Ramon Fonseca was tot voor kort een bekroonde bestsellerauteur. Nu hij een van de tenoren van het Panama Papers-schandaal blijkt te zijn, krijgt de term ‘valsheid in geschrifte’ een nieuwe betekenislaag.
Hoewel journalisten steevast in de top tien van de meest gewantrouwde beroepen eindigen, lijkt een herwaardering in de maak. Zelfs Hollywood heeft de pennenridders herontdekt; Spotlight won een Oscar, en in Truth kruipt Robert Redford in de huid van 60 Minutes-presentator Dan Rather die de deels onvervulde legerdienst van George W. Bush onder de loep nam. Ongetwijfeld zullen de onthullingen over de Panama Papers veel scenaristen doen likkebaarden, al was het maar vanwege de tropische locaties. Menig commentator deed geringschattend over de bevindingen van de onderzoeksjournalisten – ‘Dat wisten we al lang’, klonk het cynisch – maar als je door gedegen graafwerk een premier tot aftreden dwingt en een andere in zodanig nauwe schoentjes brengt dat hij godbetert zijn belastingaangiftes publiek moet maken, dan heb je iets bereikt. Dat Belgische politici doen alsof hun neus bloedt, ondanks de betrokkenheid van staatsbank Dexia, verklaart waarom ook hun beroep telkens in die vermaledijde top tien belandt.
Zelf was ik enigszins gecharmeerd door een detail in de Panama Papers. Ramon Fonseca, een van de oprichters van het geviseerde advocatenkantoor Mossack Fonseca, is een schrijver. Een bekroonde bestsellerauteur zowaar. Nu weet ik wel dat auteurs doorgaans niet het beste karakter hebben – schrijvers zijn per definitie narcistisch, egocentrisch en mythomaan – maar zo verbolgen zijn over de belastingen op je royalty’s dat je besluit dictators te helpen om hun bijeengeroofde fortuin uit het zicht van de fiscus te houden, nou, dat soort kwaadaardigheid verrast toch.
Het gevaar dat Vlaamse auteurs zich aan dergelijke constructies zullen bezondigen, is eerder klein. Hun inkomen is eenvoudigweg te laag. Zo berekende de Vlaamse Auteursvereniging dat een literaire auteur gemiddeld 300 euro per maand verdient. Weinig kans dat je bankdirecteur je opbelt met een ‘interessant voorstel’. Veel aspirant-auteurs schrikken als ze dat schamele bedrag horen, ook omdat ze misleid worden door succesverhalen à la Griet Op De Beeck. Helaas is ons taalgebied te klein om een grote schare schrijvers te onderhouden. Gelukkig zijn er subsidies, maar eigenlijk zou dat geen rol mogen spelen: echte schrijvers schrijven, ongeacht hun inkomen. Dat je noodgedwongen een bijbaantje moet zoeken, is geen schande. Zelf heb ik jaren aan de band gestaan, en hoewel acht uur per dag vlees versnijden geen pretje is, heeft het ook voordelen: als je niet afhankelijk bent van je verkoopcijfers, hoef je ook geen rekening te houden met de markt. Dan ben je vrij om het meest dwarse, eigenzinnige boek ooit te schrijven. Mocht het onverwacht alsnog een succes worden, kun je altijd bankier in bijberoep worden. Alleen niet opnemen als journalisten bellen dan.
Roderik Six
Ik heb jarenlang 8 uur per dag vlees versneden. Zo ben je vrij om het meest dwarse, eigenzinnige boek ooit te schrijven.
