Achter de krachtmeting binnen VU-ID tussen traditionele VU’ers en vernieuwingsgezinden rond Bert Anciaux schuilt een heel ander verhaal, dat van de strijd om de partijkas.

Vrijdag vinden oud-mandatarissen en huidige mandatarissen van de Volksunie elkaar nog eens in het parlement. Voorzitter Geert Bourgeois zou hen daar trakteren op een voedzame maaltijd en een uiteenzetting over de voorbije gemeenteraadsverkiezingen. Maar een grote groep onder de gewezen VU-verkozenen heeft al laten weten het gesprek over een heel andere boeg te willen gooien. Zij wensen duidelijkheid over wat er werkelijk met de Volksunie gaande is. De berichten over het woelige partijweekend enkele weken geleden in Hotel Donny in De Panne heeft hen in hoge mate verontrust. En met reden.

Dat er binnen VU-ID spanningen waren tussen de traditionele vleugel en de zelfbenoemde vernieuwers wisten ze uiteraard al langer. Sommigen hadden zelfs gewaarschuwd dat de partij met de door haar gefinancierde oprichting van ID21 zelf de hamer betaalde waarmee ze dreigt te worden gesloopt.

Dat alles en vooral de onblusbare haat – het woord is niet te sterk, zeggen insiders – van Patrik Vankrunkelsven voor Geert Bourgeois die hem begin dit jaar uit de voorzitterszetel lichtte, was tijdens de bijeenkomst van de verschillende VU-fracties in De Panne in het volle licht gekomen.

Tijdens die samenkomst had voorzitter Bourgeois voorgesteld VU en ID zonder meer te fuseren. Bij de stemming over zijn voorstel blokkeerden pro’s en contra’s elkaar, met 17 stemmen voor en 17 tegen. Voor de buitenwacht leek het erop dat Bourgeois zelf de tweespalt had georganiseerd en nu publiekelijk te kijk stond als de voorzitter van een halve partij.

Naderhand zou echter blijken dat het kamp van de tegenstemmers op zijn beurt verdeeld was. Want onder die tegenstemmers zaten ook zij die in geen geval van een fusie tussen VU en ID willen weten, maar die de hele ID-vleugel zo snel mogelijk willen opdoeken. Zelfs bij de dissidenten wil niet iedereen Vankrunkelsven en Bert Anciaux volgen richting VLD – sommigen kiezen nu al openlijk voor Agalev, enkelen zelfs voor de CVP.

Sinds het treffen in De Panne staan de twee facties, de traditionele VU’ers rond voorzitter Geert Bourgeois en de ‘vernieuwingsgezinden’ rond Vankrunkelsven en Anciaux, nog altijd pal tegenover elkaar. Eerstdaags moet een commissie van drie wijzen – Paul van Grembergen, Jan Loones en Herman Lauwers – haar verslag indienen. Of ze met hun demarche de brokken kunnen lijmen, lijkt de meeste VU’ers weinig waarschijnlijk. De partijraad van 18 november moet uitsluitsel brengen.

DE ENTHOUSIASTE PREMIER

‘Wat zich in De Panne afspeelde, was het hoogtepunt van iets wat al veel langer broeide’, zegt een ontmoedigde partijbediende. ‘Achter die confrontatie zit zoveel haat, hier zijn zulke diepe wonden geslagen – dit komt nooit meer goed.’

Toen Knack begin juli berichtte over de discrete gesprekken die Bert Anciaux met zowel Guy Verhofstadt en diens VLD als met Steve Stevaert van de SP voerde, verscheen de minister op hoge poten voor de pers. Nochtans was het overleg tussen Anciaux en Vankrunkelsven vooral met Verhofstadt bijzonder intens. In die mate zelfs dat ze in de Wetstraat 16 stand-by waren tijdens de VU-dagen in De Panne, voor het geval de breuk binnen VU-ID daar en dan zou worden beslecht.

Toch deelden niet alle VLD’ers het enthousiasme van premier Verhofstadt over de mogelijke overkomst van Bert Anciaux, Patrik Vankrunkelsven en hun aanhang. In 1992, toen VU-voorzitter Jaak Gabriëls en de toen nog als progressief aangeschreven Hugo Coveliers de stap naar de pas opgerichte VLD zetten, had Herman De Croo het smalend over ‘reizigers zonder bagage’.

Deze keer gaven ze bij de Vlaamse liberalen te verstaan dat ze Vankrunkelsven en de zijnen niet met lege handen op de VLD-stoep verwachten. Bovendien hebben de liberalen hun bedenkingen bij een mogelijke transfer van bijvoorbeeld André-Emiel Bogaert die destijds in Aalst met veel gedruis de VLD-deuren achter zich dichtklapte en meteen juridische stappen tegen de liberale burgemeester Anny De Maght ondernam.

‘De komst van de VU’ers heeft weinig vandoen met een maatschappelijk project maar alles met hun politieke lijfsbehoud en het voortbestaan van de Vlaamse regering en tegelijk van de federale coalitie’, weten ze bij de VLD. Vooral het behoud van de Vlaamse paars-groene meerderheid is vitaal voor de constructies van Guy Verhofstadt en Patrick Dewael, de twee pleitbezorgers van een aansluiting van de dissidente VU’ers bij de VLD.

‘Mochten Vankrunkelsven en Anciaux een maatschappelijk plan koesteren, dan hebben ze dat altijd goed verborgen gehouden’, zegt een VU-bestuurslid. ‘Het laatste grote maatschappelijke plan voor Vlaanderen werd samengeschreven door Jaak Gabriëls en Annemie Van de Casteele. In 1992 pleitte Bert Anciaux, als reactie op het vertrek van Gabriëls, voor een versterking van ons Vlaams-nationale profiel. In 1998, bij de oprichting van ID21, sprak Vankrunkelsven als voorzitter over een VU die onverkort zou vasthouden aan haar staatsvormende programma en het zelfs wilde versterken. Nu is die Vlaams-nationale boodschap hen plots te eng.’

CONTRACTBREUK

In De Panne schoffeerden de mandatarissen van ID21 nogal wat VU’ers met hun nota VU & ID21, een alliantie met toekomst? waarin brandhout werd gemaakt van het oude gedachtegoed en de symbolen van de Volksunie. Nadat een medestander van Bourgeois fijntjes opmerkte dat die nota neerkwam op een feitelijke contractbreuk van ID met de Volksunie en dat de partij, als gevolg daarvan, niet langer de financiering van de ID-beweging voor haar rekening diende te nemen, werd het document snel ingetrokken. De partijkas wordt immers door medestanders van Geert Bourgeois beheerd.

Anciaux heeft er destijds voor gezorgd dat de oprichting van ID21 door de VU werd gefinancierd. Die kosten werden ondergebracht in een lening van zo’n vier miljoen frank van de partij aan ID21. Daarbovenop kost de werking van ID de VU ongeveer 9 miljoen frank per jaar.

Eigenlijk leeft ID boven haar stand en kan ze zich een breuk met de VU financieel niet eens veroorloven. De enige oplossing is dus een scheiding van de VU-boedel. Slechts een van de vernieuwers, de Brusselaar Sven Gatz, durfde dat woord in De Panne in de mond te nemen. Later, tijdens een samenkomst op het kabinet van Vlaams minister Johan Sauwens, zou ook Anciaux de kwestie heel voorzichtig aankaarten.

Het is geen geheim dat Patrik Vankrunkelsven en gelijkgezinden binnen de VU al langer een alliantie met de VLD voorbereiden. Een alliantie en geen fusie. Dat laatste is belangrijk. Aansluiting bij de VLD zou voor Anciaux immers nare gevolgen kunnen hebben. Want zo’n overstap wijzigt meteen de verhoudingen in de samenstelling van de Vlaamse coalitie. Dat zou tot zijn ontslag als minister leiden.

Dus moeten de dissidente VU’ers – op voorwaarde dat zij de vier zetels kunnen leveren om de Vlaamse regering overeind te houden – het noodgedwongen bij een alliantie met de VLD houden. Of met de SP. Dat laatste is zelfs niet uitgesloten, want Bert Anciaux laat graag horen dat Steve Stevaert en hijzelf de enige socialisten in de Vlaamse regering zijn.

Maar zo’n alliantie kan slechts overleven als ze over voldoende werkingsmiddelen en personeel kan beschikken. Daarom moet ze de hand kunnen leggen op minstens de helft van het VU-patrimonium. Die financiële middelen en een deel van het vastgoed van de partij in handen krijgen, is vitaal voor het politieke voortbestaan van Vankrunkelsven, Anciaux en hun adepten. En daarrond draait momenteel de echte strijd op en rond het Brusselse Barrikadenplein.

R.V.C.