De volgende regering moet absolute voorrang verlenen aan sociaal-economische thema’s, vindt PS-voorzitter Elio Di Rupo, die het liefst van al paars-groen zou continueren.

Nu de oorlog in Irak niet meer dagelijks de actualiteit overheerst, kan de verkiezingscampagne eindelijk gaan over de binnenlandse thema’s die PS-topman Elio Di Rupo zo dierbaar zijn: de sociale zekerheid, een sterke staat, goede publieke dienstverleningen. De Franstalige socialisten houden zich in hun lijvige verkiezingsprogramma – ‘dan weet u nog niet wat onze geheime onderhandelingsfiche allemaal bevat’ – bezig met datgene waar ze traditioneel verstand van hebben, namelijk de strijd om het behoud van ’s lands sociale verworvenheden.

Of we het huwelijk van prins Laurent gezien hebben, wil de sterke man van Wallonië graag weten. Meer bepaald de Franse rockpriester Guy Gilbert, die in zijn preek sterk de nadruk legde op de deugd van de barmhartigheid. ‘Die van oorsprong christelijke term is namelijk perfect van toepassing op de PS: de PS is de partij van de barmhartigheid’, glundert Di Rupo.

Voor de Vlamingen die nog zouden twijfelen aan de bereidheid van de Franstalige socialisten om te praten over nieuwe stappen in de staatshervorming, Elio Di Rupo neemt die twijfel met plezier weg: het is en het blijft njet.

Die Vlamingen moeten ook weten dat de huidige PS niet meer de erg verzwakte partij is die in 1999 de verkiezingen verloor. De Franstalige socialisten doen het momenteel bijzonder goed in de peilingen, het zelfvertrouwen is teruggekeerd. Bijgevolg kunnen ze zich bij de volgende regeringsformatie een stuk minder coulant opstellen dan in het rampjaar ’99. Over een paar weken is het zover.

Het wordt een korte, maar intense verkiezingscampagne?

ELIO DI RUPO: Zeker met de talrijke politieke debatten die de komende weken nog op televisie gepland zijn. Maar vandaag zijn de meeste mensen nog niet echt met de verkiezingen bezig, 18 mei lijkt nog zo ver weg.

Veel kiezers hebben dus nog geen keuze gemaakt?

DI RUPO: Veertig procent van de mensen weet op dit moment nog niet op wie ze gaat stemmen. Niemand kan dus voorspellen wie de verkiezingen zal winnen. Ik vrees vooral voor het resultaat van extreem-rechts, en niet alleen in Vlaanderen. Want ook al heeft het fenomeen bij ons niet dezelfde omvang, toch zal extreem-rechts ook in Wallonië een aantal verkozenen hebben. Aan Vlaamse kant kan de score van het Vlaams Blok wel eens bepalend zijn voor de samenstelling van de meerderheid. Zullen er drie politieke partijen nodig zijn, of zullen twee volstaan? En welke partijen dan?

Uiteraard zal premier Guy Verhofstadt (VLD) de laatste weken voor de verkiezingen zeer prominent in de televisiedebatten aanwezig zijn en zodoende de kans krijgen een en ander nog eens goed uit te leggen. Vanuit die positie moet hij, in weerwil van de recente, wat minder gunstige opiniepeilingen, toch nog in staat zijn het tij in het voordeel van paars-groen te doen keren.

Algemeen wordt verwacht dat de groenen klappen zullen krijgen.

DI RUPO: Dat is toch wat je op straat hoort, ( glimlach) en de straat vergist zich nooit.

Waar gaan die stemmen in Wallonië naartoe?

DI RUPO: ( aarzelend) Wij zouden ervan moeten profiteren, en waarschijnlijk ook de CDH. Veel kiezers zijn in 1999 van de PSC naar Ecolo overgelopen.

Wat is uw verklaring voor de dalende populariteit van de groenen?

DI RUPO: Francorchamps. Fundamenteel had Ecolo natuurlijk gelijk. Maar de mensen accepteren niet dat wij de Grand Prix in België verliezen, terwijl er hoogstwaarschijnlijk over drie jaar nergens meer tabaksreclame te zien zal zijn. We hadden dus ook bij ons dat reclameverbod een paar jaar kunnen uitstellen, dat had het verschil niet gemaakt. Tja, en wie ingaat tegen het gezond verstand van de mensen, betaalt dat in klinkende munt.

Ook de houding van de groenen tegenover de regering – veel gepraat erbuiten, weinig constructieve opstelling erbinnen – speelt misschien een rol. Maar de PS heeft een samenwerkingsakkoord met Ecolo ondertekend. Mijn partij zal Ecolo dus niet in het nauw proberen te drijven.

Als de PS wint en Ecolo verliest, wat levert dat uw ‘pôle de gauche’ dan op?

DI RUPO: Zo bekeken niets, maar wat doe je daaraan? Ik heb dat samenwerkingsakkoord ondertekend omdat ik het strategisch belangrijk vind. Maar op 18 mei zal Ecolo het op eigen kracht moeten waarmaken.

Wat is voor u de inzet van de verkiezingen?

DI RUPO: Ik wil na deze verkiezingen een regering die vooral sociaal-economische accenten legt, en ik wens geen tijd te verspillen aan institutioneel geleuter. De echte uitdagingen liggen elders. Om te beginnen moeten we nagaan wat de federale regering kan doen om de economie opnieuw aan te zwengelen. Zelfs Vlaanderen beleeft immers een zichtbare verslechtering van de economische situatie.

De tweede grote uitdaging ligt op het vlak van wat wij de sécurité d’existence noemen. De gezondheidszorg in dit land is van uitzonderlijk hoog niveau, maar om dat zo te houden, is er tijdens de volgende regeerperiode een financiële injectie van minstens vijf miljard euro nodig. Dat is een smak geld. Ik voel nu al dat sommigen een stelsel met privéverzekeringen naar voren zullen proberen te schuiven. Voor ons is dat ondenkbaar.

Voorts zal er geld vrijgemaakt moeten worden voor de veiligheid van de mensen. De politiehervorming, dat is allemaal goed en wel, maar ze heeft niet één extra politieman op straat gebracht. Volgens onze berekeningen moeten er zeker 2700 hulpagenten bijkomen.

Een ander cruciaal punt bij de verkiezingen is dat een belastinghervorming-bis, zoals minister van Financiën Didier Reynders (MR) die bepleit, onmogelijk is. Deze regering heeft daarvoor ongeveer 10 miljard euro uitgegeven. Gezien de slechte economische conjunctuur, zal de volgende regering niet over die budgettaire marges beschikken. We zullen dus aandachtig op de beleidsprioriteiten moeten toezien.

Er is ook nog de NMBS, die onder een enorme schuldenlast gebukt gaat.

DI RUPO: Het spoor wordt een hele zware dobber voor de volgende regering. Vergeet ook De Post niet, die moet worden gemoderniseerd zonder een sociaal bloedbad aan te richten. En of het nu de post of het spoor is, wij eisen in ieder geval het behoud van een kwaliteitsvolle universele dienstverlening.

We zullen deze keer ook niet meer zo lichtgelovig zijn als bij de vorige onderhandelingen, toen Rik Daems (VLD) trots een dikke map, zo dik als deze ( wijst naar een hoge stapel dossiers) op tafel legde, en beweerde dat daar voor 600 miljard oude Belgische franken aan overheidsactiva inzaten. ( wappert veelbetekenend met één velletje papier) U weet toch wat daar aan het einde van deze regeerperiode van overbleef?

VLD-voorzitter Karel De Gucht heeft de door u gewenste verhoging van het budget gezondheidszorg ‘waanzin’ genoemd.

DI RUPO: Karel heeft de gewoonte om nogal snel te reageren. Denk aan Antwerpen, daar heeft hij ook een heleboel dingen gezegd. Maar de PS staat open voor nieuwe ideeën. Dat hij eens duidelijk maakt hoe hij het tekort in de gezondheidszorg denkt aan te pakken. We kunnen misschien nog wat beknibbelen op de prijs van bepaalde medicijnen of op de spoeddiensten in de ziekenhuizen, maar dat is heel beperkt. Hoe wil De Gucht het dan doen? Met managementcare, zoals in het Verenigd Koninkrijk? Dat willen wij niet. Zie ook wat Wim Kok in Nederland is overkomen ( snijdt zich denkbeeldig de keel over) omdat hij de gezondheidszorg heeft verwaarloosd.

Wil De Gucht niet op de eerste plaats optreden tegen de misbruiken in de gezondheidszorg, die zich hoofdzakelijk in Wallonië voordoen?

DI RUPO: Dat is politieke propaganda. Het christelijk ziekenfonds heeft studies gemaakt die aantonen dat de medische consumptie misschien wat groter is in Wallonië, maar dat dit voornamelijk met het ziektebeeld en het sociologische profiel van de mensen te maken heeft. Anderzijds bleken de uitgaven voor bijvoorbeeld psychiatrie in Vlaanderen dan weer een stuk hoger te liggen dan in Wallonië.

Kunt u zich verzoenen met een regeling waarbij de financiering van de gezondheidszorg federaal blijft, maar de beleidsinstrumenten naar de gemeenschappen worden overgeheveld?

DI RUPO: ( boos) Het zal njet zijn. Wij gaan toch niet alleen datgene overhevelen wat De Gucht goed uitkomt, en al de rest federaal laten! Sommige politici blijven maar zeuren over de gezondheidszorg, maar zwijgen in alle talen over de pensioenen, omdat ze ook wel beseffen dat Vlaanderen daar over twintig jaar een vette kluif aan heeft. Wij aanvaarden dat denkspoor dus niet, trouwens, geen enkele Franstalige partij zal dat aanvaarden. Ik verzeker u: het is verloren moeite, tenzij bepaalde Vlamingen een staatsgreep voorbereiden, iets waarvan ik ze niet wil verdenken.

De PS heeft ook een tegenvoorstel, namelijk de preventieve gezondheidszorg, die nu bij de gemeenschappen zit, opnieuw federaliseren. Uit zorg om de zogenaamde homogene bevoegdheidspakketten?

DI RUPO: ( grijns) Dat is heel belangrijk, homogene bevoegdheidspakketten. Neem nu de vaccins. Stel dat we in België een vaccin vinden tegen die mysterieuze longziekte. Wie is dan bevoegd voor de verspreiding van dat vaccin: de federale overheid of de gemeenschappen? Op dit moment vallen de zogeheten vaccins van nationaal belang onder de bevoegdheid van de federale minister van Volksgezondheid. Voor hersenvliesontsteking zijn de gemeenschappen dan weer bevoegd. Op die manier wordt het een zootje.

Voor de gezondheidszorg oefent de VLD druk uit, terwijl de SP.A graag het spoor zou regionaliseren.

DI RUPO: Ook daar wil de PS niet van weten. Ik begrijp best dat Wallonië de ontwikkeling van een aantal voor de Vlaamse economie extreem belangrijke spoorlijnen niet mag afremmen. Denk aan de IJzeren Rijn of de tweede spoorontsluiting van de Antwerpse haven. Daarover moeten de gewesten een constructief gesprek kunnen voeren. Maar ik ben radicaal tegen elke poging om de NMBS in stukken te snijden.

Wat vindt u dan van de plannen van spoorbaas Karel Vinck om de NMBS om te vormen tot een holding met verschillende filialen?

DI RUPO: Vinck is een bekwaam man en doet zijn werk. Hij heeft audits laten uitvoeren over vanalles en nog wat.

Maar…

DI RUPO: Hij is manager, ik ben politicus en ik ga niet akkoord met de richting die hij wil inslaan. Na 18 mei zullen we met Vinck aan tafel gaan zitten en als serieuze mensen een oplossing proberen te vinden. We zullen er alles aan doen om de NMBS, onder meer door schuldovername, meer financiële armslag te geven. Maar van een opsplitsing in filialen, waardoor de regering eventueel de controle over het bedrijf zou verliezen, kan geen sprake zijn.

Misschien kan Vinck wel aantonen dat zijn plannen een nieuw Sabena-debacle kunnen voorkomen?

DI RUPO: Ik denk dat er redelijker alternatieven zijn. De plannen van Vinck zijn niet te nemen of te laten. Hij heeft zelf eerder de voorstellen van minister van Mobiliteit Isabelle Durant (Ecolo) afgewezen. Waarom zouden wij zijn ideeën dan zomaar overnemen? De gedelegeerd bestuurder van een overheidsbedrijf heeft als manager weliswaar een grote mate van autonomie, maar de politiek behoudt wel het recht om met hem in discussie te treden.

U zei al dat de budgettaire mogelijkheden van de volgende regering beperkt zijn. Hoe denkt u de sociale plannen van de PS te financieren?

Di RUPO: Er zullen keuzes moeten worden gemaakt. Nieuwe lastenverlagingen voor de bedrijven zullen duidelijk moeten worden gekoppeld aan het scheppen van banen, zodat de sociale zekerheid kan blijven functioneren. Voorts moeten de belastinginkomsten verbeteren en dienen sommige aspecten van ons belastingsysteem te worden herbekeken. Zo zou het systeem rechtvaardiger moeten worden gemaakt, door ook inkomsten uit kapitaal en vermogens te belasten.

De Vlaamse socialisten leggen vooral de nadruk op de strijd tegen de fiscale fraude.

DI RUPO: Dat is ook een mogelijkheid, maar allerminst eenvoudig. Laten we om te beginnen maar proberen de belastingen beter te innen, want wat Didier Reynders daarover ook moge beweren, de inkomsten dalen. Er wordt vaak over belastingparadijzen als Liechtenstein of Jersey gesproken, maar dit land heeft ook een solide reputatie inzake fiscale spitstechnologie. Ons belastingsysteem is dermate ingewikkeld dat mensen met een goede boekhouder altijd wettelijke sluipwegen vinden om minder belastingen te moeten betalen. Laten we eerst daar wat aan doen.

Het VLD-programma verschilt op vele punten fundamenteel van dat van de PS. Is het water tussen de twee partijen niet te diep geworden?

DI RUPO: België is op dat vlak heel bijzonder. Zelfs wanneer dat totaal ondoenbaar lijkt, slagen we er toch in compromissen te sluiten. Ons land is niet voor niets een internationaal erkend politiek laboratorium. Ik behoud dan ook het volste vertrouwen in onze onderhandelingskwaliteiten. Maar wie er precies aan tafel zal zitten, kan niemand voorspellen. Weet u soms welke partij de grootste wordt in Vlaanderen?

De Vlaamse socialisten lijken de wind in de zeilen te hebben.

DI RUPO: Dat volg ik met grote belangstelling. Ook de recente voorzitterswissel, met Patrick Janssens als burgemeester van Antwerpen en Steve Stevaert aan het hoofd van de SP.A, lijkt me een goede zaak, zowel voor Antwerpen als voor de partij. Stevaert staat erg dicht bij de mensen.

Kent u hem persoonlijk?

DI RUPO: Natuurlijk. Ik heb zelfs zijn boek Koken met Steve.

Gebruikt u het ook?

DI RUPO: Nee, ik ben een zeer slechte kok. Maar ik ga er wel van uit dat zijn recepten kloppen. Ernstig nu: in Frankrijk en ook in ons land hebben we een generatie socialistische leiders gehad die het socialisme te intellectualistisch benaderden. Zo is er een kloof ontstaan tussen de top van de partij en de mensen in de buurten en de wijken. Iemand als Stevaert biedt de garantie dat de leiding van de partij haar oor bij de bevolking te luisteren legt. Daarnaast vormt hij een sterk team met mensen als Johan Vande Lanotte en Frank Vandenbroucke. Het zou in ieder geval schitterend zijn als de SP.A deze keer boven de twintig procent zou uitkomen.

Als u dan ook met de PS vooruitgaat, kunnen de socialisten, en niet de liberalen, misschien de grootste politieke familie van het land worden?

DI RUPO: Laten we voorzichtig blijven. De PS scoort weliswaar goed in de peilingen, maar ik weet niet hoe mijn partij het in Brussel zal doen. En uiteindelijk zal niet de PS, maar de verkiezingsuitslag in Vlaanderen doorslaggevend zijn voor de krachtsverhoudingen tussen de politieke families.

Los daarvan betreur ik het negatieve imago van de PS bij een aantal Vlaamse politici. Het lijkt alsof sommigen niet gemerkt hebben dat de partij veranderd is, dat ons politiek personeel vernieuwd is, dat we onze manier van werken hebben bijgestuurd. Bovendien was de PS in de paars-groene coalitie een van de meest betrouwbare partners. Toch wordt in Vlaanderen nog te vaak over de ‘oude PS’ gesproken, meestal met de bekende verwijzingen naar de Luikse situatie. Alsof ik zou beweren dat de hele Vlaamse politiek samenvalt met het reilen en zeilen van de politiek in Antwerpen. Dat zou niet ernstig zijn.

Ontkent u ook dat de PS in de regering in heel wat dossiers voortdurend op de rem is gaan staan?

DI RUPO: Dat hangt ervan af welke dossiers u bedoelt.

Justitie bijvoorbeeld?

DI RUPO: (verontwaardigd) Ah nee! We gaan ons justitiebeleid toch niet baseren op pentiti? Of neem het snelrecht, een ander voorbeeld. Indien minister van Justitie Marc Verwilghen (VLD) in plaats daarvan gekozen had voor een rechterlijke uitspraak binnen de maand, had hij veel meer resultaat geboekt. Overigens hebben wij zelf zeker vijftig concrete voorstellen ter zake gedaan, zoals het voorstel om mensen die op heterdaad betrapt worden als straf gemeenschapsdienst te laten verrichten. Maar wat heeft Verwilghen daarmee gedaan?

Verwilghen zegt dat uw partij niet alleen het snelrecht, maar ook het jeugdsanctierecht, het voorstel over de actieve rechter en de nieuwe wapenwet heeft gekelderd.

Di RUPO: (windt zich nog meer op) Maar enfin! Hij heeft zelf alles afgewezen wat niet in zijn kraam paste of niet spectaculair genoeg was. Organiseer eens een bevraging bij de rechtbanken en de parketten. U zult merken dat haast iedereen tegen Verwilghen is.

Beschikte hij wel over voldoende financiële middelen om een goed beleid te kunnen voeren?

DI RUPO: Natuurlijk. Ik ben tien jaar lang minister geweest, maar ik heb nooit – ik herhaal: nooit – in interviews gezegd dat bepaalde zaken in feite de schuld waren van mijn collega-ministers.

Dit soort gedrag is een minister onwaardig. Het wijst op een karakterzwakte bij Verwilghen: alleen kinderen geven andere kinderen de schuld als ze iets verkeerd gedaan hebben. Een goed minister hoort tijdens de onderhandelingen in de ministerraad respect af te dwingen. En als de regering eenmaal een besluit heeft genomen, moet hij dat aanvaarden.

De PS is geen monster, hè. Ik wil gerust overleggen, maar wel op basis van deugdelijke argumenten. Dat is nooit gebeurd. Tegelijkertijd heeft Verwilghen dingen gedaan die de PS, in de korte tijd dat de partij het departement Justitie had, nooit zou hebben aangedurfd. Hoeveel liberalen heeft hij niet als notaris of deurwaarder benoemd? Wie heeft de aanstelling van de zus van minister Reynders bij het Luikse gerecht geregeld?

Hoe moet het met de regeringsvorming na 18 mei? Kunt u leven met een asymmetrische coalitie?

DI RUPO: Een asymmetrische coalitie heeft niet onze voorkeur, maar we sluiten die formule ook niet principieel uit. Ik concentreer me in de eerste plaats op het verkiezingsresultaat van de PS. Maar zoals ik al zei, zal veel door de verkiezingsuitslag in Vlaanderen worden bepaald.

Aan Vlaamse kant wordt altijd beweerd dat de PS de kaarten schudt bij de federale regeringsvorming.

DI RUPO:(lacht) Jammer genoeg bestaat dat beeld alleen in Vlaanderen. Ik zou pas echt opgetogen zijn als daar ook aan Franstalige kant zo over werd gedacht. Kijk, in de eerste plaats zullen de partijen in het noorden en in het zuiden van het land, los van elkaar, nagaan welke meerderheden mogelijk zijn. Vervolgens zullen we zien of dit op federaal vlak ook een symmetrische coalitie oplevert. Maar nogmaals, symmetrie is voor de PS geen obsessie.

Er zijn verschillende formules mogelijk, de kiezer moet zich daarover uitspreken. Het is daarom een vergissing om vooraf al samenwerking met bepaalde partijen uit te sluiten. Zo heb ik premier Verhofstadt horen zeggen dat hij liever niet meer met de groenen regeert. Wat gaat hij doen als hij na de verkiezingen moet vaststellen dat het zonder de groenen niet lukt?

Paars-groen heeft het in ieder geval goed gedaan. Dus als de bevolking socialisten en liberalen voor het regeringswerk beloont, is dat voor mij een duidelijk teken om door te gaan. Indien de groene partijen er dan ook nog in slagen hun verlies binnen de perken te houden, hoeft dat ook voor hen regeringsdeelname niet uit te sluiten. In 1999 behaalden de groenen immers een abnormaal hoge score. Al moeten ze natuurlijk zelf beslissen of ze nog willen meedoen.

Patrick Martens

‘Ik wens geen tijd te verspillen aan institutioneel geleuter.’