs verloren en België kent de zwaarste lasten op arbeid ter wereld. Daarnaast wil de N-VA zich inzetten voor propere politiek én voor veiligheid en integratie.
VAN KRUNKELSVEN: Het is moeilijk te voorspellen wat hét thema wordt. In de media passeren de gebeurtenissen steeds sneller de revue. Veel mensen dachten dat de Irak-crisis een enorme impact zou hebben op de verkiezingen, maar over twee weken wordt waarschijnlijk nauwelijks nog over de oorlog gepraat.
VAN WEERT: Politieke partijen moeten niet de hele tijd surfen op de golven van de actualiteit. Wat onderhuids bij de mensen leeft, is ook enorm belangrijk. Zo zit de integratieproblematiek heel diep en heeft de politiek nog altijd geen echt antwoord klaar. Er zijn wel al een paar goede stappen gezet…
BOURGEOIS: Zoals de snel-Belg-wet?
VAN WEERT: Maar nee, daar ben ik ook niet gelukkig mee. Volwaardig burgerschap, dáár draait het om. Als we willen dat die mensen op een volwaardige manier aan onze samenleving deelnemen, moeten ze geïntegreerd zijn. Maar door de snel-Belg-wet kunnen mensen de Belgische nationaliteit krijgen zonder integratievereisten.
Zou Spirit meewerken aan de verstrenging van de snel-Belg-wet?
VAN WEERT: Daar kan over worden gepraat, op voorwaarde dat het in een algemene visie past. We moeten nadenken over de betekenis van burgerschap en nationaliteit. Volgens mij is het veel belangrijker om deel uit te maken van een samenleving dan om de nationaliteit van dat land te hebben.
BOURGEOIS: Vroeger moest je bloemkool met bechamelsaus kunnen klaarmaken om Belg te worden en nu zijn we in het andere uiterste beland: door de snel-Belg-wet volstaat het dat je Belg wilt worden als bewijs dat je wilt integreren. Het slaat toch nergens op dat er geen enkele integratievereiste aan nationaliteitsverwerving is verbonden?
VAN WEERT: Dat hangt ook samen met het taboe op gemeentelijk stemrecht voor migranten. Kijk, voor Spirit mag iemand hier stemmen als hij deel uitmaakt van onze gemeenschap, maar de N-VA koppelt stemrecht aan nationaliteit.
BOURGEOIS: Je snapt het niet. Voor ons is stemrecht het eindpunt van een integratieproces. Wie hier een aantal jaar verblijft en inburgeringstrajecten doorlopen heeft, mag stemmen. Nationaliteit komt pas aan het einde van dat hele traject. Met andere woorden: op nationaal niveau koppelen we stemrecht aan nationaliteit, maar op gemeentelijk niveau aan een inburgeringstraject. Daartoe stellen we wel twee absolute voorwaarden: de snel-Belg-wet moet worden teruggeschroefd en inburgeringstrajecten moeten worden verplicht.
VANKRUNKELSVEN: In een wereld met zoveel mobiliteit is het niet evident om nationaliteit zo’n prominente rol te geven. Alle westerse landen worstelen met dat vraagstuk, en we zullen samen naar oplossingen moeten zoeken. Maar om nu meteen de nationaliteitswetgeving strenger te maken…
BOURGEOIS: Dat is toch het standpunt van de VLD?
VANKRUNKELSVEN: De VLD vraagt vooral dat wie zich wil laten naturaliseren, scherper gecontroleerd wordt. Wel merk ik dat de socialisten geneigd zijn om aan het strenger maken van de wet mee te werken op voorwaarde dat er stemrecht voor migranten komt. Dat zou een symbolische overwinning betekenen voor een paar duizend extra stemgerechtigden, maar een achteruitgang voor de integratie.
BOURGEOIS: Voor jullie mag die wet zo blijven? Dat is nieuw voor mij.
VANKRUNKELSVEN: (zucht) Ik kan alleen zeggen hoe de zaken er nu voor staan: de nationaliteitsverwerving is gemakkelijk en dus is de VLD tegen migrantenstemrecht.
VAN WEERT: Maar zelf vind je nationaliteit niet het juiste ijkpunt.
VANKRUNKELSVEN: Dat is een persoonlijk standpunt. Ik denk dat we de discussie over de nationaliteitsverwerving en het stemrecht op een rustig moment na de verkiezingen moeten voeren.
BOURGEOIS: Je denkt toch niet dat wij zullen wachten tot jullie klaar zijn om erover te praten?
VANKRUNKELSVEN: Ik weet heel goed dat dit thema op een dag weer op tafel moet komen, maar ik ga hier vandaag geen oplossingen uit mijn mouw schudden.
Klopt het dat de N-VA de enige partij hier aan tafel is die expliciet campagne voert rond Vlaamse autonomie?
VANKRUNKELSVEN: Nee. De VLD heeft zich de jongste jaren duidelijk geprofileerd als een partij die zich inzet voor het Vlaamse belang. Voor sommige bevoegdheden, zoals gezondheidszorg, werkgelegenheid, mobiliteit en fiscaliteit, is het heel belangrijk dat het beleid in één hand komt. Een goed gezondheidsbeleid wordt bijvoorbeeld het best op Vlaams niveau gevoerd. Tijdens de Lambermont-onderhandelingen heeft de premier op een bepaald moment gevraagd of er nog andere thema’s waren die aan de lijst moesten worden toegevoegd. Ik heb toen – Geert zal dat wel niet geloven – het gezondheidsbeleid naar voren geschoven. Maar de enige reactie was een oorverdovende stilte. Vandaag kunnen we die stap wél zetten en wordt in de VLD onderzocht hoe dat gestructureerd kan worden.
BOURGEOIS: De sleutel ligt nu bij de regeringsonderhandelingen. De vraag is of SP.A-Spirit en de VLD zullen weigeren om in de federale regering te stappen als Vlaanderen niet de bevoegdheden krijgt die nodig zijn om onze welvaart te verzekeren. Ik twijfel daaraan. De SP.A wil bijvoorbeeld wel een beetje defederaliseren wat mobiliteit betreft, maar ziet de splitsing van de gezondheidszorg niet zitten.
VAN WEERT: Dat klopt helemaal niet: de SP.A heeft het Vlaamse regeerakkoord onderschreven.
BOURGEOIS & VANKRUNKELSVEN: (simultaan) Dat regeerakkoord is niet in de praktijk omgezet!
VAN WEERT: Omdat dat via onderhandelingen met de Franstaligen moet gebeuren.
BOURGEOIS: Oké Els, een ander voorbeeld: Verhofstadt heeft over de paritaire Senaat een akkoord gesloten met de SP.A. Gaan jullie daar straks een tweederde meerderheid voor leveren?
VAN WEERT: Nee, want de SP.A heeft dat akkoord gesloten voor er sprake was van een kartel.
BOURGEOIS: Dat kan nog leuk worden als jullie na de verkiezingen samen met de SP.A één fractie zullen vormen in Kamer en Senaat.
VAN WEERT: Eén fractie? Wie zegt dat?
BOURGEOIS: Het reglement zegt dat.
VAN WEERT: Het reglement zegt dat niet.
BOURGEOIS: VU en ID21 vormden ook één fractie, dat weet je best.
VANKRUNKELSVEN: Mag ik je een concrete vraag stellen? Stel dat de VLD erin slaagt om de splitsing van de gezondheidszorg hard te maken. Wat zal Spirit in dat geval doen? De SP.A staat er niet achter.
VAN WEERT: Waarom denk je dat?
VANKRUNKELSVEN: Dat heb ik gemerkt tijdens de onderhandelingen over het Vlaamse regeerakkoord. Op federaal niveau heeft minister van Sociale Zaken Frank Vandenbroucke (SP.A) duidelijk afstand genomen van die tekst, en in het gezamenlijk verkiezingsprogramma van SP.A-Spirit wordt er met geen woord over gerept.
VAN WEERT: Spirit wil die bevoegdheid in ieder geval wel naar Vlaanderen overhevelen, maar zonder de solidariteit met Wallonië op te geven. Ik heb gezien dat de N-VA autootjes uitdeelt om te illustreren hoeveel geld Vlamingen aan Wallonië geven…
BOURGEOIS: Jaarlijks 5000 euro per gezin.
VAN WEERT: Je mag de mensen niet wijsmaken dat je hen een hele auto zult teruggeven. Bovendien sluit jij elke vorm van solidariteit uit. Wij pleiten voor solidariteit op basis van objectieve criteria.
VANKRUNKELSVEN: In Wallonië wordt voor elke medische handeling, zoals een appendicitis, meer geld uitgegeven dan in Vlaanderen. Dat moeten we meteen een halt toeroepen. Vandenbroucke probeert daar iets aan te doen door ziekenhuizen te financieren op basis van de pathologie. Maar wat stellen we vast? Elk ziekenhuis, zowel in Vlaanderen als in Wallonië, heeft een voltijdse medewerker aangeworven om dat financieringsmechanisme maximaal uit te melken. Op die manier zullen de scheeftrekkingen blijven bestaan. Daarom sta ik achter het plan van De Gucht: financiering per hoofd van de bevolking. Zo wordt de lat voor de uitgaven gelijk gelegd.
BOURGEOIS: Maar voor de VLD mag de federale financiering behouden blijven?
VANKRUNKELSVEN: Ik kan ermee leven dat Wallonië in de huidige conjunctuur relatief minder bijdraagt op het vlak van de inkomsten. In Wallonië zijn er bijvoorbeeld meer werklozen en liggen de lonen lager. Daardoor dragen de Franstaligen minder bij tot het socialezekerheidssysteem. Maar we kunnen de lat niet van vandaag op morgen gelijk leggen, want dan bloedt Wallonië dood.
BOURGEOIS: Vlamingen moeten leren nee zeggen, zoals Elio Di Rupo (PS) non zegt. De N-VA is voor een volledige splitsing van de gezondheidszorg, zowel voor de uitgaven als voor de inkomsten. Maar dat betekent nog niet dat we tegen structurele solidariteit zijn. Europa is op solidariteit gebaseerd. Alleen moet daar iets tegenover staan: er moet vooruitgang worden geboekt. In België stelt Wallonië het nu al jarenlang veel minder goed dan Vlaanderen, en daar komt geen verbetering in. Waarom niet? Omdat er geen responsabilisering tegenover de solidariteit staat.
VANKRUNKELSVEN: Wat onderwijs betreft, blijkt dat de Franstaligen hun verantwoordelijkheid opnemen eens ze de uitgaven in handen hebben. Momenteel is er een financieringssysteem waarbij middelen van de rijkste naar de armste regio worden overgeheveld. Vandaag gaat er per hoofd dus meer geld naar een Waals kind dan naar een Vlaams kind, maar op termijn zal dat dankzij de Lambermont-akkoorden omgedraaid worden. Voor de gezondheidszorg moeten we een gelijksoortig systeem uitwerken. Maar als we er nu radicaal het mes willen inzetten, krijgen we dat niet op een vreedzame manier onderhandeld.
BOURGEOIS: Onderhandelingen? Vlaams minister-president Patrick Dewael (VLD) heeft gezegd dat er geen nieuwe communautaire onderhandelingsronde komt bij de federale regeringsvorming.
VANKRUNKELSVEN: Dewael heeft inderdaad zo’n ballonnetje opgelaten, maar daarna heeft hij dat gecorrigeerd. Nu zegt hij dat er vóór de regionale verkiezingen toch al een duidelijke agenda voor de onderhandelingen moet worden afgesproken. Als die er niet is, ga ik niet akkoord.
BOURGEOIS: Dat is naïef. De kans is verkeken eens de federale regering is gevormd. VANKRUNKELSVEN: Als men zijn woord niet houdt, ontploft de federale regering bij de regionale verkiezingen. Het is nu eenmaal onmogelijk om in de aanloop naar verkiezingen een communautair akkoord rond te krijgen.
Willens nillens dringt de discussie over het cordon sanitaire de verkiezingscampagne binnen. De N-VA is een van de weinige partijen die zich niet achter dat cordon wil scharen.
BOURGEOIS: Wij zijn tegen het cordon sanitaire, omdat dat een averechts effect heeft. Ik kom elke dag mensen tegen die uit ongenoegen op het Blok stemmen, maar in de verste verte niet weten waar die partij eigenlijk voor staat. Door het cordon heeft de politiek ook veel te lang de twee pijnpunten genegeerd waarop het Blok vegeteert: integratie en veiligheid.
VAN WEERT: Wat is voor jou het cordon?
BOURGEOIS: De afspraak tussen alle partijen om niet met het Blok samen te werken of te besturen. Die strategie van één tegen allen, allen tegen één is hun levensverzekering. Wij doen daar niet aan mee.
VANKRUNKELSVEN: N-VA wil dus met het Vlaams Blok samenwerken?
BOURGEOIS: Nee. Wij willen net zo min met extreem-rechts als met extreem-links samenwerken.
VAN WEERT: Dus schaar je je achter het cordon sanitaire.
BOURGEOIS: Maar neen. Elke partij moet daar afzonderlijk een standpunt over innemen. Ik denk dat er vandaag inderdaad geen enkele partij is – op het Liberaal Appel na misschien – die samenwerking met het Vlaams Blok niet uitsluit. Maar die één-tegen-allen-strategie is niet goed voor de perceptie, het Vlaams Blok koestert zich in die underdog-positie.
VANKRUNKELSVEN: Met andere woorden: jullie zijn voor het cordon, maar jullie zwijgen erover.
BOURGEOIS: In elk debat, in elk interview wordt dat onderwerp aangesneden. Daar baal ik echt van.
Laten we het dan over iets anders hebben. Mag of moet er na de verkiezingen weer een paars-groene coalitie worden gevormd?
VANKRUNKELSVEN: De kiezer bepaalt welke meerderheid mogelijk is en welke niet. Paars-groen heeft door een aantal instellingen een frisse wind laten waaien, heeft een nieuwe manier van communiceren geïntroduceerd en is erin geslaagd een paar heilige huisjes te slopen. Maar ik zou niet durven zeggen dat we zo’n feilloos parcours hebben gereden dat we ábsoluut voort moeten gaan.
BOURGEOIS: Paars-groen is een tegennatuurlijke combinatie. Het water tussen blauw en groen is veel te diep. In elk interview, in elk debat spreken liberalen banbliksems uit tegen de groenen.
VANKRUNKELSVEN: Dat hebben de groenen vooral aan zichzelf te danken. Neem de Amerikaanse wapentransporten: de regering nam een rechtlijnige positie in, maar de groenen wilden nog méér de pacifist gaan uithangen. En dat op de kap van de regering.
VAN WEERT: Laten we afwachten hoe de kaarten op 18 mei worden geschud. Eerst beslist de kiezer en dan moet elke partij voor zichzelf uitmaken in welke constellatie ze het best kan functioneren. Mijn partij…
BOURGEOIS: Wie? De SP.A?
VAN WEERT: Nog één keer: Spirit is een aparte partij die in een kartel is gestapt met SP.A.
BOURGEOIS: Ja, en tegen de volgende verkiezingen is dat allemaal één partij. Zo gaat dat altijd.
VAN WEERT: Waar baseer je je op? Er is in Vlaanderen nog nooit eerder een kartel gevormd.
VANKRUNKELSVEN: En VU&ID21 dan?
VAN WEERT:(lacht) Dat was een alliantie! Ernstig: het verschil is dat ID21 door VU-voorzitter Bert Anciaux was opgericht.
BOURGEOIS:Allez Els, je moet toch realistisch zijn. De standpunten van Spirit en SP.A liggen vaak zover uit elkaar dat er maar twee mogelijkheden zijn: ofwel spat de hele constructie uit elkaar, ofwel gaan jullie op in het grote socialistische geheel.
VAN WEERT: Ik geloof écht in onze kartelformule. Op die manier garanderen we dat er ten minste één partij blijft bestaan die het democratisch nationalisme gestalte geeft. Ons kartel zou trouwens wel eens een voorloper kunnen zijn.
VANKRUNKELSVEN: Voor alle duidelijkheid, Geert: Els suggereert dat de N-VA na de verkiezingen beter een kartel kan vormen met CD&V.
BOURGEOIS: N-VA zou wel eens dé verrassing van de volgende verkiezingen kunnen worden. En dan stáát de partij er.
VANKRUNKELSVEN: Dus jij stapt nooit in een kartel?
BOURGEOIS: (grijnst) Weet je, ik heb slechte ervaringen met kartels en allianties.
Ann Peuteman
Patrik Vankrunkelsven ‘Elke ex-VU’er mag zich op het erfgoed van de partij beroepen. En dat is precies wat ik doe binnen de VLD.’
Els van Weert ‘Laten we geen fetisj maken van de Vlaamse staat.’
Geert bourgeois ‘Het cordon sanitaire heeft een averechts effect. Wij doen daar niet aan mee.’
