George Best: van arme jongen uit Belfast tot de eerste popster van het voetbal.

‘If football is an art, I was an artist!’ (George Best over zichzelf). Op 22 mei sleept George Best (1946) zich naar zijn vijfenvijftigste verjaardag. Is het zijn laatste? Over zijn gezondheidstoestand doen alweer alarmerende geruchten de ronde. De lever van de populairste Britse voetballer van de eeuw verdraagt geen druppel drank meer. Nooit meer drinken, en hij is chronisch verslaafd.

Lezend in Paddy Clarke Ha, Ha, Ha van Roddy Doyle overvalt mij een déjà-vu-gevoel. Paddy Clarke is tien jaar in 1968 en droomt van één ding: to be George Best. Op mijn achtste dacht ik net hetzelfde: ik wou zijn zoals George Best, maar ik was als Paddy Clarke. Een gecomplexeerd jongetje van het platteland, dat werd uitgelachen.

Dertig jaar later ga ik in Manchester op zoek naar de fascinatie van mijn jeugd. Ik dool door de catacomben van Old Trafford en bots op een stelletje overjaarse hippies. Ze luizen mij erin. Ik betaal vijf pond voor een T-shirt met een afdruk van George Best. Het beeld van de heerlijke jonge god verschrompelt na de eerste wasbeurt. Het symboliseert het leven van George Best, die na zijn voetballoopbaan in de schandaalpers bleef scoren door processen, gevangenisstraffen, dronkenschap op televisie en een eindeloze sliert amoureuze affaires. Tegenwoordig baat hij met zijn tweede vrouw Alex in Londen een restaurant uit en verhuurt zichzelf als curiositeit aan pubs voor 1000 pond per uur.

Het beeld van George Best past volledig in het cultureel patrimonium van Madchester, the dirty old town van immigranten, marchandeurs en anarchisten. Manchester teert op een unieke historie van sociale en politieke dissidentie, van working-class agitators & middle-class radicals. De Mancunian, de oorspronkelijke inwoner, hekelt elke verknechting en is bezeten door de Manchestermania van freedom & fun. En van George Best, the Madchester Man.

George Best gold als de uitverkorene, the prodigy, van Matt Busby. De legendarische manager van Manchester United sprak in A strange kind of glory, zijn biografie: ‘Best was gifted with more individual ability than I’ve ever seen. He seemed to be in love with the ball.’ Best en de bal: bekoring, verlokking, verleiding.

Wembley, 29 mei 1968. Matt Busby is blij. Hij glundert na de finale tegen Benfica Lissabon. In de verlengingen snelt Best op de Portugese doelman af. Je ziet hem denken: even rond die knul van een keeper en dan heerlijk met een buitenkantje in het net. De langharige Best knuffelt de kalende Matt Busby met de Europa Cup der Landskampioenen. Best en Busby, een broederschap van botsende beschavingen. De zorgeloosheid van de Swinging Sixties en de discipline van de droeve conservatief.

Manchester United benadert met Best de perfectie in de periode 1964-’68. ‘Spiritual and transcendent football’, oordeelt Busby. Getekend George Best, Europees Voetballer van het Jaar in 1968. En dan is het voorbij.

MAGICAL MYSTERY TOUR

Tijdens een Europa Cupduel in Eusebio’s Estadio da Luz in Lissabon verwerft George Best wereldfaam: 1-5, na waarlijk wervelend voetbal. Maart ’66, a star is born. De internationale pers kopt ‘El Beatle’. Met de creativiteit van Sergeant Pepper’s Lonely Hearts Club Band van The Beatles begint Best aan zijn Magical Mystery Tour.

George Best brengt de Mei-’68-revolte in het voetbal. Hij is de eerste speler die zijn haar laat groeien. Hij stookt onrust in de verstarde voetbaltent. Best dribbelt de verbeelding aan de macht. Een negentienjarige, tengere jongen uit Belfast, die zich amuseert met snooker, darts en meisjes, groeit uit tot icoon van zijn tijd. Herkend en aanbeden zoals The Beatles, wier populariteit hij evenaart.

Hij raakt overstelpt met aanbiedingen. Hij krijgt columns in nationale kranten. Hij opent een boetiek, waar honderden vrouwen in de rij staan om met hem op de foto te poseren. Hij maakt in televisiespots en magazines reclame voor zeep, worstjes, schoenen enzovoort. George Best is everywhere. Hij neemt de bekende nachtclubtent Slack Alice in het centrum van Manchester over. Het geld stroomt binnen. Hij koopt een Austin 1100, de wagen van de prinsen. Hij belandt in de wereld van de televisievedetten, die hem slechts gedoogt vanwege het imago George Best, niet om zijn persoon.

The Irish disease. De meest geroemde Britse voetballer lijdt aan de Ierse ziekte: een mengeling van woede en weemoed, drankzucht en droefenis, met een negatief zelfbeeld tot gevolg.

Woede om de eeuwenlange onderdrukking. Weemoed vanwege de diaspora. Het mysterie van de paradox tussen een verlangen naar avontuur en bittere vereenzaming. Weg van het eiland zonder toekomst enerzijds. Eenzame droefheid om de herinnering aan de verloren adembenemende schoonheid anderzijds. George Best gaat vanuit Belfast de weg van duizenden laveloze landgenoten in de vorige eeuw. Hij trekt de Ierse Zee over en spoelt in de Engelse working-class-cities aan. De demon vodka, gezegend met zoete limonade, nestelt zich in het leven van George Best van zijn zeventiende verjaardag af. Geruisloos, genadeloos. Best vertoont snel de karakteristieke, tegenstrijdige symptomen van de alcoholicus: een groot ego met weinig zelfvertrouwen. Het partydier zuigt gulzig de belangstelling op, maar zinkt, terug in de privacy van zijn hotelkamer, weg in isolement. Best drinkt omdat hij zichzelf een nietsnut acht. Zijn alcoholisme is het gevolg geweest van een verscholen gebrek aan zelfvertrouwen, van schuwheid en van introversie. From poor Belfast Boy to football’s first pop star: er is geen precedent om van te leren, geen hulp van zijn ouders, geen voorbeeld bij zijn maats. Om zichzelf te transformeren van mister nobody tot George Best doet hij een beroep op de drankduivel. Telkens weer.

HET MOEDERCOMPLEX

De feministische auteur Edna O’Brien schrijft in Mother Ireland over het historische Ierse moedercomplex: ‘Elk kind erft hier een heimelijk schuldgevoel voor de tot martelares gemaakte moeder, zo herhaardelijk geschonden door de vader.’ Bij George Best snijdt het schuldgevoel voor zijn moeder door zijn hele psyche.

Omdat hij op zijn vijftiende het huis verlaat. Omdat zijn moeder zijn levenswandel niet aanvaardt. Omdat hij afwezig blijft bij haar drankverslaving tussen 1970 en 1978. Ten slotte na haar dood, tot vandaag.

De kleine George vergezelt moeder Anne elke zaterdag naar haar hockeywedstrijd. Zij benadert de top en grijpt slechts door de oorlogsjaren naast een internationale carrière. Anne dribbelt met de stick, George met de tennisbal. Ze is de drieënveertig voorbij wanneer ze bevalt van haar zesde kind. Ondanks de financiële steun van George heeft de familie het niet breed. Het loon van vader Dick, scheepswerfarbeider, volstaat niet om de vijf kinderen op te voeden. Anne mist haar oudste zoon. Ze kan niet verwerken dat hij het bezit is van the whole Belfast terwijl zij hem amper ziet. Omdat George met zijn escapades steeds meer de schandaalpers voedt, raakt ze aan de drank verslingerd. Ze drinkt omdat haar zoon drinkt. Zonder dat iemand het merkt. Op haar veertigste slaat de verslaving toe. Ze sterft acht jaar later. Drieëntwintig jaar na haar dood brandt de pijn om het verlies nog steeds.

George Best predikt de vrije liefde. Seks voor de wedstrijd moet! Best beweert dat hij met meer dan duizend meisjes gescharreld heeft. Net als bij The Beatles overrompelen krijsende teenagers de stadions. Na de bakvisjes komen de beauty queens. Best versiert drie keer een andere Miss World. Bij Brigitte Bardot vangt hij bot. Zij weet niet wie hij is, hij verstaat geen Frans. Toch lopen zijn relaties steeds op de klippen. De libertijn vertoont ziekelijke jaloezie en gedraagt zich als een onverbeterlijke macho. Zijn eerste huwelijk met de actrice Angie Macdonald eindigt op een bizarre manier. Ze vertelt in de BBC-documentaire The Best Thing, naar aanleiding van zijn vijftigste verjaardag: ‘We woonden in Californië. Hij liet een week niets van zich horen. Ik reed met ons eenjarig zoontje naar de dokter en kwam onderweg een uitgeregende man tegen. Ik dacht meteen aan een zwerver. Het was mijn man! Toen besloot ik dat ik niet voor twee baby’s tegelijk kon zorgen, dus moest de oudste gaan. Een week later stond hij op de voorpagina’s van alle kranten, samen met Miss World. Dat is toch alleen mogelijk met George Best! Ik zal hem altijd alles vergeven, al begrijp ik niet waarom.’

De zomer van 1970 betekent voor George Best het keerpunt. Tijdens het feest van de vijfentwintigste huwelijksverjaardag van zijn ouders openbaart het drankprobleem van zijn moeder zich voor het eerst. Bij Manchester United verkiest Matt Busby een positie achter de schermen. Busby presenteert zich als de vaderfiguur die Best node heeft gemist nadat hij Belfast verlaat. Hij haalt Best vaak uit de put. Zijn levenswijsheid luidt: The Individual First. Toch begrijpt hij de betekenis van Bests neiging tot zelfdestructie niet. Met het terugtreden van Busby slaat het uur van het afscheid van Best bij Man.U.

Met zijn artistieke stijl laat Best Old Trafford omdopen tot The Theatre of Dreams. Ondanks de adoratie van de fans verloopt de relatie met de club minder hartelijk. Het begint al met de slechte ontvangst in 1961 – Best wil na veertien dagen alweer weg. Met Bobby Charlton, de leider van het elftal, botert het nooit en met het bestuur gaat hij voortdurend in de clinch. De andere spelers verwijten hem zijn balverliefdheid. Na het vertrek van Busby komt het nooit meer goed tussen Best en United. Op 20 mei 1972 verklaart hij, in ontbloot bovenlijf, voor de verzamelde pers in het pretoord Ibiza: ‘I’m no longer a footballer.’ Best is net geen zesentwintig.

Mijmerend over George Best doemt mij het beeld op van de verboden dichters van Ierland. Ze werden eeuwenlang gemuilkorfd en gevreesd door de Engelse bezetter. Ze gingen ondergronds en schreven revolterende, gevoelige, integere poëzie. Velen bekochten het met hun leven.

George Best schonk het Engelse voetbal zijn persoonlijke spirit of the Celts: een in Engeland ongekende poëtische injectie van voetbalelegantie, sensualiteit en rebellie.

Denkend aan George Best zie ik een verboden Ierse dichter met een onuitroeibare drift naar de dood. Over hem sprak Matt Busby reeds in de jaren zeventig de profetische woorden: ‘George Best was my genius. But he is already dead, isn’t he?’ George Best leeft, maar hoe lang nog?

Raf Willems