Minister van Buitenlandse Zaken Karel De Gucht laat er geen gras over groeien. In ijltempo heeft hij de door zijn voorganger Louis Michel verstoorde relaties met de Verenigde Staten hersteld. En uitgerekend in het weekeinde dat de laatste plooien in Washington werden gladgestreken, verklaarde minister van Sociale Integratie Christian Dupont in Brussel dat de Belgische regering voorstander is van onderhandelingen met Turkije over een mogelijke toetreding tot de Europese Unie – tenminste als de Europese Commissie daarover deze week een positief rapport aflevert. De verklaring van Dupont botste weliswaar met de beweringen van minister van Binnenlandse Zaken Patrick Dewael over de minderwaardigheid van sommige culturen, maar in Washington waren ze verguld met de Belgische steun voor het Turkse lidmaatschap.

De Amerikaanse diplomatie ijvert immers al langer voor de aansluiting van Turkije bij de Europese Unie. Maar in Europa zelf groeit de weerstand met de dag. De oorzaak daarvan is niet altijd even duidelijk. Bovendien komen die bezwaren wel erg laat. In de jaren 1960 al werd de Turken een aansluiting bij Europa in het vooruitzicht gesteld.

Net als de Oost-Europese landen heeft ook Turkije inmiddels zijn hele wetboek herschreven: de doodstraf werd afgeschaft, de minderheden kregen eindelijk een stem. In Ankara maken ze zich vandaag sterk dat het land binnen afzienbare tijd zal voldoen aan alle vereisten om tot de Europese Club en tot de eurozone te worden toegelaten.

Eigenlijk komt het plotse Europese verzet – de Engelse historicus A.J.P. Taylor parafraserend – hier op neer: ‘Er is internationaal bekeken niets mis met Turkije, behalve dan dat er Turken wonen.’ Want wat de tegenstanders van de toetreding van Turkije echt vrezen, is de islamisering van Europa – al willen ze dat in de Europese hoofdkwartieren niet met zoveel woorden gezegd hebben.

De Oostenrijker Franz Fischler, Europees landbouwcommissaris, vindt dat Turkije té anders is. Voor Fischler is er weinig veranderd sedert de tijd van De Verhevene Porte. Turkije is een Aziatisch land met een klein steunpuntje in Europa.

In Parijs valt dan weer te vernemen dat Europa een waardengemeenschap is en daardoor alleen al heeft Turkije geen plaats in de Unie.

De Franse oud-president Valéry Giscard d’Estaing voorspelt dat de uitbreiding met Turkije de samenhang van de Unie fataal zal worden. Een standpunt dat nauw aansluit met dat van uittredend Europees Commissaris Frits Bolkestein. Als Turkije lid wordt, waarschuwde Bolkestein onlangs, dan moeten ook andere landen van het Europese continent, zoals Oekraïne, hun plaats krijgen. Waardoor de Europese Unie uiteindelijk niet veel meer zal zijn dan ‘een opgepoetste douane-unie’. Maar laat dat nu net zijn wat het Atlantische kamp, met het Verenigd Koninkrijk voorop, altijd heeft gewild: een grote vrijhandelszone.

De grenzen van Europa zijn voor de Europese architecten blijkbaar niet langer meer afhankelijk van een gemeenschappelijke cultuur of godsdienst. Voor die stelling, die nu ineens in Frankrijk en Duitsland wordt verdedigd, is het overigens al te laat. Alleen de geografische ligging kan in aanmerking worden genomen en dan behoren een deel van Turkije en grote delen van Rusland inderdaad tot Europa – het beeld van Charles de Gaulle van een Europa dat zich uitstrekt van de Atlantische Oceaan tot de Oeral krijgt zo stilaan vorm.

Het streven naar een politieke samenhang binnen de Unie lijken sommigen toch al te hebben opgegeven. Met de originele zes of zelfs de twaalf, zoals de Unie er in 1994 nog uitzag, was het niet alleen denkbaar een gemeenschappelijke munt maar ook een gemeenschappelijke buitenlandse politiek en een doorgedreven harmonisering van de belastingen en de systemen van sociale zekerheid uit te werken. Wie daar vandaag nog aan denkt, koestert een waanidee.

Het is een illusie, zeggen Europese topdiplomaten als Robert Cooper, auteur van The Breaking of Nations, dat sommige lidstaten hun soevereiniteit zullen opgeven.

De toetreding van Turkije, een betrouwbare NAVO-partner, is vooral van geopolitiek belang. Het lidmaatschap zal de democratisering van het land in de hand werken en versnellen. Turkije buiten de Unie houden, zal onvermijdelijk een opflakkering van het fundamentalisme en het Turkse nationalisme tot gevolg hebben.

Met de grote olieleidingen die binnenkort Baku aan de Kaspische Zee en Kirkuk in Irak met de Middellandse Zee verbinden, kan de Europese Unie zich een destabilisering van Turkije niet veroorloven.

Rik Van Cauwelaert

‘Er is internationaal bekeken niets mis met Turkije, behalve dan dat er Turken wonen.’