‘Het is zo gemakkelijk de Walen de schuld te geven, of wat vaak nóg chiquer staat, de PS.’ Partijvoorzitter Elio Di Rupo over verkiezingskoorts, stemrecht voor migranten, en moderne Walen en ouderwetse Vlamingen.

De Vlamingen moeten hun meningsverschillen, zoals over het migrantenstemrecht, maar onder elkaar uitvechten, vindt hij. Elio Di Rupo, de machtigste politicus van Wallonië, blaakt van vertrouwen. Op het proces-Cools in Luik wordt weliswaar een niet zo ver verleden opgerakeld waarin de partij van Di Rupo bijna onder de schandalen bezweek. Maar in het vernieuwde PS-gebouw aan de Keizerslaan in Brussel is die onfrisse episode nog slechts een vage herinnering. De PS zit vandaag op rozen in Wallonië, en dat straalt goed af op haar voorzitter. Noch het geruzie over de dienstencheques en het migrantenstemrecht, noch de kwakkelende start van de paarse – volgens sommigen door de PS gedomineerde – regering, kunnen Elio Di Rupo van zijn stuk brengen. ‘Ik voel me geweldig goed’, bevestigt hij.

De paarse regering maakt toch geen slagvaardige indruk. Waaraan ligt dat?

ELIO DI RUPO: Er zijn inderdaad veel publieke discussies, er is ook nogal wat onbegrip tussen de ministers, maar uiteindelijk worden er toch beslissingen genomen. Denk aan de fiscale amnestie of aan de dienstencheques.

Is premier Guy Verhofstadt (VLD) wel voldoende aanwezig in de regering?

DI RUPO: Dat moet u de ministers vragen, maar ik geloof toch dat hij de ministerraden voorbereidt en voorzit, niet? Ik reis ook veel. Wij zijn allemaal nomaden van de globalisering. Maar als ik de eerste minister wil bereiken, is hij altijd meteen beschikbaar en lijkt hij mij goed op de hoogte van de dossiers. U mag van de eerste minister ook niet verlangen dat hij regeert met de matrak in de hand.

Bemoeilijken de krachtsverhoudingen binnen de paarse coalitie – twee ongeveer even sterke machtsblokken – het samen regeren?

DI RUPO: De verhouding is inderdaad fiftyfifty. De ministers moeten daarom veel overtuigingskracht aan de dag leggen. Dat is inherent aan de formule van deze regering.

Was het dan gemakkelijker regeren mét de groenen?

DI RUPO: Het is geen zaak van de groenen. Onder de vorige regering was er budgettaire ruimte. Door de portemonnee van de staat open te maken, hebben we toen heel wat oplossingen gevonden, zoals het investeringsplan voor de NMBS, de herfinanciering van de gemeenschappen, de financiering van de gezondheidszorg en de fiscale hervorming. Nu ligt dat een stuk ingewikkelder.

Deze regering heeft in elk geval een hele kluif aan het dossier van de nachtvluchten.

DI RUPO: Bert Anciaux (Spirit) heeft een verdienstelijke poging gedaan om ons uit de miserie te halen waarin Isabelle Durant (Ecolo) ons destijds heeft gestort. Afgezien daarvan moet worden gezegd dat het arrest van de rechtbank over de nachtvluchten verbazing wekt. Het gerecht bemoeit zich met een uitermate technisch dossier en poneert een principe – geluidsoverlast moet gelijk verspreid worden over iedereen – dat in de toekomst gevaarlijk kan worden. Op basis van dat principe kunnen mensen die langs spoorwegen of snelwegen wonen binnenkort ook naar de rechter stappen en bijvoorbeeld eisen dat degenen die rustig wonen een soort schadevergoeding betalen voor degenen die in het lawaai zitten. De uitspraak van het gerecht kan dus vérstrekkende consequenties hebben.

Hoe lang sleept het nachtvluchtendossier al aan?

DI RUPO: U moest eens weten! (wijst) Op deze tafel heb ik nog eigenhandig, met een gekleurd potlood, een vliegroute over Brussel uitgetekend.

De route-Di Rupo?

DI RUPO: Die route is de route-Onkelinx genoemd, (lacht) gelukkig maar.

Van twee dingen een: of we verbieden alle vluchten vanaf een bepaald uur of we staan een aantal nachtvluchten toe, en dan zullen de mensen geluidshinder ondervinden. Maar Zaventem kan toch niet al zijn activiteiten staken!

Zou de luchthaven niet beter naar een andere locatie verhuizen?

DI RUPO: Als de regering bereid is samen met een groep investeerders minimaal 2 miljard euro op tafel te leggen, wil ik best praten. Zolang dat niet zo is, wil ik er ook niets meer over horen. Door zomaar wat te praten over mogelijke nieuwe locaties voor de luchthaven jaag je grote groepen mensen schrik aan, en het dient tot niets, behalve om jezelf een gerust geweten te geven.

Het migrantenstemrecht is een ander gevoelig onderwerp. VLD-voorzitter Karel De Gucht heeft laten weten dat hij het migrantenstemrecht zal blijven bevechten, als het moet tot voor het Arbitragehof. Ook dat is een teken van stijgende…

DI RUPO:(glimlach) … nervositeit? Ach, in 1949 was het stemrecht voor vrouwen ook een heel delicaat dossier. Ik heb nog eens gelezen wat de Franstalige kranten toen schreven. Stemrecht voor vrouwen heette toen een catastrofe die het einde van de democratie zou betekenen, want vrouwen begrepen niets van politiek. Ik zeg dit zonder te lachen, maar vooral de liberale kranten huldigden dat standpunt. Maar een catastrofe heeft zich bij mijn weten niet voorgedaan. Welnu, in de landen waar vreemdelingen stemrecht hebben, gebeuren ook geen rampen.

Wat de VLD betreft, ben ik verbaasd over haar agressieve houding. Tijdens de regeringsonderhandelingen is overeengekomen het parlement vrij te laten beslissen over het migrantenstemrecht. Dat staat letterlijk in het regeerakkoord. Alle vertragingsmanoeuvres van de liberalen, het opbod in de Senaat tussen de VLD en het Vlaams Blok over wie nu het meest tegen is, zijn dus onzinnig. Ik begrijp dat sommige VLD-verkozenen zich niet lekker voelen bij dit voorstel. Maar u moest eens weten hoe vaak de PS al voorstellen heeft goedgekeurd waar ze niet van hield! (roept) C’est énorme!

Ik zie ook niet goed waar de VLD naartoe wil. De houding van de VLD is mij één groot politiek raadsel. Willen de liberalen hun verzet rekken tot in februari of maart, om dan te kunnen zeggen dat het voor hen echt inacceptabel is en vervolgens van het migrantenstemrecht een verkiezingsitem te maken? Welk belang hebben de liberalen bij dit getreuzel, behalve moeilijkheden veroorzaken op middellange termijn?

Hoe ver reikt uw geduld met de VLD?

DI RUPO: Mijn geduld is onbegrensd. De PS bestaat al sinds 1885 en heeft wel andere dingen gezien dan dat. We gaan gewoon verder met het parlementaire werk, zonder zenuwachtig te worden.

Wat antwoordt u Karel De Gucht als hij zegt dat het migrantenstemrecht de Vlamingen wordt opgedrongen?

DI RUPO: Hoe vaak dringt de meerderheid van de Vlamingen niet bepaalde zaken op aan de Franstaligen? Neem nu de provinciale kieskringen. De Franstaligen waren daar niet in geïnteresseerd. Wij waren gelukkig met de oude formule. Maar de Vlaamse politici moesten die provinciale kieskringen absoluut hebben, ( sarcastisch) voor de democratische herverkaveling van het Vlaamse politieke landschap. Om onze Vlaamse vrienden een plezier te doen, zijn we daarmee akkoord gegaan. Hebt u ons nadien horen roepen dat we onder het ‘dictaat’ van de Vlamingen leven? In een federale staat moet je proberen de ander te begrijpen, vonden wij. Karel De Gucht mag die inspanning nu ook eens leveren.

Het is ook al te gemakkelijk de Walen de schuld te geven van wat in feite een conflict tussen Vlaamse politieke partijen is. De Walen, of wat vaak nog chiquer staat, de PS! Ik hoop dat een man met de verantwoordelijkheid van Karel De Gucht daarmee ophoudt.

Vindt u de houding van De Gucht onverantwoordelijk?

DI RUPO: Laat ik zeggen: het zou eleganter zijn als hij die houding liet varen.

De PS zal waarschijnlijk veel stemmen winnen met het migrantenstemrecht, zeker in Brussel.

DI RUPO: Dat is een slechte analyse. Het stemrecht heeft te maken met een bepaalde maatschappijvisie, niet met de politieke actualiteit. De mensen hebben andere zorgen. Ook voor mij is het migrantenstemrecht veel minder belangrijk dan bijvoorbeeld de sociale en economische toestand van het land. Vergelijk het met het legaliseren van abortus of met de euthanasiewet. Die wetten waren ook niet echt broodnodig, maar ze sloten wel aan bij belangrijke veranderingen in de samenleving. Als je de mensen op straat zou vragen of het migrantenstemrecht er per se nú moet komen, zou de meerderheid van de Vlamingen en de Franstaligen waarschijnlijk nee zeggen. Maar soms moet een politicus vooruitkijken en de dagjespolitiek overstijgen.

De dienstencheques houden verband met de sociale en economische toestand van het land. Waarom zijn de Vlaamse en de Franstalige socialisten elkaar daarover in de haren gevlogen?

DI RUPO: Voor een stuk had dat te maken met persoonlijke gevoeligheden. Laurette Onkelinx en Frank Vandenbroucke hebben allebei een sterke persoonlijkheid. Ze hebben elkaars standpunten niet meteen begrepen. Maar wat telt, is dat er tussen Steve Stevaert en mijzelf geen spanningen bestaan en dat we zonder al te veel moeite een compromis hebben gevonden.

Wat was de voornaamste doelstelling van de dienstencheques? De mensen, met name in de schoonmaaksector, uit het zwarte circuit halen. Dat is goed voor de werknemers, die een zekere mate van sociale bescherming krijgen, en het is goed voor de staat, die extra sociale bijdragen kan innen. Maar je moet de mensen wel wat zekerheid bieden. De meeste mensen willen immers een gezin stichten, ze willen een huis of een appartement kopen. Maar met een deeltijdse uitzendbaan krijg je bij de bank bijvoorbeeld geen lening. Die bezorgdheid wilden wij uitdrukken.

Ook wij vinden dat zoveel mogelijk mensen moeten werken en sociale bijdragen moeten betalen. Maar als de staat geld uittrekt, en bij de dienstencheques gaat het om veel geld, is het toch normaal te verlangen dat zoveel mogelijk mensen minstens een halftijds contract van onbeperkte duur krijgen? Het gaat niet alleen om geld verdienen, de mensen moeten ook een toekomst kunnen opbouwen.

Is de achterliggende verklaring voor de slechte verstandhouding tussen de huidige minister van Werk en de PS niet dat u Frank Vandenbroucke de terugkeer op Sociale Zaken hebt misgund?

DI RUPO: Mais non. Ik heb hem de weg niet versperd. Frank is een goede kameraad en het is nooit mijn bedoeling wie dan ook te blokkeren. Maar ik ben politicus en als er één functie in de politiek per definitie vluchtig is, dan wel de ministeriële functie. Het is een groot voorrecht minister te zijn, maar die functie behoort niemand toe, ze wordt ons geleend door onze burgers.

Wij hadden een succesvolle verkiezingscampagne achter de rug waarin gezondheidszorg centraal stond. Daarnaast waren er inderdaad grote spanningen tussen de Franstalige medische sector en Frank Vandenbroucke. Daarom hebben wij gezegd: luister Frank, die portefeuille willen wij. Het was ook normaal dat de PS, die samen met de VLD de sterkste partij is, als eerste een belangrijke functie koos, nadat het premierschap naar de liberalen was gegaan. En wij wilden Sociale Zaken. Dat was niet tegen Frank Vandenbroucke, maar wel conform de strategie en het gegeven woord van de PS.

De kranten beginnen nu al te speculeren over federale verkiezingen in 2004. Is dat niet wat vroeg?

DI RUPO: Dat is niet alleen wat vroeg, het is ook onaanvaardbaar. Alleen de Waalse regering, waarmee ik bijna dagelijks werk, lijkt rustig te blijven en beslissingen te nemen. Maar in de federale regering gaat er geen week voorbij of er worden nieuwe voorspellingen gemaakt over de samenstelling van het Vlaams parlement na de verkiezingen. Wie zal de grootste zijn? Hoe zullen de krachtsverhoudingen liggen? Ik zal u eens een grote confidentie doen: dat leidt allemaal tot niets. Alle opiniepeilingen ter wereld zullen nooit de verkiezingsresultaten vervangen.

Ondanks de toenemende zenuwachtigheid mag de federale regering niet ontregeld raken door het vooruitzicht van regionale en Europese verkiezingen in juni 2004. De ambtstermijn van de federale regering bedraagt vier jaar, ze moet dan ook de volle vier jaar werken en zich niet door conjuncturele elementen laten beïnvloeden. Alleen dán zullen de regionale verkiezingen morgen ook geen gevolgen hebben voor de federale regering. Ik vind dat we tenminste tot paasmaandag moeten werken. Dat er nadien wat meer electorale agitatie ontstaat, lijkt me niet ongewoon in een democratie.

En toch moet de premier nu al geruchten over vervroegde verkiezingen ontkrachten?

DI RUPO: De eerste minister heeft in een interview met La Libre Belgique zelf de twijfel laten bestaan. Dan is het normaal dat politieke waarnemers rekening houden met vervroegde verkiezingen. Wat moet je doen om dat te voorkomen? Zeggen zoals ik dat een federale regering voor vier jaar verkozen is, net zoals een eerste minister trouwens. Als iedereen dat zo helder zou zeggen, zouden de krantencommentaren er anders uitzien. Maar ik hoor sommige partijvoorzitters beweren dat het beter zou zijn de federale en regionale verkiezingen op dezelfde dag te houden. Wie weet. Maar zoals Jean Jaurès zei, tussen l’idéal et le réel, is er een groot verschil. Wie die mogelijkheid openhoudt, en oppert dat het misschien ‘sexy’ zou zijn om de verkiezingen te laten samenvallen, mag nadien niet verbaasd zijn dat de commentatoren scenario’s uittekenen voor federale verkiezingen in juni.

Ondanks uw duidelijke taal zeggen diezelfde commentaarschrijvers dat u de liberalen eigenlijk wilt omruilen voor de christen-democraten, in een centrumlinkse regering onder leiding van Elio Di Rupo?

DI RUPO: Dat heb ik de laatste dagen ook gehoord. Laat ik zo antwoorden: ik ben op dit moment een van de gelukkigste mensen ter wereld. Ik voel me geweldig goed en bevoorrecht in dit prachtig gerenoveerde gebouw van de Keizerslaan. Als ik minister had willen worden, had ik in de regering kunnen zitten. En zonder pretentieus te zijn, als ik naar de Europese Commissie had gewild, zou het moeilijk zijn geweest me dat te weigeren. Maar ik heb ervoor gekozen de PS te leiden, zeker tot de volgende federale verkiezingen over vier jaar. Met dat doel voor ogen zet ik ook het economisch herstelbeleid in Wallonië voort. De PS heeft daar iets unieks tot stand gebracht, namelijk het Toekomstcontract voor Wallonië. Wij hanteren de meest hedendaagse methodes van public management en werken samen met internationale consultancykantoren. Wij laten het regeringswerk controleren en evalueren door Delloite & Touche, wie doet ons dat na?

Verder heb ik niet gezegd dat alle verkiezingen op dezelfde dag zouden moeten plaatsvinden, maar men schrijft mij duizend-en-één bedoelingen toe. Toen ik geen Nederlands sprak, werd ik daarvoor bekritiseerd. Nu ik wel moeite doe, zegt men zie je wel, hij heeft hogere ambities. Maar daar gaat het niet over: ik leer Nederlands voor mijn persoonlijk comfort en uit respect voor mijn Vlaamse vrienden.

Wat als een of meerdere regeringspartijen de regionale verkiezingen verliezen?

DI RUPO: De kans dat sommigen verliezen en anderen winnen, is erg groot.

Dan kunt u toch niet beweren dat dit geen invloed heeft op de federale regering?

DI RUPO: Voor mij niet. Bovendien zullen de verrassingen zich niet aan Franstalige kant voordoen. De PS kan wat winnen of verliezen, de MR eveneens, maar ik geloof niet dat de krachtsverhoudingen drastisch zullen wijzigen. De PS zal haar leadership in Wallonië behouden, de MR in Brussel. Waarmee ik niet beweer dat de kaarten bij ons definitief geschud zijn, dat is gelukkig nooit het geval in de politiek, maar je kunt niet zeggen dat wij de instabiele factor zijn. Als er instabiliteit is, dan wordt die veroorzaakt door de rivaliteit tussen SP.A en VLD.

Hoe verklaart u het succes van de SP.A en van uw collega Steve Stevaert?

DI RUPO: Voor het eerst sinds lang is de SP.A weer de partij van de mensen. Wij zijn dat al een hele tijd. Dat wordt ons trouwens ook verweten, we zouden cliëntelistisch zijn, nietwaar, omdat we ons met de mensen bezighouden. Vandaag is ook de SP.A een partij die luistert naar wat de mensen willen, en op basis daarvan probeert de dingen te verbeteren. Degene die dat het best begrijpt, is Steve Stevaert, een hele slimme jongen, met veel talent voor menselijke relaties. In de politiek hebben we de laatste jaren misschien te veel intellectuelen gehad. Dat fenomeen is heel sterk aanwezig in Frankrijk, waar een kleine groep énarques (oud-leerlingen van de Ecole Nationale d’administration, de prestigieuze Franse hogeschool voor topambtenaren nvdr.), zowel van linkse als van rechtse signatuur, lange tijd het land hebben geregeerd zoals zij dachten dat het goed was. Alleen voelden de mensen dat zo niet aan. Met Steve regeert de intelligentie van de werkelijkheid. Daarnaast beschikt SP.A-Spirit met Frank Vandenbroucke, Johan Vande Lanotte, Bert Anciaux en Freya over een sterk team.

Stoort het u dat de PS in de Vlaamse media nogal eens wordt neergezet als een conservatieve, dogmatische partij, in tegenstelling tot de moderne, pragmatische socialisten van de SP.A?

DI RUPO: Dat raakt me niet meer.

U hebt toch grote inspanningen geleverd om uw partij te moderniseren?

DI RUPO: Ja, maar ik kan toch moeilijk een PS-kantoor openen in alle grote Vlaamse steden! Wij staan in internationale designtijdschriften, wij worden geprezen voor ons hedendaagse, moderne karakter, maar bepaalde Vlaamse commentaarschrijvers lijken nu eenmaal niet vatbaar voor de moderniteit. Wat kan ik daaraan doen? Zij zijn ouderwets, ik niet. Ik vind het alleen jammer voor die journalisten, die de realiteit niet kennen. Maar ik kan die mensen niet tegen hun zin gelukkig maken.

Iets anders: u lijkt een van de weinige politici die nog geloven dat het Vlaams Blok met juridische middelen kan worden bestreden.

DI RUPO: In tegenstelling tot wat soms wordt beweerd, is het Vlaams Blok voor de PS geen obsessie. Zijn Franstalige pendant, het Front National is natuurlijk te groot, maar niet in die mate dat het echt een punt van grote zorg is. Ik ben in het algemeen ook geen voorstander van het ‘juridiseren’ van politieke problemen. Maar als je een wet goedkeurt, moet je hem ook toepassen. Er bestaat nu al twintig jaar een wet tegen het racisme, maar politieke formaties die die wet overtreden, zouden niet voor de rechter mogen worden gedaagd. Dat is hypocriet. De politieke partijen die in het verleden in financiële schandalen verwikkeld waren, zijn toch ook niet vrijgesteld van vervolging, alleen omdat het politieke partijen waren? Financiële of ethische wetten, het blijven wetten, en ik zie niet in waarom we sommige wetten wél en andere niet zouden handhaven. Aangezien het parlement niet mag oordelen of een bepaalde partij de wet met voeten treedt, is er niets vreemds aan dat het gerecht dat doet.

In theorie hebt u misschien gelijk, maar in de praktijk lijkt die juridische aanpak het Vlaams Blok niet te schaden, wel integendeel.

DI RUPO: Dat is waar, maar tot dusver heb ik niets gezien wat de extreem-rechtse golf heeft weten in te dijken. Sinds jaren zegt men mij, en zeker sinds ik partijvoorzitter ben, dit is niet het goede moment Elio, kom alsjeblieft nú niet over het Vlaams Blok praten. Bon, dat men mij dan eens vertelt wanneer het wél het goede moment is.

Ik wil alleen de wet toepassen. Het is mijn overtuiging dat politici dit soort principiële dilemma’s, die aan de kern van onze democratie raken, sneller zouden moeten oplossen. Dan was de zaak misschien al geregeld. Door alles maar te laten aanslepen, wordt onbedoeld het Vlaams Blok bevoordeeld.

Han Renard