Het Forum : plein in Rome, tussen Capitool en Palatijn, waar burgers samenkwamen om publieke zaken te bespreken en recht te doen.
Mijnheer Ruys, de regering-Verhofstadt is anderhalve maand aan het werk. Was u verrast door de coalitievorming?
Manu Ruys: De uitslag van de verkiezingen heeft mij verrast. Ik had niet gedacht dat de opdoffer voor de CVP zo zwaar zou uitvallen, en dat Jean-Luc Dehaene het initiatief uit handen zou moeten geven. Maar dat Guy Verhofstadt aan paars-groen dacht, had hij me vorig jaar al verteld, in tempore non suspecto. Alleen leek dat aan Vlaamse kant een utopie, omdat de CVP te sterk stond en Louis Tobback ertegen was. In Wallonië was paars-groen ernstiger onderzocht en besproken, omdat de PSC daar al vóór de verkiezingen totaal verschrompeld was. Toen op 13 juni bleek dat de nieuwe formule ook aan Vlaamse kant rekenkundig mogelijk werd, heeft men de kans niet meer willen laten liggen. Zeker omdat de CVP uitgeteld in de touwen hing, en riep dat ze niet aan zet was. Op het federale niveau een logische reactie, maar ik begrijp niet waarom de CVP, als grootste partij in het Vlaams parlement, niet onmiddellijk besprekingen met de liberalen is begonnen over de vorming van een Vlaamse regering. Waarom is dat initiatief niet genomen? Er komt geen antwoord op die vraag, ook niet van Luc Van den Brande. Ik hoor wel links en rechts dat hij het zelf een stommiteit vindt. Nu heeft Louis Michel het pad vakkundig geëffend, en er daarna Verhofstadt overheen gestuurd. De groenen zijn enthousiast, misschien een beetje naïef, op de trein gesprongen. En de socialisten, even aangeslagen als de CVP, waren blij dat ze hun wagentje konden aanhaken en niet vanuit de verte moesten toekijken op een rooms-blauwe coalitie.
De partijprogramma’s van VLD, SP en groenen lijken op meerdere punten onverenigbaar. Zal dat snel tot breekpunten leiden?
Ruys: Interessant om in de gaten te houden, maar te vroeg om een uitspraak over te doen. Deze coalitie is bijna tegennatuurlijk. Er zijn de progressieve groenen. Daarnaast de conservatieve socialisten, want de SP is onder Tobback een conservatieve partij geworden, wat onder meer blijkt uit hun vreemdelingenpolitiek. En daarbij de liberalen, waar de tegenstelling tussen progressief en conservatief toegedekt is door de hunker naar ministerposten of andere hoge ambten. De eerste eigen begrotingsopmaak wordt de lakmoesproef. Naar welke sector gaat het meeste geld? Dat zal fundamentelere twistpunten oproepen dan een uitvoervergunning voor nucleaire technologie. En dan heb je aan de top een kernkabinet nodig, waarvan de leden op elkaar ingespeeld zijn, en waarin iemand duidelijk de toon zet. Lukt dat niet, dan treden de centrifugale krachten in de coalitie in werking en is de regering in gevaar. Dehaene kon dit soort spanningen in goede banen leiden. Of Verhofstadt het kan, moeten we afwachten.
De regering lijkt wel de dioxinecrisis onder controle te krijgen. Zij het met moeite en tegen een hoge prijs.
Ruys: Wat vooral blijft hangen, is het verschrikkelijke gestuntel. Ik wil best aannemen dat de kopstukken oververmoeid waren na de zware verkiezingsstrijd en de formatie. Maar een premier die met een crise majeure geconfronteerd wordt, gaat niet met vakantie. Hij rust desnoods een paar dagen uit, maar hij gaat niet een paar weken naar Toscane. Ook de andere topminister in deze affaire, Jaak Gabriëls, die tussen twee haakjes gezegd van landbouw niets af weet, ging met vakantie. De enige die bleef om de crisis te besturen, was Magda Aelvoet. Maar zij had dan weer geen volwaardig kabinet, waardoor ze een paar pijnlijke vergissingen heeft begaan. Uiteindelijk heeft Freddy Willockx de hele zaak moeten rechttrekken. Dat alles heeft het imago van de nieuwe premier meteen een zware deuk toegebracht. Verhofstadt geeft deze eerste maand niet de indruk van “de chef die alles onder controle heeft”, en hij straalt niet veel persoonlijkheid uit. Op de Europese top stond hij tussen de andere regeringsleiders als een verloren gelopen schooljongen. Het verschil met Dehaene was groot.
Heeft Verhofstadt genoeg regeringservaring?
Ruys: In mijn ogen moet hij alles nog bewijzen. Als partijvoorzitter was hij niet echt briljant, denk aan de ruzie met Annemie Neyts. Als minister van Begroting heeft hij zijn best gedaan, maar kon hij ook profiteren van een uitstekend departement. En hij is niet lang aangebleven. Daarna heeft hij met succes de oprichting van de VLD doorgedrukt, maar toen de verkiezingen niet het verhoopte resultaat opleverden was hij weer weg. Verhofstadt komt van ver terug, en heeft ideologisch een hele zwenking naar links gemaakt. Hij nadert de socialisten, die zelf naar rechts zijn afgeweken. Die evolutie zou kunnen uitmonden in een totaal hertekende linker- en rechterzijde. Vandaar dat Mark Eyskens heeft gesteld dat de CVP rechts en ultrarechts het terrein moet gaan bezetten. Dat hebben ze bij de CVP nooit eerder gezegd, ze hebben steeds geopteerd voor het centrum.
De CVP is voor het eerst sinds lang een oppositiepartij, en weet niet wat ze daarmee aan moet.
Ruys: Ze twijfelen tussen harde oppositie voeren, en een tijdje mediteren of as op het eigen hoofd strooien. Er is geen andere keuze dan oppositie voeren, maar wie zal die leiden? Stefaan De Clerck is bereid en kan zo zijn imago verder opblinken, maar dat hij klare politieke ideeën heeft, klaarder dan de vele woorden die hij spreekt, moet nog blijken. Herman Van Rompuy spreekt dan weer te weinig. Eyskens wil er wel tegenaan, maar speelt altijd cavalier seul. En wat gebeurt er in de linkse hoek, waar Johan Van Hecke zijn discipelen van weleer weer rondom zich aan het verzamelen is? De CVP is verdeeld en zieker dan ooit. Dat is het geluk van Verhofstadt. Zijn regering maakt vooralsnog geen sterke indruk, maar ze heeft niets te vrezen van de parlementaire oppositie.
Had de CVP Jean-Luc Dehaene aan boord moeten houden ?
Ruys: Met Dehaene als oppositieleider hield deze regering geen zes maanden stand. Maar hij zal wel op de hem eigen manier duidelijk hebben gemaakt dat ze geen moeite moesten doen. Ik vind dat hij te snel de handdoek heeft gegooid. Dat hij het beu was en in de gegeven omstandigheden niet opnieuw een coalitie uit de grond wou stampen, kan ik begrijpen. Maar tussen dat en helemaal verdwijnen, is een groot verschil. Hij gaat in de Senaat zitten, maar kondigt aan dat hij daar zo snel mogelijk weg wil. Voor de Europese Commissie blijft hij in de kou staan omdat de regering zich Philippe Busquin laat opdringen. Overigens een dwaasheid met als gevolg dat België nu niemand meer in het buitenland heeft. Voor de NAVO komt Dehaene niet in aanmerking omdat hij ooit kritiek op de Amerikanen heeft gegeven. De adviescommissie over de uitbreiding van de EU, die uit de lucht is komen vallen, is een tijdelijke bezigheid. Intussen laat hij horen dat hij eigenlijk naar de privé-sector wil. Hij breekt dus met het parlement, met de politiek en met de partij, waaraan hij nochtans alles te danken heeft. Dat is geen correcte houding, ook niet tegenover zijn half miljoen kiezers. Meer dan een loodgieter is Dehaene een bouwer, en oppositie is hem te min. Maar dat belet niet dat hij de partij in deze moeilijke tijd in handen had kunnen nemen, om aan de terugkeer te werken.
De SP overweegt om met Patrick Janssens een outsider aan het hoofd te zetten. Een zware gok?
Ruys: Ik ben minder sceptisch dan vele anderen. Men noemt Janssens denigrerend een reclamejongen, maar die man heeft degelijke wetenschappelijke kwalificaties. De vraag is of men hem kan doen aanvaarden door de achterban, die in de SP de jongste jaren al veel heeft moeten slikken. Een nieuwkomer als Janssens heeft een kans op slagen, als hij zich houdt aan een duidelijke taakomschrijving. Hij moet zich niet politiek manifesteren. De SP heeft knappe denkers met De Batselier en Vandenbroucke. Ze heeft bestuurders met Van den Bossche en Vande Lanotte. Ze heeft een populaire figuur met Stevaert. Maar de SP krijgt haar boodschap niet verkocht, en wekt ook bij de eigen militanten en leden geen enthousiasme meer op. In die optiek kan een man uit de reclamesector wel degelijk een rol spelen, en de boel op een efficiënte manier reanimeren en reorganiseren. Dat hij geen parlementariër is en de partijrangen niet doorlopen heeft, doet niet terzake als hij maar gesteund wordt door de politieke zwaargewichten. Karel Van Miert was ook geen echte partijman, maar heeft het niettemin gemaakt.
Zal de regering van de afwezigheid van de CVP gebruik maken om in ethische vraagstukken als euthanasie het standpunt van de vrijzinnigen door te duwen?
Ruys: Ik verwacht geen inhaalbeweging van de loge, zoals links en rechts gesuggereerd is. En evenmin een nieuwe schooloorlog. Marleen Vanderpoorten heeft er alle belang bij om samen te werken met “de Guimardstraat”, de universiteiten, en met alle krachten die het onderwijs kunnen revaloriseren. Of de CVP een rol zal spelen in een mogelijke wetswijziging rond euthanasie, zal afhangen van de houding die ze zelf aanneemt. De abortuskwestie heeft geleerd dat ze zich niet defensief mag opstellen. Het wetgevende debat over euthanasie moet nog beginnen. De CVP moet de dialoog durven aan te gaan, dan is er over de levensbeschouwelijke grenzen heen best een akkoord mogelijk. Zoals in Nederland, al hoeft men niet even ver te gaan. Ik merk trouwens dat het christelijk standpunt evolueert, getuige het opiniestuk van Herman De Dijn in De Standaard.
Enkele CVP-veteranen stellen het cordon sanitaire rond het Vlaams Blok ter discussie.
Ruys: Een schutskring rond een partij is zeldzaam. Zelfs in volle Koude Oorlog zijn de communisten nooit op die manier afgezonderd. Waarom is dat met het Blok wel gebeurd? Het gaat om een partij die verfoeilijke racistische standpunten inneemt, en een idioot zeventig-puntenprogramma heeft opgesteld. Hiermee heb ik mijn mening nog eens duidelijk gegeven, want sommigen willen die graag verkeerd interpreteren. Maar is dat racistische programma de enige reden voor de uitsluiting? Het feit dat de partij radicaal separatistisch is, zal ook wel meespelen. Voor het Belgische establishment begint een anti-Belgische partij met zeshonderdduizend kiezers stilaan gevaarlijk te worden, vroeger had men van incivisme gesproken. Men weet geen blijf met het Blok. Een schutskring lijkt mij onverstandig. Ten eerste erger je een aanzienlijke groep van zeshonderdduizend kiezers, bij wie je de indruk versterkt dat dit land niet democratisch is. Ten tweede zorg je ervoor dat de partij de rangen sluit. Ik heb het eerder gezegd: binnen het Blok leven minstens drie tendensen. Je hebt de radicale anti-belgicisten, die zich van de Volksunie hebben afgescheurd omdat Hugo Schiltz in een of andere rede “Leve België” had gezegd. Een tweede strekking bestaat uit de racisten. En een derde uit de ultrakatholieken rond Alexandra Colen. Die drie strekkingen zouden tot het uiteenvallen van het Blok kunnen leiden, maar ze worden bij elkaar gehouden door de uitsluitingsstrategie van de andere partijen. Daarmee zeg ik niet dat de CVP samen met het Blok oppositie moet voeren, maar wat men nu doet, heeft een averechts effect.
Over een goed jaar zijn er gemeenteraadsverkiezingen. Welke partij gaat het eerst door de knieën en sluit een coalitie met het Blok?
Ruys: Ik wacht het met spanning af. In kleinere gemeenten kunnen grote partijen hun gelaat redden door de plaatselijke lijst als “lijst van de burgemeester” voor te stellen. Maar in grotere steden als Antwerpen, Gent en Mechelen, zal die truc niet lukken. Daar zit men volgend jaar met een torenhoog probleem. We kunnen bezwaarlijk zoals in Algerije een partij verbieden omdat ze de verkiezingen dreigt te winnen.
MANU RUYS
Koen Meulenaere
