De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge, Erik Suy, Monika Van Paemel en Etienne Vermeersch.
Mijnheer Rogge, de vrije dag op 11 november verplicht ons deze rubriek af te sluiten op vrijdag. De opsluiting van KB-Luxdirecteur Damien Wigny is tot nu toe de uitschieter in het binnenlandse nieuws. Gaat het gerecht te driest te keer met het aanhouden van prominenten ?
JACQUES ROGGE : Als justitie het aankan om ministers in beschuldiging te stellen en ex-ministers op te sluiten, waarom dan geen zakenlui of bankiers als tegen hen grondige verdenkingen bestaan ? De procedures van ons rechtssysteem moeten voor iedereen gelden, zonder rekening te houden met de sociale status van de betrokkene. Sommigen spreken over misbruik van de voorhechtenis, maar uiteindelijk wordt over een langere aanhouding beslist door onafhankelijke rechters in de Raadkamer of in de Kamer van Inbeschuldigingstelling. Dat biedt bescherming tegen de mogelijke willekeur van een onderzoeksrechter.
Ook in het geval Wigny gaat het weer om zwart geld en het witwassen ervan.
ROGGE : We zitten met een zwart circuit van geld en arbeid, waar veel Belgen zich schuldig aan maken. Van de kleine zwartwerker tot de grote fraudeur. Belgen hebben, om historische en culturele redenen, geen al te grote burgerzin, en bovendien is de belastingdruk zo hoog dat iedereen die in zijn eigen schaal onrechtvaardig vindt. Gevolg is dat sociale en fiscale fraude door de gemeenschap oogluikend aanvaard wordt, als een terechte reactie tegen de te inhalige overheid. Dat leidt tot een vicieuze cirkel, want mocht iedereen zijn belastingen correct betalen, zou de druk heel wat lager zijn. In Angelsaksische landen wordt fiscale fraude niet aanvaard. Wie in Amerika belastingen ontduikt, wordt bijna verstoten door de medeburgers. Maar de maximale fiscale druk bedraagt er dertig procent, bij ons loopt dat op tot zestig.
Is het fiscaal systeem van Luxemburg toepasbaar bij ons ?
ROGGE : Neen, omdat onze overheid veel meer uitgaven heeft. Wat Luxemburg doet, kan enkel in een klein land. Het Groothertogdom heeft geen grondstoffen, en heeft een niche gezocht waarin het op kon tegen het buitenland. Dat werd het fiscaal en bancair systeem, waarmee buitenlands kapitaal wordt aangetrokken. Maar dat is alleen interessant voor niet-residenten. De Luxemburger zelf betaalt evenveel belastingen als wij. Een Fransman die in Monaco woont, geniet evenmin belastingvoordelen. België is zelf trouwens een fiscaal paradijs voor vele niet-residenten : de Nederlanders in de grensstreek, of de coördinatiecentra waarmee multinationals worden gelokt en die men in het buitenland als oneerlijke concurrentie beschouwt.
Het opsluiten van een topbankier zal de geschonden reputatie van België geen goed doen.
ROGGE : Het beeld van België is een beetje vertekend, omdat enkel de negatieve berichten over ons land de internationale media halen. Maar ons prestige heeft zware klappen gehad. Dat ondervind ik aan den lijve, en het blijkt uit enquêtes bij zakenlui. België wordt werkelijk aangezien als het corruptste land van Europa, en als een van de corruptste in de wereld. Ik vraag me af of iedereen zich dat realiseert.
Er zijn vroeger een paar kwalijke zaken geweest waar het buitenland met ongeloof naar keek. De obussenaffaire, het Heizeldrama, de Voerencarrousel, de Bende van Nijvel, de moord op André Cools. Maar de aandacht daarvoor bleef beperkt. Dat is veranderd met het ontslag van Willy Claes als secretaris-generaal van de Navo. Toen haalde het smeergeld in de Belgische politiek plotseling overal de headlines. Na Agusta volgde snel Dassault, en onze naam was gemaakt. Daarbovenop kwam de zaak- Dutroux. Andere landen hebben soortgelijke tragedies gehad, denk maar aan Fred en Rosemary West, maar de beelden van razende burgers die de gerechtshoven bestormden, en van de Witte Mars, hebben in de hele wereld grote indruk gemaakt. En die was allesbehalve positief voor onze politieke en gerechtelijke overheid. Alles wat daar achteraan komt, wordt in datzelfde licht uitvergroot. En alsof dat alles niet volstaat, staan we nu ook in de Europese schijnwerpers met Melchior Wathelet.
Het Europees parlement vraagt met een ruime meerderheid zijn ontslag. Kan hij aan die druk blijven weerstaan ?
ROGGE : Wellicht niet, al vind ik zelf niet dat Wathelet ontslag moet nemen omdat hij zijn handtekening heeft gezet onder de voorwaardelijke invrijheidstelling van Dutroux. En dat is de reden die het Europees parlement opgeeft. Het spreekt niet over een falend justitiebeleid of over een gebrek aan kwalificaties, het gaat over de vrijlating van Dutroux. Die was onterecht, maar daarvoor kan men de minister niet verantwoordelijk stellen. Die gaat noodzakelijkerwijs af op het advies van externe commissies en medewerkers. Men kan ook niet verlangen dat hij zelf instaat voor de opvolging van elke gedetineerde die vervroegd is vrijgelaten.
Het is te makkelijk om van Wathelet de grote zondebok te maken. Dan moet Johan Vande Lanotte eveneens opstappen, want onder zijn bewind heeft de rijkswacht in deze zaak even erg geblunderd. De jarenlange verwaarlozing van justitie is de verantwoordelijkheid van de hele regering. Er zijn andere ministers, zoals Leo Delcroix en Frank Vandenbroucke, die ontslag hebben genomen omdat ze persoonlijk iets hadden mispeuterd. Dat geldt niet voor Wathelet. Alleen is er nu ondertussen een zodanige heksenjacht ontstaan, dat hij er ondanks alles goed aan zou doen om zich alsnog terug te trekken.
De resolutie van het Europees parlement is een politieke blaam voor premier Dehaene.
ROGGE : Dat is juist. Ik bewonder zijn persoonlijke moed om niet toe te geven aan de vox populi, maar als ervaren politicus had hij moeten weten dat hij zich daardoor in een onmogelijk parket zou manoeuvreren. Gelijk hebben is niet hetzelfde als gelijk krijgen. Misschien heeft hij zich laten verleiden door de arrogantie van de macht, en heeft hij zijn eigen mening boven de publieke opinie gesteld.
De gekke koe van Havelange is, ondanks eerdere ontkenningen, toch in het voedselcircuit terecht gekomen.
ROGGE : Dat is jammer maar begrijpelijk. Ik weet als arts hoe moeilijk het is om een sluitende diagnose te stellen. Symptomen herkennen, vereist ervaring met de ziekte. Als die koe in Havelange de eerste in België was met BSE, kan men niet eisen dat de dierenarts de symptomen onmiddellijk als dusdanig onderkent. Dat die man aan hondsdolheid dacht, is logisch. Dit voorval heeft de veeartsen ongetwijfeld gealarmeerd voor de toekomst. Maar laten we niet overdrijven. Het is niet op basis van dit ene geval dat de volksgezondheid in gevaar is.
In het buitenland blijft de spanning tussen Irak en de Verenigde Staten oplopen.
ROGGE : Het bewijst het gelijk van Norman Schwarzkopf. Die vond dat George Bush de oorlog tegen Irak te vroeg heeft stopgezet, op het moment dat Koeweit heroverd was. Eén of twee dagen doorvechten, en de geallieerden hadden Bagdad ingenomen en Saddam Hoessein uitgeschakeld. In de plaats daarvan hebben ze de presidentiële garde intact gelaten, en Saddams macht gevrijwaard. Het is een fout die, bijvoorbeeld, Laurent Kabila niet gemaakt heeft. Die heeft onder impuls van Nelson Mandela twee keer op een boot aan tafel gezeten met Mobutu, maar heeft daarbij niet één toegeving gedaan.
De Amerikanen betalen de tol voor hun aarzeling van zes jaar geleden. Want de eensgezindheid over de sancties tegen Irak brokkelt af. In de VN-Veiligheidsraad hebben Frankrijk, Rusland, China en Duitsland zich onthouden bij een nieuwe ontwerpresolutie tegen Irak. Vele landen willen opnieuw zaken doen met Irak, vooral de olie is interessant. En de Arabische wereld volgt het eigengereide optreden van de Amerikanen met argusogen. Zolang het was om Koeweit te heroveren, konden de Arabieren zich daarmee verzoenen. Maar dat kan snel veranderen als de VS proberen om Irak blijvend te wurgen, zoals met hun koppig volgehouden boycot tegen het Cuba van Fidel Castro.
De truckersstaking in Frankrijk maakt de regering-Jospin zenuwachtig. Al gaat het in feite om een conflict tussen werkgevers en werknemers.
ROGGE : Door de wegblokkades is de overheid willens nillens betrokken partij. Ik vind dat de regering gijzelingsacties als deze niet mag toelaten. Als de truckers meer loon willen, moeten ze hun werkgevers onder druk zetten door te staken en hun vrachtwagens in de garage te laten. Wat ze nu doen, kan niet door de beugel, hoeveel sympathie ik ook heb voor hun eisen. De Franse transportsector wordt binnen Europa geconfronteerd met de mondialisering die andere bedrijfstakken treft. Chauffeurs uit Portugal, Spanje en Griekenland zijn bereid tegen veel lagere vergoedingen te rijden. En in Frankrijk zelf zijn veel zelfstandige chauffeurs, die minder kosten hebben dan de grote firma’s en hun prijzen laten zakken.
Vorige week is in Oslo een internationale conferentie tegen de kinderarbeid gehouden. En 11-11-11 voert campagne tegen de uitbuiting van Aziatische werknemers door de grote sportschoenenfabrikanten.
ROGGE : Moreel en humanitair gezien, ga ik akkoord met dat standpunt. Maar men moet er voor opletten dat Nike, Reebok en Adidas zich niet uit die lagelonenlanden terugtrekken. Anders vallen de investeringen die ze er gedaan hebben weg, en dat is nog veel minder in het belang van de bevolking. Dat men die bedrijven aanspoort om de lonen op te trekken en de werkomstandigheden te verbeteren, maar een boycot van hun producten heeft geen nut. Laten we ook dit niet te veel door onze westerse bril bekijken. Dat de lonen in Zuidoost-Azië lager liggen, komt onder meer omdat er geen sociale zekerheid is. De familie is de centrale factor in hun samenleving, en vormt de sociale zekerheid. Ouders zorgen voor veel kinderen, omdat die later voor hen zullen zorgen. De excessen moet men altijd tegen gaan, maar dat jongeren van dertien, veertien jaar in de fabrieken werken, is als het in menswaardige omstandigheden gebeurt niet zo schokkend als men ons soms voorhoudt. De mensen daar zijn even verontwaardigd als ze horen op welke manier wij onze bejaarden dumpen in homes of ziekenhuizen.
Tot slot de Balkan. In Kreta is op initiatief van de Grieken een topontmoeting gehouden over economische en politieke samenwerking.
ROGGE : Een interessante conferentie, omdat het een unieke concentratie was van ruziemakers. Griekenland, Turkije, Roemenië, Bulgarije, Joegoslavië, Albanië, Macedonië en een afvaardiging van Bosnië. Het is verbazend dat ze uit elkaar gegaan zijn zonder dat er gevochten is. Een dergelijke samenkomst herstelt de hoop dat in dat gebied ooit een vorm van vrede en samenwerking kan heersen. Al blijf ik pessimistisch voor Bosnië. Dat zal uiteenvallen in een deel dat bij Servië aansluit, en een deel dat bij Kroatië aansluit, met hooguit gegarandeerde rechten voor de moslimminderheid. Alleen vrees ik dat de Bosniërs zelf zich daarbij niet zullen neerleggen. En ze zijn ondertussen door de Amerikanen rustig herbewapend en militair bijgeschoold. Afgezien daarvan is de bijeenkomst in Kreta een goede zaak. Ook omdat ze eindelijk eens niet onder dwang van de Amerikanen plaatsvond, maar op vrijwillige basis en op uitnodiging van de Grieken.
Timeo Danaos…
ROGGE :… et dona ferentes. Ik weet het. Maar ik denk niet dat de Grieken deze keer slechte bedoelingen hadden. Ze willen weg van dat staartje van de Europese Unie, en beseffen dat ze daarvoor in hun regio stabiliteit en economische samenwerking nodig hebben. De Turken van hun kant, weten even goed dat ze pas in de EU geraken als de kwestie-Cyprus is opgelost. Die overweging zal ook wel aan de basis hebben gelegen van de vergadering in Kreta.
Koen Meulenaere
