Vlaams minister-president Patrick Dewael zet zich schrap voor een verhuizing van de 15de Wing van Melsbroek naar Brustem. De politieke en communautaire obstakels zijn niet te tellen.
Defensieminister André Flahaut (PS) moest normaal deze week een bijkomende studie uitbrengen over een verhuizing van de 15de Wing. Maar een werkgroep, die begin februari na een eerste clash in het federale kernkabinet over dit dossier de opdracht kreeg om het huiswerk van de luchtmacht over te doen en die pas na ruim anderhalve maand kon worden samengesteld, heeft meer tijd nodig. Dat getreuzel verbaast niemand. Flahaut, die in deze kwestie wordt beschouwd als de buikspreker van de luchtmacht, voelt heel weinig voor een vertrek van de 15de Wing uit Melsbroek.
Bij die 15de Wing werken 870 mensen, gespreid over twee smaldelen. Het 20ste smaldeel vliegt met de elf C-130’s van de luchtmacht. Het 21ste smaldeel staat in voor de zogeheten ‘witte vliegtuigen’ van de regering, waaronder twee Airbussen A-310 en drie Falcons. Vijf andere toestellen die al in 1989 werden afgeschreven wegens versleten, zijn pas voor het Belgische EU-voorzitterschap vervangen door vier regionale jetvliegtuigen. De voornaamste ‘klanten’ van de 15de Wing zijn de regering (25 procent), de luchtmacht (29 procent) en de para’s (24 procent)
ECONOMISCH EFFECT
De beslissing om naar een andere locatie uit te kijken, viel in de ultieme onderhandelingen binnen de federale regering over het Zaventemakkoord van 11 februari 2000. De legende wil dat de sinds 1996 verlaten militaire luchthaven van Brustem toen voor het eerst als een ernstig alternatief ter sprake kwam op de nieuwjaarsreceptie van de Vlaamse socialisten in de Leuvense Brabanthal, in een gesprek aan de toog tussen vice-premier Johan Vande Lanotte en volksvertegenwoordiger Ludwig Vandenhove die ook SP-burgemeester van Sint-Truiden is.
Vandenhove zag én ziet in de komst van de 15de Wing een ideale hefboom om op een deel van de infrastuctuur (250 hectare) in Brustem luchtvaartgebonden industrie te ontwikkelen en om voor de Zuid-Limburgse fruittelers een uitvalsbasis met burgerluchtvaart, lees export via cargoverkeer, mogelijk te maken. ‘De enige zware industrie in Brustem zijn nu de meisjes van lichte zeden langs de bekende chaussée d’amour. Als de 15de Wing komt, levert dat onmiddellijk duizend arbeidsplaatsen op en een verbruik van meer dan 1 miljard frank (25 miljoen euro) voor de regio’, aldus Vandenhove. Hij kreeg in oktober vorig jaar tijdens een ‘Limburgse staten-generaal’ op zijn stadhuis de steun van de politieke en bedrijfswereld uit de provincie. De Limburgse Reconversiemaatschappij (LRM), die samen met de GOM-Limburg verenigd is in de nv Brustem Industriepark, wil met een smak geld over de brug komen. Maar minister Flahaut was niet onder de indruk van dat Limburgse front. In briefwisseling met Vlaams minister-president en Limburger Patrick Dewael (VLD) zei hij droogweg dat ‘een positief economisch effect voor de streek’ niet de beweegreden voor een verhuizing naar Brustem kon zijn.
In zijn oorspronkelijke beleidsbrief had Flahaut trouwens al vierkant voor het behoud van de 15de Wing in Melsbroek gepleit. Hij kreeg ook bijval voor zijn verraste reactie op het Zaventemakkoord. Met amper 2 procent van de ongeveer 320.000 vliegbewegingen per jaar in Zaventem konden de auteurs van dat akkoord moeilijk volhouden dat het opkrassen van de 15de Wing een wezenlijk effect heeft op de nachtrust van de omwonenden of dé oplossing zal zijn voor de capaciteitsproblemen van Zaventem. ‘Dat was de eerste grote politieke leugen van paars-groen in de 21ste eeuw’, liet CVP-kamerlid Pieter De Crem zich ooit ontvallen. Daarenboven sprak tot nu toe niemand over de rijkswacht, die met zijn helikopters en vliegtuigen ook in Melsbroek gestationeerd is en daar in de jaren negentig een splinternieuw gebouw in gebruik nam.
BOLWASSING
Flahaut en zijn kabinet zetten zich na het Zaventemakkoord met lange tanden aan het werk. Een rapport van de luchtmacht kwam pas drie maanden geleden na enig aandringen boven water. De conclusies lagen in de lijn van de verwachtingen. In Melsbroek blijven, is veruit de beste oplossing, zo vond de staf van de luchtmacht. En als de 15de Wing daar toch weg moet, dan komen alleen Bevekom (kosten: 4,6 miljard frank) en de basis in Chièvres (5,5 miljard) in aanmerking. Brustem werd daarmee uit competitie gehaald, want volgens de luchtmacht veel duurder (6,1 miljard) en niet geschikt door ruimtegebrek en andere infrastructurele problemen, te weinig synergieën op het vlak van luchtverkeersleiding en veiligheid, luchtruimperikelen, en door negatieve gevolgen voor het personeel en de gebruikers van de 15de Wing.
In het kernkabinet kreeg Flahaut vervolgens een bolwassing van premier Guy Verhofstadt (VLD) omdat hij geen overleg had gepleegd met de Vlaamse en Limburgse instanties. Maar zijn Franstalige collega’s schaarden zich prompt achter hem, omdat ze de Limburgse plannen voor Brustem als een serieuze concurrentie zagen voor de luchthaven van Bierset, die dertig kilometer verder ligt. Door handig gebruik te maken van de aanwezigheid van het lichte vliegwezen (de Agusta’s) en de daarvoor noodzakelijke overheidsinvesteringen, bouwden de Waalse autoriteiten het militaire vliegveld van Bierset in de voorbije jaren uit tot een bloeiende burgerluchthaven voor vracht- en passagiersvervoer. In de regeringstop werd een begin van communautaire malaise de kop ingedrukt door een nieuwe, ‘onafhankelijke’ studie te bestellen, die in Vlaanderen ook zou kijken naar de mogelijkheden van de vliegvelden in Oostende, Koksijde en Oostmalle.
MANIPULATIE
Aan Vlaamse zijde werd het luchtmachtrapport ervaren als een sterk staaltje van manipulatie. Zo begrepen luchtvaartspecialisten bijvoorbeeld niets van de militaire rekenkunde die een verplaatsing van de hele 15de Wing veel goedkoper maakt dan de verhuizing van de C-130’s alleen. Dat is slechts mogelijk indien geen rekening wordt gehouden met onder meer de hoge infrastructuurkosten die elders vereist zouden zijn om de grote Airbustoestellen van het 21ste smaldeel over de taxibanen te laten rijden. Of met de verplaatsingskosten (minstens 100.000 frank per keer) die de regeringsvliegtuigen telkens zouden maken om in Zaventem politieke en andere vips op te pikken. Zowel technisch als operationeel zou het daarom volgens dezelfde specialisten alvast veel logischer zijn om het 21ste smaldeel en zijn witte toestellen te laten aansluiten bij de vip-terminal van Abelag Aviation in Zaventem.
Daarnaast deed minister-president Dewael onlangs een nieuwe poging om Flahaut te overtuigen dat de beoordeling van Brustem niet klopt. In een uitvoerige nota merkte Dewael op dat het luchtmachtrapport nauwelijks rept over de 890 miljoen frank die nodig zou zijn voor het noodzakelijke vertrek van de Marchetti’s en andere opleidingstoestellen uit Bevekom. Voorts meende Dewael dat het kostprijsverschil van 600 miljoen frank met Bevekom en Chièvres geen punt kan zijn, omdat de LRM dat graag wil bijpassen. Ook voor de infrastructuur, de noodzakelijke ruimte voor parkeerplatforms, het delen van het luchtruim en de controle, de personeelssynergieën en de veiligheid weerlegde hij punt voor punt de luchtmachtvisie.
SP-PIROUETTE
Of die technische argumenten zullen aanslaan in een politiek geladen dossier, wordt door waarnemers sterk betwijfeld. De luchtmacht behoudt via het kabinet van Flahaut een serieuze stem in het kapittel en beschouwt een verhuizing naar Brustem zonder meer als het worst case scenario. Dat de hele operatie zes tot zeven jaar in beslag zou nemen, geeft haar de ruimte om flink op de rem te blijven staan. En rond de werkgroep die de nieuwe studie moet maken, hangt een waas van geheimzinnigheid. Behalve dat Flahaut een Nederlandse luchtmachtofficier, een oud-beheerder van de luchthaven van Charleroi, een vertegenwoordiger van Zaventemuitbater BIAC en enkele gewestelijke ambtenaren aanzocht, heerst rond de samenstelling en de aanpak van de werkgroep het grootste stilzwijgen.
De communautaire dimensie in het hele getouwtrek ontbreekt evenmin. De 15de Wing naar Wallonië verhuizen zou het huidige evenwicht tussen vliegvelden van de luchtmacht – met Kleine Brogel en Melsbroek in Vlaanderen, en met Florennes en Bevekom in Wallonië – opheffen en de rekruteringsproblemen van militairen in Vlaanderen andermaal vergroten. Dat verklaart mee de pirouette bij de SP, waar Vandenhove zijn Brustemdossier plots doorkruist zag worden door vice-premier Vande Lanotte. Die verdedigt al geruime tijd de basis van Koksijde om de C-130’s een nieuw onderkomen te bezorgen. De Vlaamse socialisten hebben hun interne ‘communicatiestoornis’ intussen weggewerkt in een eigen compromis om de 15de Wing in Vlaanderen te houden: als het alleen een militaire luchthaven mag zijn, is Koksijde het meest aangewezen; als andere, commerciële activiteiten mogelijk zijn, moet het Brustem worden.
Sommigen vermoeden nog een andere communautaire adder onder het gras. Die heeft te maken met de geplande aankoop van zeven A-400-M’s van Airbus om de elf C-130’s te vervangen. Dat contract van 44 miljard frank (1090 miljoen euro) en de return voor Vlaamse en Waalse bedrijven zijn momenteel de inzet van een harde politieke en economische strijd. In het verlengde daarvan zou een verhuizing van de 15de Wing naar Wallonië tegelijk de deur openzetten voor het doorschuiven van een nieuw lucratief onderhoudscontract van Sabena Technics naar Sabca in Charleroi-Gosselies. De regering-Verhofstadt verwacht van minister Flahaut in juni een globaal plan over de modernisering van het leger. Daarbij zou ook een betere regionale spreiding van de legerkwartieren aan de orde zijn. In dat plaatje past het luik van de militaire luchthavens. Voor dat laatste houdt Flahaut nog een kaart achter de hand. Hij heeft steeds gezegd dat hij voor een verhuizing van de 15de Wing niet één frank uit zijn defensiebegroting zal halen. In februari vorig jaar sprak de regering af dat die miljardenfactuur dan maar zou gedekt worden door de verkoop van de militaire terreinen in Melsbroek. Maar niemand heeft weet van een ernstige raming van de opbrengst.
Patrick Martens
