Vorige week leed de volksvertegenwoor- diging in de Kamer een nederlaag waar- van ze zich nog niet zo snel zal herstellen.

Politici zijn altijd het meest kwetsbaar als ze gaan geloven in het imago dat ze zichzelf hebben aangemeten. Vorige week liep Marc Verwilghen (VLD), de populaire voorzitter van de Commissie-Dutroux, op brutale wijze met 71 stemmen tegen 55 en 15 onthoudingen , tegen deze politieke werkelijkheid aan. Politiek wordt nu eenmaal ruig bedreven.

Marc Verwilghen had zich compleet verkeken op de signalen die premier Jean-Luc Dehaene (CVP) de vorige weken had uitgestuurd. Het was nochtans voor iedereen duidelijk dat de regering haar voortbestaan niet op het spel wou zetten voor een stemming in de Kamer, waarbij gewezen justitieminister Melchior Wathelet alsnog zou worden gesanctioneerd door de verlenging van zijn mandaat als Europees rechter in te trekken. Zo’n sanctie vond de Dutrouxcommissie nochtans passen bij de blunders die de Waalse PSC’er als justitieminister had opgestapeld. Hij was het immers die Marc Dutroux, tegen de advies van specialisten in, had vrijgelaten. Dat kon, mocht volgens voorzitter Verwilghen en de leden van diens onderzoekscommissie, niet zonder sanctie blijven. In de conclusies noemde de commissie Wathelet daarom met name als één van de hoofdschuldigen voor de gerechterlijke puinhoop. De Kamer van Volksvertegenwoordigers had die besluiten éénparig goedgekeurd en was daarvoor door heel het land gefeliciteerd. Justitieminister Stefaan De Clerck (CVP) had zelfs verzekerd de aanbevelingen van de commissie ter harte te zullen nemen.

Alleen premier Dehaene, die nochtans geen enkele achting koestert voor de gewezen justitieminister, oordeelde dat Wathelet al voldoende gestraft was door de manier waarop de commissie hem in de tang had genomen en de media hem had afgeschilderd. Volgens de premier was een bijkomende sanctie buiten elke proportie. Met andere woorden : alle leden van de meerderheidsfracties, ook die in de Dutrouxcommissie, konden maar beter de rangen sluiten achter de regering.

VERKEERD GEINTERPRETEERD

Er stonden immers belangrijker zaken op het spel dan de besluiten van de Dutrouxcommissie en het lot van een politieke has been als Melchior Wathelet. Achter de schermen werden commissieleden van de meerderheid erop gewezen dat niets ’s lands opmars naar de Europese munteenheid (de EMU) in de weg mocht staan. Bovendien dreigden, als gevolg van het commissierapport, nieuwe communautaire stormen.

In de inner circles van de meerderheidspartijen echter golden heel andere bedenkingen. Nu Wathelet opofferen zou een gevaarlijk precedent betekenen. Want wat als de Rwandacommissie, die intussen het statuut van onderzoekscommissie verkreeg, eveneens de politieke en andere verantwoordelijkheden voor de dood van de tien para’s en de daarop volgende genocide gaat bepalen en eist dat er passende sancties worden genomen. Dan gaat het niet alleen om de verantwoordelijkheid van de toenmalige ministers van Defensie en Buitenlandse Zaken Leo Delcroix (CVP) en Willy Claes (SP), twee excellenties die hun politieke toekomst achter de rug hebben. In het geding komt dan ook de collectieve verantwoordelijkheid van de hele toenmalige regering een regering die sterk gelijkt op de huidige. Er kon dus geen sprake van zijn dat de Dutrouxcommissie haar zin kreeg, ook al had het parlement nog zo enthousiast haar besluiten goedgekeurd.

Het behoud van Wathelet als Europees rechter en dus van de regering, of Wathelet samen met de regering weg : op die keuze kwam het finaal neer. De Franstalige christen-democraten verbonden zelfs hun lot aan dat van Wathelet en dienden daarom een motie in. ?Wie tegen de motie stemt, moet goed beseffen wat hij aanricht,? waarschuwde PSC-voorzitter Charles-Ferdinand Nothomb, die als geen ander de gebruiksaaanwijzingen van de macht kent. Ook PS-voorzitter Philippe Busquin, bezorgd als hij is voor het samenhouden van zijn partij en dus het behoud van deze regering, sprak in die zin.

Verwilghen zag deze opstoot te laat aankomen. De commissievoorzitter verkeek zich trouwens niet als enige op de situatie. De fractieleider van de SP, Louis Vanvelthoven, had in het BRTN-programma De Zevende Dag eveneens boude taal uit de mond laten rollen. Volgens de Limburger kon Wathelet beter de eer aan zichzelf houden en als Europees rechter opstappen, zoniet zou een strijdlustige SP-fractie, één met haar vertegenwoordigers in de Dutrouxcommissie, helpen hem buiten te dragen. Dat was nog eens fors gesproken. Enkele dagen later echter beweerde Vanvelthoven dat al te voortvarende perslui zijn woorden verkeerd hadden geïnterpreteerd.

DE HANG NAAR CONSENSUS

Dagen voor de stemming in de Kamer noteerden waarnemers de eerste tekenen dat één en ander niet meer rond draaide in de anders zo eensgezinde Dutrouxcommissie. Zo bleek de Brugse SP’er Renaat Landuyt, anders nooit te beroerd voor een kruimig statement, plots onzichtbaar. Waardoor zijn minder mediatieke SP-collega in de commissie, Dany Vandenbossche, voor de camera’s werd gesleurd. Die raakte daarvan zo van slag dat hij prompt in raadsels begon te praten.

Via commissielid Tony Van Parys (CVP) volgens sommigen gepiloteerd door premier Dehaene kreeg Verwilghen finaal ?een honorabele uitweg? aangeboden : de leden van de Commissie-Dutroux zouden zich bij de stemming over de PSC-motie éénparig onthouden kwestie van hun eensgezindheid te demonstreren , terwijl de rest van de Kamer volgens de klassieke breuklijn, meerderheid tegen oppositie, mocht stemmen.

De oplossing hield zeker geen overwinning in voor het parlement, en nog minder voor de Dutrouxcommissie. Alleen de regering had er baat bij. Maar zijn hang naar eensgezindheid binnen de Dutrouxcommissie, ?de consensus over de partijgrenzen heen?, deed Verwilghen de das om, want hij aanvaardde het fatale compromis.

Zijn aandrift om tegen elke prijs de consensus te bewaren, speelde Verwilghen in het verleden al eens parten toen hij en de andere commissieleden in de priorij van Corsendonck die eensgezindheid van het Vlaams Blok dienden af te kopen met het goedkeuren van een lijst van schuldigen. Gerolf Annemans (VB) maakte er naderhand in interviews zelfs geen geheim van dat hij en zijn partij met die lijst voor de proppen waren gekomen en de goedkeuring ervan hadden geëist.

Binnen de commissie begrepen alvast twee leden eerder dan Verwilghen wat er te gebeuren stond. De FDF’er Olivier Maingain die de consensus binnen de Dutrouxcommissie verbrak en tegen de PSC-motie stemde, en Verwilghens partijgenoot Patrick Dewael, die niet eens de moeite nam om te komen stemmen.

MOUREAUX IN OPSPRAAK

De afloop van deze episode laat het ergste vermoeden voor het verdere werkzaamheden van de Dutrouxcommissie. Die wil immers nog eens uitpluizen of er, zoals her en der beweerd, inderdaad sprake is geweest van hogere bescherming voor verdachten à la Dutroux en Michel Nihoul. Een haast onmogelijke opdracht na de gênante opvoering van de voorbije week. Bovendien geniet één van de vooraanstaande leden van de commissie, de PS’er Serge Moureaux, zelf de belangstelling van het gerecht. Moureaux zou geen onbekende zijn in het milieu van Brusselse pedofielen. Terwijl het gerecht volhoudt dat de getuigenissen tegen hem betrouwbaar zijn, schermt Moureaux met het recht op privacy en beweert hij het slachtoffer te zijn van een hetze van de Vlaamse pers. Eigenaardig genoeg was commissievoorzitter Verwilghen eind 1996 al op de hoogte van het onderzoek tegen Moureaux. Toch heeft hij, alweer om de geloofwaardigheid van zijn commissie te bewaren, nooit geëist dat de Brusselse PS’er zou opstappen.

Terwijl hij zelf in het oog van een mediastorm zat, moest de onfortuinlijke Moureaux nog eens de besluiten van de Sektencommissie komen voorlezen. Conclusies die CVP en PSC dan weer verwierpen omdat ze een lijst bevatten waarop organisaties prijkten die, volgens de christen-democraten, ten onrechte als sekten werden omschreven. Hoezeer de CVP-leden van de commissie, Luc Willems en Pieter De Crem, ook hun best deden om het belang van die lijst te minimaliseren, het lukte ze niet. In de fractievergadering die de stemming over het Sektenrapport voorafging, werden de twee jonge CVP-Kamerleden door hun ontstemde collega’s zonder meer onder tafel geblaft. Met als gevolg dat het Sektenrapport in de Kamer werd gestemd, weliswaar zonder de lijst. Al doet dat laatste er weinig toe, want net als de besluiten van Dutrouxcommissie wachten ook die van de Sektencommissie een eersteklas begrafenis en zal de regering, zoals ze tot nog toe altijd heeft gedaan, haar eigen agenda afwerken.

Tot nog toe eindigde elk van die onderzoekscommissies met een voor het parlement betreurenswaardige nederlaag en de toekomst van de Bendecommissie II ziet er evenmin briljant uit. Dat geeft te denken. Intussen ploegt de regering door, ongeremd en vooral ongecontroleerd door een parlement dat in beslag wordt genomen door een bezigheidstherapie die ze zichzelf heeft opgelegd. Dat deze regering nu al jaren de werkloosheidscijfers en dus ook haar boekhouding vervalst, zoals Leuvense academici onlangs onomstootbaar bewezen, daarover moet in het parlement het eerste zinnige woord nog vallen.

Rik Van Cauwelaert

Jean-Luc Dehaene : de regering ploegt voort.