De voorbije maanden was er een heropleving van radicale actiegroepjes te zien. Een van de boegbeelden is Peter Terryn, die eind vorig jaar nog enkele weken in de gevangenis mocht doorbrengen.

In de eindejaarsdagen werd Peter Terryn in alle stilte uit de gevangenis van Antwerpen vrijgelaten. Tijdens zijn opsluiting was hij vooral gefrustreerd omdat hij op dat moment geen actie kon organiseren tegen de bombardementen op Bagdad. De 35-jarige freelance journalist is dan ook al lang het boegbeeld van de Antwerpse actievoerders. Alleen had hij naar eigen zeggen nooit kunnen vermoeden dat hij nog opgesloten zou worden als mededader van de aanslagen van het Animal Liberation Front (ALF) tegen fastfoodrestaurants. Samen met hem zaten ook de twee tienermeisjes Anja en Lindsey gevangen, die eerder in het programma TerZake gemaskerd de aanslagen hadden opgeëist.

Alledrie waren zij erg actief in het door Antwerpen gesubsidieerde, alternatieve jeugdcentrum Weik, dat activiteiten organiseert voor randgroepjongeren: straattoneel, volkskeukens, klerenmarkten, speakers corners… Meest opgemerkte activiteit was de voorbije twee jaar de zogenaamde fietsguerrilla Spaak en Tandrad, die actie voerde voor fietsvriendelijke maatregelen en gratis openbaar vervoer in Antwerpen. Ook in Brussel, Gent en Leuven deden gelijkaardige, anarchistische actiegroepen van zich spreken. Directe acties voor directe resultaten, is hun leuze.

Peter Terryn: Opsluiting in de gevangenis lijkt misschien wel goed voor mijn street credibility, maar het was zeker niet mijn ambitie. Integendeel, ik ben er diep door geschokt. Toen iemand mij na mijn vrijlating vroeg welke politieke actie ik nog wou ondernemen, zei ik boos: de gewapende opstand! Want na al die jaren van ludieke acties en geweldloos verzet werd ik toch evengoed in de gevangenis gegooid. Terwijl er in het dossier niet het minste materiële bewijs zit.

Nooit hebben ze mijn vermeende medeplichtigheid onderzocht. Wel wilden ze alles over de werking van Weik weten en waren ze erg in de documentatie van de verschillende actiegroepen geïnteresseerd. Bijvoorbeeld de lijst met privé-telefoonnummers van magistraten en de dienstregeling van de politie, die ons door iemand waren bezorgd.

We hebben de hele repressiemachine over ons heen gekregen. Maar ik wil dat ook niet dramatiseren. Het lag in de lijn der verwachtingen. Sinds het voorjaar horen we al van mensen uit politiekringen en de gemeenteraad dat ons jongerencentrum Weik hard zou worden aangepakt. Als boegbeeld van de actiegroepen ben ik wel twintig, dertig keer opgepakt. Ik heb zowat alle cellen in de Antwerpse regio van de binnenkant mogen zien.

Vroeger zou men zeggen dat je een beroepsagitator bent.

Terryn: Ja, maar helaas onbezoldigd.

Enerzijds komen studenten nog alleen voor het recht op fuiven massaal op straat. Anderzijds zien we nu een heropleving van radicale actiegroepen.

Het verzet groeit, en oefent duidelijke invloed op het debat uit. De meeste initiatieven zijn nog erg recent. Ik was zelf erg bezig met de acties van het Comité tegen Uitwijzingen. Want met mensenrechten ben ik toch veel meer begaan dan met die onzin rond dierenrechten. Die acties hebben de problematiek van de mensen zonder papieren in beeld gebracht en de politieke wereld tot een stellingname gedwongen. Alleen zal het uiteindelijke resultaat misschien nog een verstrenging van het beleid zijn. Want zo is het altijd: de publieke opinie kan wel bepaalde thema’s op tafel krijgen, maar de overheid voert toch haar eigen agenda uit.

Ik was de voorbije jaren ook druk bezig binnen de Cannabisbond, die veel succes kende. We hadden drieduizend leden. Ons tijdschrift, Hét blad, verscheen op 18.000 exemplaren. We zaten openlijk joints te roken tijdens zogenaamde blow-ins, waarbij honderden mensen opgepakt werden. Welnu, uiteindelijk heeft het parlement een werkgroep opgericht om die problematiek te bestuderen. Hun conclusie: de wet is slecht en kan niet langer toegepast worden. Stemmen ze dan een andere wet? Neen, alleen komt er een andere circulaire om aan de vervolging van cannabisgebruikers “de laagste prioriteit” te geven. In de praktijk verandert er niets: we worden nog altijd opgepakt en vervolgd.

Ik draag in feite nog de erfenis van de jaren zestig mee, het vrijheidsdenken. Maar nu overheerst het veiligheidsdenken.

Je had een lokaal om zelf met een koffieshop te beginnen?

Terryn: Ja, in vzw-verband. Maar dat is op het laatste moment niet doorgegaan omdat een medewerker er met de kas vandoor ging.

Met het jongerencentrum Weik probeer je marginale jongeren te bereiken die in de pers meestal als de punkers van de Groenplaats worden omschreven.

Terryn: Ja, ook al zijn er weinig echte punkers bij. De politie rekent nu ongeveer tweehonderd jongeren tot onze groep. Maar het begin ligt eigenlijk in 1996, toen we een leegstaand schoolgebouw in de Meistraat kraakten om er een autonoom, socio-cultureel jongerencentrum van te maken. Dat had een enorm succes: na enkele weken woonden er al vijftig jongeren, die het gebouw opkalefaterden en er allerlei activiteiten organiseerden. Daar kwamen soms meer dan duizend mensen op af. Maar de stad kon onze kritiek blijkbaar niet verteren, en dus werd het pand ontruimd. Het voorwendsel was dat de politie drugs zocht. En inderdaad: volgens de kranten waren er peuken van joints in de asbakken gevonden. Wat wij ook toegaven: wij hebben niet de gewoonte onze peuken nààst de asbak te gooien.

Na de ontruiming trokken die gefrustreerde jongeren weer naar de Groenplaats, waar ze voor heibel zorgden. Dat is op de spits gedreven door de politie, die hen systematisch viseerde en intimideerde. Die twee meisjes Anja en Lindsey hoorden tot die scène van de Groenplaats. Op een bepaald moment werden Anja en haar vriend opgepakt omdat ze een brandbom op de stoep van het Vlaams Blok gelegd zouden hebben – wat ze altijd ontkend hebben. Maar bij hen thuis werden vijf lege flessen gevonden, en dat waren zogezegd molotovs! Na dat incident zijn zij met het waakzaamheidscomité Wordt Vervolgd begonnen, om alle informatie over politiebrutaliteiten in een zwartboek te verzamelen.

En vooral dat laatste is volgens jou de reden waarom je nu aangepakt wordt?

Terryn: Volgens mensen die het kunnen weten, zijn er een honderdtal agenten die voor problemen zorgen. Dat is nog niet dramatisch veel, als je bedenkt dat het korps 1800 agenten telt. Maar velen hebben Vlaams Blok-sympathieën, en dat laten ze merken door niet alleen migranten voortdurend te controleren, maar ook door alternatieve jongeren te intimideren, en zeker de zogenaamde punkers van de Groenplaats. Als je hoort dat de Antwerpse politie nu duizend jongeren in kaart heeft gebracht, van wie driehonderd ooit problemen hebben gehad, en vijftig het risico lopen in de criminaliteit te belanden, dan weet je het wel. Dat is voor een stuk onze doelgroep die zij screenen.

Toen Anja systematisch informatie over politie-incidenten begon te verzamelen, werd zij meteen zelf aangepakt. Op korte tijd kreeg zij wel acht huiszoekingen en werd zij vele tientallen keren voor verhoor opgepakt. Tijdens betogingen werd zij er altijd preventief uit geplukt. Zo heeft de politie Anja en andere jongeren systematisch in de hoek gedreven. Als die dan zien dat een onnozele actie tegen een fastfoodrestaurant uitvoerig de pers haalt, voelen zij zich aangemoedigd. De media hebben die acties enorm opgeblazen en een nationale weerklank gegeven.

Ze hebben de media zelf wel gezocht, onder meer door hun stuntelige bekentenissen in het programma TerZake.

Terryn: Daarmee is het in feite begonnen. Ik had er zelf niets mee te maken, maar ik kan me inbeelden hoe dat interview tot stand is gekomen. Af en toe worden wij door televisiezenders gecontacteerd om hen wat nieuws te leveren. Want nieuws is entertainment geworden. Bijvoorbeeld de jongerenzender Ketnet wou iets maken in verband met de ontvoeringen van tuinkabouters in Frankrijk. Ze vroegen ons om hier iets gelijkaardigs te organiseren. Dus hebben wij bij Anja thuis de tuinkabouter een half uur weggehaald, met dezelfde bivakmutsen op die later voor het TerZake-interview werden gebruikt. Iets gelijkaardigs gebeurde voor VT4 die ons vroeg om voor hen een kraak op te zetten. Geen probleem: wij hebben ergens een raampje ingeslagen, dat gebouw zogezegd gekraakt, en toen de camera genoeg materiaal opgenomen had, zijn wij gewoon weer naar huis gegaan. Het is bedrog, maar als dat ons toelaat om een forum op televisie te krijgen, doen wij dat graag. In die zin kan ik me ook voorstellen dat Anja en Lindsey gretig op die vraag van TerZake in verband met het ALF zijn ingegaan. Merkwaardig is dat TerZake daarna de integrale tapes aan het gerecht heeft voorgelegd, uit schrik dat ze misschien wel iets strafbaars zouden doen.

Maar die bekentenissen waren niét gelogen?

Terryn: Anja heeft voor het gerecht alles ontkend, maar Lindsey heeft verklaard dat zij op haar eentje de brandstichting in Puurs en nog twee pogingen tot brandstichting in Antwerpen heeft gepleegd. Zij vertelde gedetailleerd hoe zij op haar fiets benzine ging halen, die door een raam naar binnen goot en de boel in brand stak. Zolang Lindsey die bekentenis niet herroept, is het niet aan mij ze in twijfel te trekken, maar het gerecht heeft daar blijkbaar wel reden toe. Het probleem is dat de instanties zo blij waren dat ze voor het eerst sinds de CCC weer een terreurgroep hadden. Nu houden ze zich al maanden bezig met negentienjarige meisjes en maken ze zich een beetje belachelijk. Zij willen mordicus een grote, internationale machine vinden.

In mijn ogen gaat het om domme en inefficiënte acties. In het centrum Weik was er wel een werkgroep dierenrechten actief, maar ik heb daar altijd zeer smalend op gereageerd. Dierenrechten horen voor mij tot de metafysica, en passen evengoed in een extreem-rechts als een extreem-links kader. Maar in de uitzending van TerZake meende iemand van Weik de meisjes te herkennen. Daarna heb ik in Antwerpen een debatavond georganiseerd, waarop de Britse ALF-vertegenwoordiger John Curtin uitgenodigd was, maar ook Agalev-senator Eddy Boutmans en Michel Vandenbosch van Gaia.

De meisjes werden gemanipuleerd, zegt men nu.

Terryn: Ja, en dan kijkt men in mijn richting. Maar ik heb niemand gemanipuleerd, ik heb er zelfs nooit over gepraat met hen. Ik ben niet eens vegetariër! Terwijl ik niets anders gedaan heb dan een paar teksten schrijven en een debat organiseren, word ik in de kranten nu als het ALF-brein opgevoerd. Alsof er in het ALF ook maar enig brein nodig is! De meeste aanslagen gebeurden trouwens tussen eind juni en eind augustus, en die tijd zat ik in Spanje en Portugal.

Je keurt de aanslagen af?

Terryn: Ik vind het gewoon verkeerd. Maar ik ben niet principieel tegen brandstichting. Als we morgen alle gesloten centra voor illegalen zouden leegmaken en platbranden, wil ik zeker meedoen. De McDonald’s vind ik trouwens ook een gerechtvaardigd doelwit als prototype van de Amerikaanse multinationals, maar niet voor brandstichtingen.

De Britse ALF-woordvoerder zei dat de verdachten in België steun zouden krijgen.

Terryn: Daarom hebben wij hen via Internet een tekst gestuurd dat ze maar eens over de brug moeten komen, en dan niet met morele, maar met financiële steun. Maar wij hebben niets meer gehoord.

Jullie hebben hier affiches voor solidariteit met de CCC hangen. De CCC werd nota bene opgerold terwijl ze een hamburger in de Quick zaten te eten.

Terryn: Wij steunen alleen de vraag om hen na dertien jaar vrij te laten. Hun marxistische retoriek heb ik altijd onverteerbaar gevonden. Maar ik heb respect voor iedereen die zich tegen het systeem durft verzetten.

Ligt jullie jongerencentrum nu plat?

Terryn: Ja, het is er een chaos door de huiszoekingen, en de computers en documentatie werden meegenomen. Iedereen houdt zich nu gedeisd uit schrik voor vervolging. En dat op een ogenblik dat wij erg goed bezig waren en contacten met allerlei organisaties aan het uitbouwen waren. Wij waren het embryo van een echte stadsbeweging. Nu zijn wij in het beste geval nog die punkers van de Groenplaats.

Misschien kunnen de mensen van Weik aan de gemeenteraadsverkiezingen deelnemen. Het probleem in Antwerpen is dat er, behalve het Vlaams Blok en Nadine Peeters, nauwelijks nog oppositie is – dat leidt tot radicalisering. Iemand als Anja zou voor de verkiezingen moeten opkomen, want zij is zeker een specialist in politiezaken geworden. Zelf heb ik aan de eerste vergaderingen van een aantal nieuwe politieke bewegingen deelgenomen – zoals de PNPb van Paul Marchal en ID21 van Bert Anciaux. Maar uiteindelijk kan ik me in geen enkel van die programma’s herkennen omdat ze allemaal de neoliberale ideologie onderschrijven.

Als Weik er weer wat bovenop is, zullen wij onze acties hernemen.

Radicale acties gaan meestal niet lang mee. Ook jullie fietsguerrilla eindigde al snel in incidenten en processen.

Terryn: Met kleinschalige, directe acties kan je een problematiek verhelderen en beweging brengen in het dossier. Maar is het zo’n radicale actie om voor dakloze jongeren een huis te kraken dat al een eeuwigheid leegstaat? Is het zo radicaal om gedurende tien minuten een kruispunt te bezetten waar een oude man werd doodgereden? Het is toch ongehoord dat het stadsbestuur, waar de groenen aan deelnemen, een recordaantal ondergrondse parkings aanlegt, waardoor nog meer verkeer wordt aangezogen. De openbare ruimte wordt verkocht aan bouwpromotoren die de vrije hand krijgen. Met de fietsguerrilla Spaak en Tandrad wilden wij de straat opnieuw opeisen voor fietsers, voor mensen. De straat is geen levende ruimte meer, maar een plaats waar men zo snel mogelijk van punt a naar punt b raast. Vroeger zaten de mensen buiten op een stoel om met hun buren te praten. Nu kijken ze binnen naar het programma Buren op televisie. Tegen die vervreemding hebben wij altijd willen reageren. Niemand van ons heeft thuis een televisie, draagt een horloge… Wij zijn niet geïnteresseerd in materiële status of bezittingen, maar in een betere samenleving. De bevolking heeft volgens ons alle reden om in opstand te komen.

Op straat hangt nochtans een affiche waarop Marc Van Peel juicht dat de Vlaming 7 procent meer verdient dan de Nederlander.

Terryn: Dat zijn in elk geval niet de mensen die ik om mij heen zie: marginale jongeren, daklozen, werklozen, mensen zonder papieren… Als je die zelfgenoegzaamheid van politici ziet, kan je wel begrijpen dat mensen desnoods iets in brand steken om hen te shockeren.

Chris De Stoop