Het debat over de beleidsverklaring van de regering leverde vorige week nuttige infor- matie op. Onder meer over de ijzers die Guy Verhofstadt (VLD) in het vuur heeft liggen.
In april van volgend jaar valt in Londen de beslissing over welke landen op 1 januari 1999 aan de Europese muntunie mogen deelnemen. België hoort daar vrijwel zeker bij en dat vormt een ideaal lanceerplatform voor vervroegde parlementsverkiezingen. Zo luidde tot voor kort een hardnekkig gerucht in de Wetstraat.
Om de Belgische kansen tot toetreding tot de economische en monetaire unie te vergroten had eerste-minister Jean-Luc Dehaene (CVP) in 1995 het parlement voortijdig naar huis gestuurd. Waarom zou hij onmiddellijk na het beraad in Londen dan niet het oordeel van de kiezer vragen ? De opdracht was tenslotte niet simpel ; bij momenten had de operatie zelfs de schijn van een mission impossible. Zoals de tocht naar Corfu zou de trip naar Londen en het Emu-lidmaatschap een electoraal vliegwiel voor de premier, zijn partij en de meerderheid kunnen worden.
Hoewel Dehaene nog niet beslist heeft of hij een nieuwe ambtstermijn ambieert, zou het verwonderlijk zijn indien hij na de bijzondere Europese top in de Britse hoofdstad de kans op een vervroegde verkiezingsstunt zou laten liggen. Tenslotte zijn het deze coalitie en haar premier die het land in het Europese koppeloton hebben gebokst. Deze meerderheid, a fortiori Dehaene, zal zo’n succes hoe dan ook willen verzilveren. Indien nodig, met een vervroegde kamerontbinding. Ook na de State of the Union, die Dehaene vorige week in het parlement aflegde, valt het niet uit te sluiten dat de kiescampagnes een jaar eerder dan gepland op gang worden getrokken.
Zelfs de ongecontesteerde oppositieleider Guy Verhofstadt (VLD) gaf de regering een pluim voor haar begrotingsbeleid : ?Het toetreden tot de Europese muntunie zal een belangrijke verwezenlijking zijn.? Het is slechts één kort zinnetje in een tekst van meer dan vijftien volgetikte pagina’s, maar het staat er en de VLD kan er later op worden aangesproken.
Meer dan vijf jaar lang waren de Emu en de criteria van Maastricht de echte, zoniet de enige raison d’être van het kabinet en de premier. Daar lag het hoofddoel en al de rest werd er ondergeschikt aan gemaakt. Niet zonder trots en nogal voorbarig meldde Dehaene vorige week dinsdag op de kamertribune dat de Belgische deelname aan de Emu verzekerd is en dat er mede daardoor ?reden is om met meer vertrouwen in de toekomst te kijken.?
Dat goede nieuws vond in de media nog geen echo van een weerklank. De grote politieke realisatie van de jaren negentig kreeg niet eens een vermelding. Voor de kranten en hun commentatoren is de Emu al lang geen nieuws meer. De Europese Unie moest wijken voor de politiehervorming, althans het lokale luik ervan. Daarnaast was er nog even sprake van de schamele zes miljard loonkostvermindering. Tenslotte, als toetje, kraakte zowat iedereen de boodschap van de regering en de premier wegens een gebrek aan visie, stijl en enthousiasme.
DE MAN VAN HET ALTERNATIEF
Die beleidsverklaring kwam er nochtans pas na hard labeur van de regeringstop. Het vereiste zelfs weekendwerk om de vier partijen achter een tekst en een compromis te krijgen.
In principe is zo’n plechtige mededeling bij het begin van het parlementair jaar goed voor één avond en ochtend exclusieve media-aandacht. Zelfs die mate van belangstelling was de regering deze keer echter niet gegund.
Verhofstadt en de zijnen hadden het opportuun geoordeeld om op hetzelfde moment de Kortrijkse Kamer van Koophandel een ?nieuw houvast voor een nieuwe eeuw? aan te bieden. De VLD-voorzitter mag dan al gerijpt zijn, zijn voorkeur voor de directe confrontatie is hij niet kwijt. Alleen al door de programmatie van zijn Kortrijks vertoog tekende hij voor een match met Dehaene. Zo kreeg de premier nog dezelfde avond repliek op zijn voorstellen en moest hij de beschikbare zendtijd met de VLD-senator delen.
Het werd dus een match, maar geen boksmatch. Elke persoonlijke aanval bleef uit en alle aandacht ging naar de inhoud. Hoewel minder verbeten en bezield dan vroeger dient Verhofstadt zich opnieuw als de man van het alternatief aan. ?Als we niet berusten in ons lot en niet blijven kankeren over alles wat verkeerd gaat, kunnen we de weg vrijmaken naar een betere toekomst. Het veronderstelt echter dat we erin slagen om een nieuw maatschappelijk project te ontwikkelen dat opnieuw begeestert en vertrouwen wekt, een project dat tegelijk het immobilisme doorbreekt en opnieuw zekerheid schept.? Heel ambitieus dus, zoals meestal wanneer Verhofstadt zich via een parterre van gegoede zakenlui tot het volk richt.
Vier jaar terug plooide Verhofstadt ook een alternatief open ; een indrukwekkend programma van bezuinigingen en privatiseringen in de sociale zekerheid. Daarover werd in Kortrijk niet meer gepraat. Deze keer was het de VLD-voorzitter in eerste instantie om de werkgelegenheid te doen. Volgens hem is het mogelijk om binnen de vijf jaar 160.000 nieuwe arbeidsplaatsen te creëren, waardoor de werkloosheid met minstens één derde zou verminderen. Daarvoor is het nodig om de loonkost met 6,1 procent te doen dalen, of een vermindering van de socialezekerheidsbijdragen met 200 miljard frank.
Als goed liberaal en met een studie van het Internationaal Muntfonds (IMF) in de hand, wijst Verhofstadt elke alternatieve financiering door nieuwe heffingen of belastingen van de hand. De VLD-voorzitter kiest voor een andere weg. Vooreerst zijn er de terugverdieneffecten, vervolgens de vrijgekomen budgettaire ruimte, alsook een ?beperkt? extra bezuinigingspakket en de bijzondere inkomsten waarvoor sommige privé- en openbare nutsbedrijven moeten opdraaien. In feite wordt hier aan een monopolieheffing gedacht, zoals die al in de elektriciteitssector bestaat. Essentieel is echter de verdere privatisering van de Belgische kroonjuwelen, zoals Belgacom en ASLK. De verkoop van die overheidsaandelen zou bij de vijftig miljard frank kunnen opleveren en gebruikt worden om overheidsinvesteringen te financieren. Als koerscorrectie kan het tellen. De VLD die in 1995 werd afgemaakt met het verwijt dat ze een sociaal bloedbad zou aanrichten , probeert nu uitgerekend op het sociale terrein de concurrentie te vloeren.
DE VLD SCHIET MET SPEK
Hoewel de vakbonden het banenplan van de regering een duidelijk onvoldoende meegaven, slaagde Verhofstadt er niet in om de meerderheid rond dit thema te destabiliseren. Geen enkel kamerlid, ook niet van de Vlaamse linkerzijde, durfde het aan om van het kabinet een forsere inspanning te vragen. De regeringstop met de Vlamingen op kop , had de achterban trouwens onmiddellijk met veel argumenten ingepeperd dat de VLD met spek schoot. Vice-premier Herman Van Rompuy (CVP) beweerde dat het VLD-voorstel op een njet van de Europese Unie zou botsen. Premier Dehaene riep dan weer dat de VLD het terugverdieneffect aanzienlijk overschatte, waardoor ze het tekort in de sociale zekerheid camoufleerde. Meer had Johan Vande Lanotte (SP) niet nodig om zijn congres het wachtwoord ?niet met ons? mee te geven.
In het kamerdebat bracht Verhofstadt de meerderheid niet in moeilijkheden. Hooguit kon hij een deel van de publieke opinie en sommige militanten van de regeringspartijen enige twijfel aanpraten. ?Als we al iets duidelijk maakten,? aldus Paul De Grauwe (VLD), ?is het dat werkgelegenheid voor CVP en SP niet de absolute topprioriteit is. Omdat ze hun macht in Belgacom en ASLK niet willen opgeven, weigeren ze een verdere daling van de loonkost door te voeren.?
De vraag rijst of er rond dit thema voor de VLD meer in zit. Een forse campagne voor meer jobs zou het Louis Tobback (SP) iets moeilijker maken om de liberalen nog eens van sociale bloeddorst te beschuldigen en dat is meegenomen. De VLD beseft ondertussen dat ze opnieuw voor de bijl gaat als ze het harde, asociale etiket uit 1995 niet kwijtraakt. Toch moet er omzichtig gemanoeuvreerd worden, want dit is geen thema dat tot het vertrouwde, liberale handelsfonds behoort. Tobback, die terzake een fijne en geoefende neus heeft, ruikt zijn kans al. ?Verhofstadt leert bij. Hij zegt nu ook dat de verlaging van de loonlast niet ten koste van de sociale zekerheid mag doorgevoerd worden en dat er waarborgen moeten zijn. Er is maar één probleem. Ik geloof hem niet.?
DE PS GIJZELT DE REGERING
Verhofstadt probeerde in Kortrijk niet alleen sociaal te innoveren. Ook in verband met de communautaire breuklijn voert hij de druk bestendig op. De stelling die onder meer Rik Daems (VLD) in 1996 tijdens het parlementsdebat over de bijzondere machten verdedigde, wordt nu tot officiële partijdoctrine geconsacreerd. Als Vlaanderen ziek is of minder goed functioneert, ligt de oorzaak bij het immobilisme van het zuiden. ?Maatregelen die Vlaanderen wil nemen, worden door Wallonië systematisch afgeblokt. Onze gemeenschap wordt meegezogen in het Waalse faillissement.?
Verhofstadts kompaan Patrick Dewael (VLD) stelde het in de kamer nog scherper en polemischer. ?De regering wordt door de PS gegijzeld. De Waalse politici, vooral die van de PS, hebben een totaal andere visie om het herstel van dit land te bewerkstellingen en weigeren elke politiek, die daar niet in overeenstemming mee is, te aanvaarden.? Goed op dreef verweet Dewael de CVP pervers spel. ?Wil de echte CVP nu opstaan ? Is het de CVP van Dehaene of van Luc Van den Brande, is het de CVP van Eric of van Herman Van Rompuy ??
De CVP-kamerfractie, die onderhand tegen dit soort uitvallen is gehard, gaf geen krimp. De aanwezigheid van Dehaene en vice-premier Van Rompuy was trouwens niet van aard om de geesten in beweging te brengen en de tongen los te maken. Aan het echte communautaire debat is de CVP nog niet toe en als het aan haar ligt, kan het best tot na de verkiezingen wachten. Dehaene, die in deze kwestie van voorzitter Marc Van Peel (CVP) veel vrij spel krijgt, toont zich alleszins niet gehaast. Of hij zijn zin kan doordrijven, heeft hij slechts zeer ten dele in handen. Als de PS zich ?misdraagt?, weet Dehaene dat hij de gang van zaken in eigen rangen niet meer onder controle heeft.
Op korte termijn ligt het rendement van het communautaire bij de oppositie. Dit zijn geluiden die bij de VU en voorzitter Bert Anciaux gesprekken, afspraken en misschien nog veel meer mogelijk maken. Bij de volgende verkiezingen zal elke stem immers tellen. Tenminste, indien men de meerderheid wil breken en verhinderen dat deze coalitie aan een nieuwe legislatuur begint. Daarom moet Anciaux gekoesterd worden en vooral Marc Verwilghen (VLD), die er als populairste Belgische politicus wel in slaagde om de regering in het defensief te dringen. En dit over een thema waarbij Dehaene zich zoveel onwenniger voelt dan op het vlak van de traditionele conflictpunten van de Belgische politiek.
Ook na dit debat schreven de kranten Verwilghen de hemel in en voor de regeringspartijen is het goudhaantje van de VLD nu veruit de gevaarlijkste tegenstander. Dat wordt wennen. Zowel voor Verwilghen zelf, voor Tobback als voor… Verhofstadt.
Paul Goossens
Jean-Luc Dehaene tijdens zijn State of the Union : meer vertrouwen in de toekomst ?
Guy Verhofstadt tijdens zijn toespraak voor de Kamer van Koophandel in Kortrijk : een houvast voor de volgende eeuw ?
