In Hertoginnedal zitten vier politieke partijen rond de tafel die doen alsof ze over de vorming van een nieuwe regering onderhandelen. De vier werden door de kiezer gedwongen tot een overleg dat geen van hen heeft gewild. De Vlaamse en Franstalige christendemocraten hadden gehoopt op een meerderheid met de socialisten. Bij de liberalen koesterde premier Guy Verhofstadt de stille wens dat Paars, eventueel versterkt met de groenen, alsnog stand zou houden.

Het pakte helemaal anders uit, moeilijker ook, en dat laat zich nu gevoelen.

Tot begin deze week was er zelfs geen aanzet van een onderhandeling. Om zijn gezicht te redden deelde formateur Yves Leterme mee dat er, tot grote tevredenheid van de liberalen, een akkoord is over een belastingverlaging en, tot geruststelling van de Franstalige christendemocraten, een verhoging en welvaartsvastheid van sommige uitkeringen.

Hoe die belastingverlaging en die verhoging van de uitkeringen worden gefinancierd, blijft een raadsel. De vier partijen rond de tafel weten dat er geen geld is, noch voor het een noch voor het ander. Alleen wil formateur Leterme dat laatste dan weer niet openlijk gezegd hebben, want elke opmerking over de schabouwelijke begroting 2007 die Paars indiende, jaagt zijn liberale gesprekspartners in de gordijnen.

De echte aanvoerder van de Open VLD-delegatie in Hertoginnedal zit overigens niet aan de tafel. De drie die voor Open VLD optreden – voorzitter Bart Somers, minister Patrick Dewael van Binnenlandse Zaken en minister Karel De Gucht van Buitenlandse Zaken – ontvangen hun richtlijnen uit Toscane, waar premier Guy Verhofstadt tot in september zomerverblijf houdt. Zijn vertrouwensman in Hertoginnedal is zijn kabinetschef, Wouter Gabriëls, die de moeizame regeringsformatie volgt als expert en als secretaris van de Open VLD-afvaardiging.

De liberale strategie is eenvoudig: als informateur Leterme slaagt, des te beter. Slaagt hij niet, dan mag zijn mislukking in geen geval op het liberale conto worden geschoven. Want dat zou een eventuele terugkeer van Guy Verhofstadt kunnen bemoeilijken.

In de besprekingen over een mogelijke staatshervorming en de splitsing van het kiesarrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde nemen de liberalen dan ook geen enkel risico. Zolang de formateur geen waterdichte afspraken over een nieuwe belastingverlaging voorlegt, stemmen Didier Reynders en zijn MR de communautaire houding af op die van Joëlle Milquet en haar CDH, en Open VLD op die van het kartel CD&V/N-VA.

Intussen heeft de kleine oorlog tussen de Franstalige media en formateur Yves Leterme de communautaire tegenstellingen nog aangescherpt. Maar dat dit de laatste communautaire komedie is en dat bij een eventuele mislukking van deze onderhandeling een herkansing met andere gesprekspartners zo goed als uitgesloten is, lijkt – tot grote verbazing overigens van Vlaamse onderhandelaars – nog niet te zijn doorgedrongen bij de vertegenwoordigers van MR en CDH.

In september 1991, toen Vlaamse ministers de leveringen van FN-wapens aan landen in de Perzische Golf wilden verhinderen, dreigde toenmalig PS’er Philippe Moureaux, toenmalig vicepremier in de regering-Martens VIII, met het gebruik van de constitutionele atoombom: het samenroepen van de Staten-Generaal. In die dagen schrok de hele Wetstraat zich een infarct. Een compromis, hoe vormeloos ook, was dan ook meteen gevonden.

Vandaag zijn het Vlaamse onderhandelaars, niet eens N-VA’ers, die in Hertoginnedal openlijk de mogelijkheid opperen dat de blijvende weigering van de Franstalige partijen om de staatshervorming af te werken en het kiesarrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde te splitsen, tot de definitieve scheiding leidt. Zoals een van hen tijdens de besprekingen al voorzichtig meegaf: ‘Wie de afwerking van het federalisme weigert, zal separatisme oogsten.’

Zo te zien is de ernst van die waarschuwing nog altijd niet doorgedrongen.

door Rik Van Cauwelaert