Met economie is het net als met het weer: we worden gebombardeerd met berichten over vandaag, terwijl we juist in morgen zijn geïnteresseerd. Voorspellen is helaas moeilijk, zeker als het over de toekomst gaat, zo leert een andere wijsheid. De voorbije week vond er in de Europese Unie een dubbele omwenteling plaats waarvan de afloop niet zeker is. Wel is duidelijk dat de regering-Michel een unieke kans krijgt om onze overheidsfinanciën op orde te brengen.
De Europese Centrale Bank (ECB) maakte vorige week bekend dat ze miljarden euro’s in omloop brengt om de Europese economie er opnieuw bovenop te helpen. Enkele dagen later haalde de extreemlinkse partij Syriza bijna de volstrekte meerderheid bij verkiezingen in Griekenland. Zo liet de bevolking van het schiereiland weten dat ze meer dan genoeg heeft van het brute besparingsbeleid dat haar werd opgelegd. De twee gebeurtenissen geven aan dat er een grens is aan het harde, eenzijdige saneringsbeleid dat Europa bijna een decennium heeft getekend, en dat die grens nu is bereikt.
Na het uitbreken van de financiële crisis en de explosie van overheidstekorten zwoer de Europese Unie en de ECB bij felle besparingen. Dat hielp Europa door de eurocrisis, maar zorgde er ook voor dat de groeimotor niet meer aansloeg. Er dreigde een langdurige stagnatie. De inflatie, de stijging van de levensduurte, gleed af naar een ongezonde nul procent.
Vorige week haalde ECB-voorzitter Mario Draghi zijn bazooka boven: tot in september 2016 spuit de ECB 1140 miljard euro in de economie, in een tempo van 60 miljard euro per maand. Dat komt erop neer dat de ECB meer dan 20 Omega Pharma’s per maand koopt, zo poogde econoom Gert Peersman het gigantische bedrag aanschouwelijk voor te stellen. Met die massale geldinjectie hoopt de ECB de Europese economie en de inflatie aan te zwengelen. Of ze daarin zal slagen, weet niemand. Draghi gaf in elk geval te kennen dat hij doorgaat tot de inflatie naar twee procent evolueert. Veel keuze had de ECB-voorzitter ook niet meer: Europa raakt maar niet uit het sukkelstraatje en met de eenzijdige nadruk op besparingen was dat een ideale voedingsbodem voor links en rechts populisme.
Dat zagen we in Griekenland, dat in ruil voor financiële noodhulp drastisch moest besparen van de Europese Unie, de ECB en het IMF. De gevolgen zijn schrijnend: ruim een kwart van de Grieken is armer dan vijf jaar geleden. Meer dan 300.000 gezinnen leven onder de armoedegrens. Vele bedrijven gingen op de fles, de werkloosheid groeide pijlsnel, van de jongeren vindt meer dan 50 procent geen job. En de staatsschuld klom tot 176 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Toen de Grieken zondag naar de stembus trokken, kozen ze massaal voor het extreemlinkse Syriza, waarvan de leider, Alexis Tsipras, vindt dat er een einde moet komen aan ‘de vernederingen’ die hen door Europa waren opgelegd.
Hoe het na de verkiezingsoverwinning verder moet, is niet duidelijk: de Europese Unie, met Duitsland op kop, eist dat Griekenland verder bespaart, terwijl Tsipras aanstuurt op kwijtschelding van de schuld. Maar wat als daarna Italië met een staatsschuld van 150 procent van het bbp, of Portugal met 140 procent, voor een schuldverlichting aankloppen? Ondertussen neemt na de overwinning van Syriza in Europa de vrees toe dat ook in andere landen, zoals Spanje, de kiezers massaal zullen stemmen voor extreme partijen. Dat zou wel eens een groter gevaar kunnen zijn voor de stabiliteit van Europa, dan een kwijtschelding van de schulden.
Toen Mario Draghi de massale geldinjectie bekendmaakte, verklaarde hij dat de ECB alles had gedaan wat ze moest doen, en dat het nu aan de politici was om te doen wat zij hoorden te doen. Het is duidelijk: voor Draghi moet er verder gewerkt worden aan de gezondmaking van de overheidsfinanciën. Dat geldt zeker voor België, met een staatsschuld van 107 procent van het bbp. Dankzij de massale geldinjectie van de ECB zal de rente nog lange tijd zeer laag blijven, zodat we heel goedkoop kunnen lenen. Dat biedt de regering-Michel een uitgelezen kans om de noodzakelijke hervormingen door te voeren, zoals een verschuiving van de lasten op arbeid naar belastingen op vervuiling, consumptie en vermogen.
Het weer voorspellen mag dan moeilijk zijn, niemand twijfelt eraan dat de rente vroeg of laat weer zal aantrekken. Tegen dan kan onze binnenlandse barometer maar beter op zonnig staan.
EWALD PIRONET is senior writer van Knack.
De regering-Michel krijgt een unieke kans om te hervormen.
