Dan heeft Stephanie van Monaco eindelijk een rustig strand gevonden, en plots duikt zo’n fotograaf uit de bosjes. Of Robbie Williams zit net middenin een innige omhelzing met Geri Halliwell en er klikt een fototoestel ergens achter een telelens. Om gek van te worden. Of toch niet? De schizofrene wereld van de paparazzi.

Gestolen sterrenbeelden zijn vaak niet zo gestolen als ze lijken: in het universum van de people press stikt het van de geautoriseerde foto’s en laten beroemdheden zich riant betalen voor hun publieke verschijningen.

Tazio Secchiaroli was hun pionier. Een kleine Italiaan met een onafscheidelijk fototoestel, die al in de late jaren ’40 rondhing op de sets van de grote Italiaanse regisseurs. Maar Secchiaroli was geen gewone fotograaf. Hij was een celebrity stalker die de hippe feestjes van Rome afdweilde op zoek naar verrassende, maar vaak toch kunstzinnige snapshots – Gina Lollobrigida in een onthullende pose, Sophia Loren die je in haar ogen laat verdrinken.

Nu was Tazio Secchiaroli voor alles een fotograaf. Toegegeven, een fotograaf die met plezier tegen de sterren van de showbizz aanschurkte en zich met het hoofd vooruit in het glamourwereldje stortte, maar toch in de eerste plaats een fotograaf: iemand voor wie compositie en belichting belangrijk was, een man die een tijdsbeeld wilde vastleggen en daar nog in geslaagd is ook. De sterren van toen spraken met respect over Secchiaroli. Een man in Armani-pak, altijd innemend, een toonbeeld van wellevendheid. Een society-figuur, een dandy. Het soort mens van wie een beetje beroemdheid zou willen dat hij haar op de hielen zit.

Brigitte Bardot, Anouk Aimée, Anita Ekberg en Claudia Cardinale poseerden daarom met plezier voor Secchiaroli’s lens, en Federico Fellini en Vittorio de Sica, twee topregisseurs, ontvingen hem met open armen. Fellini liet zich zelfs door de paparazzo inspireren: La Dolce Vita, de film waarin Marcello Mastroianni met veel brio en stijl een societyfotograaf vertolkte, was op het leven van Secchiaroli gebaseerd.

Eigenlijk is het nauwelijks te vatten dat Secchiaroli de pionier van de paparazzi is geweest. Want paparazzi zijn vandaag al lang geen sterren meer. Daniel Angeli, de Franse fotograaf die wereldberoemd werd met zijn foto’s van Brigitte Bardot en de knipogende Aristoteles Onassis, moet de laatste zijn geweest. Nu runt hij zijn eigen agentschap, dat onder andere de exclusieve verdeler is van Johnny Hallyday-foto’s. Zijn voormalige collega’s worden inmiddels door alle sterren verguisd, beschimpt en uitgespuwd. Ze zetten geen naam meer naast hun foto’s, alleen nog een nummer. Paparazzi zijn namelijk het uitschot van de aarde geworden. De kakkerlakken van de media.

DE LAATSTE VRIJBUITERS

Moderne sterren moeten niks van paparazzi weten. Sinds 31 augustus 1997, toen zeven paparazzi op motoren de zwarte Mercedes achtervolgden waarin Diana Spencer en Dodi Al-Fayed uiteindelijk tegen een Parijse tunnelmuur kwakten, zijn de portrettenjagers van de roddelbladen vogelvrij verklaard.

Sterren geven zwaar af op de fotografen die schaamteloos hun leven infiltreren. Verbaal, maar soms ook fysiek. Fotomodel Naomi Campbell schold de fotograaf de huid vol die haar fotografeerde toen ze buitenstapte bij Narcotics Anonymous, de drugversie van de Anonieme Alcoholisten. Björk, de IJslandse nimf, raakte slaags met een Britse fotograaf die haar kiekte toen ze van een vliegtuig stapte, en Madonna timmerde laatst nog op een Amerikaanse paparazzo. Zelfs de fiere prins Ernst-August van Hannover, de gedistingeerde echtgenoot van Caroline van Monaco, ging al een paar keer op de vuist met al te opdringerige fotografen. Elke keer eigenlijk als ze plaatjes van hem willen schieten net als hij in beschonken toestand een of andere discotheek uitwaggelt.

Eigenlijk zijn de paparazzi er best wel trots op. ‘Wij zijn de laatste onderzoeksjournalisten’, zegt Frank Eliot, fotograaf en eigenaar van het gelijknamige paparazzi-agentschap in Saint-Tropez, ‘We gebruiken precies dezelfde methodes – het is niet toevallig dat een paparazzo de GIA-terrorist opgespoord heeft die een bomaanslag in de Parijse metro had gepleegd. Alleen focussen wij op vedetten in plaats van op het keiharde nieuws. Paparazzi zijn de laatste vrijbuiters van de pers: onze collega’s liggen voortdurend onder zware censuur, maar voor ons zijn er geen beperkingen. Wij mogen álles.’

Nu ja, alles: sinds een paar maanden regent het rechtszaken tegen de opdringerige paparazzi en de bladen die hun foto’s publiceren. In het Verenigd Koninkrijk heeft Sara Cox – de Britse versie van Friedl Lesage – een klein fortuin geëist van Sunday People, omdat het blad foto’s had gepubliceerd waarin ze halfnaakt ligt te zonnen op een strand in de Seychellen. George Michael daagde The Sun voor de rechter toen die krant foto’s en een grondplan van zijn nieuwe huis op haar voorpagina afdrukte. Tom Cruise procedeert zowat elke keer als er gestolen beelden van hem en Penelope Cruz in omloop komen, en Brad Pitt holt naar zijn advocaat telkens als zo’n paparazzo vanuit het hoge duingras zijn fotokanon richt op Jennifer Aniston in een weinig verhullende bikini. Elke keer, met andere woorden, als zo’n paparazzo zijn werk probeert te doen.

AFGESPROKEN SPEL

In onze verbeelding zijn alle paparazzi bruingebrande dandy’s in flashy Miami Vice-outfit. Ze kuieren dag in, dag uit langs exotische stranden, de Ray-Ban zonnebril nonchalant maar goed zichtbaar in de geblondeerde haren. Paparazzi zijn ondernemers pur sang, mannen die hun tipgevers vorstelijk belonen, of die met de glimlach drieduizend euro op tafel gooien om een speedboot te huren als ze in een stipje aan de einder Stephanie van Monaco menen te herkennen. In gedachten horen we hen daar al heel laconiek over doen: ‘Als het met een sisser afloopt, zijn we ons geld kwijt. Maar als het lukt is het meteen goed bingo.’ We stellen ons mannen voor met een engelengeduld, die desnoods dagen aan een stuk onbeweeglijk in een auto zitten voor een vakantieverblijf van een of andere royal of filmster. Mensen die urenlang in het zand liggen te wachten tot David Beckham voorbijkuiert. Misschien met Victoria Beckham, maar nog het liefst met een andere vrouw. Omdat een scoop meer opbrengt.

Een insider uit de wereld van de paparazzifotografen helpt ons met zichtbaar plezier uit onze droom. ‘Paparazzi? Ondernemers? Laat me niet lachen. Paparazzi zijn mensen als u en ik, met een vast loon en een onkostenvergoeding van een fotoagentschap. Het zijn bijna ambtenaren, alleen zonder vaste werkroosters. Het imago van de avonturier bestaat alleen in de boeken die ze zelf schrijven. Echt op beelden jagen, doen de paparazzi niet zo vaak meer. Te tijdrovend en te duur: je moet kelners omkopen, en autoverhuurders, en hotelpersoneel en soms ben je dagen aan een stuk onbeschikbaar. Dus gooien paparazzi het maar op een akkoordje met de sterren.’

Frank Eliot: ‘Dat zijn niet de echte paparazzi – daarvan zijn er in heel Europa maar een twintigtal actief. Dat legertje neppaparazzi, dat zijn la presse people.’ Eliott zegt het met nauwelijks onderdrukte dédain: hij vindt de mensenpers een zootje ongeregeld dat zich graag voor paparazzi mag uitgeven, maar dat eigenlijk volgens andere regels leeft. De afkeer van de sterren voor dat segment kiekjesjagers is vaak niets meer dan schijn, want die paparazzi zijn een niet weg te denken onderdeel van het circus waarin beroemdheden meedraaien.

En die foto’s dan? En de scheldtirades? En de schending van de privacy? En de processen? Rookgordijnen. Het leeuwendeel – insiders zeggen: 80 procent – van de zogenaamd gestolen beelden van beroemdheden op exotische stranden is niet tijdens een onbewaakt moment genomen. Het zijn georchestreerde reportages, gemaakt met instemming van de beroemdheid in kwestie. Neem nu de veelbesproken foto’s van Claudia Schiffer met David Copperfield van enkele jaren geleden. Twee tortelduifjes op een exotisch strand, verrast door een wakkere paparazzo die met intensief speurwerk achter hun geheime relatie kwam? Vergeet het maar. ‘Afgesproken spel van begin tot einde’, verklapte Chris Lafaille, de voormalige hoofdredacteur van ParisMatch, in de maanden na de heisa.

Copperfield wilde namelijk door Europa toeren, maar op het vasteland was er geen hond die hem kende. Schiffer wilde in de herfst van haar modellencarrière een parfumlijn op de Amerikaanse markt kunnen aanprijzen, maar in de VS was Schiffer een nobody. Dus contacteerden Schiffer en Copperfield enkele paparazzi voor een paar sappige strandfoto’s die hen aan de twee kanten van de Atlantische Oceaan in de schijnwerpers hesen. Het was niets meer dan een geslaagde marketingstunt: plots was Copperfield big in Duitsland en Schiffer in de VS.

‘Het is een relatie van geven en nemen’, zegt gedelegeerd bestuurder Michel De Vinck van het agentschap Photo News, dat enkele paparazzi in België vertegenwoordigt. ‘Paparazzi hebben de sterren nodig, want anders komen ze niet aan de kost. Maar de sterren hebben ook paparazzi nodig, want het aantal foto’s in de roddelbladen is de barometer voor hun marktwaarde.’

Dus moeten de sterren ervoor zorgen dat de verhalen niet opdrogen, dat ze altijd in de belangstelling blijven staan. Paparazzi zijn daarbij dankbare handlangers: het zou niet de eerste keer zijn dat een Franse zanger op zijn retour zich met een Belgische starlet op het strand in Knokke laat betrappen, in de hoop dat een schandaaltje hem weer een paar maanden op de wereldkaart van het entertainment zet.

GELDZUCHT

Paparazzi en beroemdheden uit de hele wereld gooien het dus geregeld op akkoordjes – financiële, organisatorische of inhoudelijke. De Vlaamse showbizzpers belooft ‘Bekende Vlamingen’ dat foto’s zoveel mogelijk op afspraak gemaakt worden en dat de fotograaf inzage geeft in de beelden die verspreid worden – een afspraak over organisatie.

Twee sterren eisten ooit ook boter bij de vis: Justine Henin, die over de portret-rechten van Serena Williams had gehoord, en Betty, de slagersvrouw uit Big Brother die er een clausule over in haar contract met Endemol had staan. Ze zijn allebei van een kale reis thuisgekomen: de Belgische fotoagentschappen weigerden elke betaling ‘omdat het sop de kool niet waard was’.

Britse, Franse, Duitse, Italiaanse, Spaanse of Amerikaanse sterren eisen wél geld van de grote agentschappen. ‘Wereldwijd controleren vier zulke fotoagentschappen de beelden van alle Hollywoodsterren voor de hele wereld’, weet Stephen Galloway van Hollywood Reporter, een nieuwsmagazine over de filmindustrie in Los Angeles. Ze krijgen exclusiviteit, in ruil voor een percentje. Franse, Italiaanse en Britse beroemdheden hebben vergelijkbare verbintenissen ondertekend met Europese paparazzi-agentschappen. Niet voor de schone ogen van de paparazzi, maar in ruil voor keiharde cash. Een treffend voorbeeld: de Franse rockster Johnny Hallyday verpatste de rechten op zijn beeltenis jaren geleden aan het agentschap van Daniel Angeli. Op Hallyday-concerten in Frankrijk en ver daarbuiten gooien potige bodyguards elke kiekjesdief met de verkeerde naam op zijn perskaart sindsdien genadeloos zijn fototoestel naar het hoofd. En Hallyday zelf? Die haalt alleen het nieuws als hij op zijn best is, en hij strijkt bovendien voor elke verkochte foto een stevige royalty op.

Andere sterren onderhandelen evenement per evenement. David Beckham en Victoria Adams verkochten de fotorechten voor hun huwelijksfeest aan OK!, een Brits roddelblad dat er anderhalf miljoen euro voor neertelde. Konden Becks en Posh meteen een paar extra kratten peperdure champagne bestellen. Begin vorig jaar sloot Catherine Zeta-Jones een identiek contract af, alweer met OK!, toen ze haar collega-acteur Michael Douglas het ja-woord gaf in het poepchique New Yorkse Plaza-hotel. Helaas bleek het contract minder waterdicht dan OK! had gehoopt: een medewerker van het concurrerende Hello!, kennelijk een paparazzo die in onze fantasie niet zou hebben misstaan, glipte binnen op het feestje en knipte er Jack Nicholson, Sean Connery, Sharon Stone, Anthony Hopkins, Steven Spielberg en de beide tortelduifjes zonder dat die er erg in hadden. Hello! heeft per kerende een schadeclaim van drie miljoen euro toegestuurd gekregen.

EXCLUSIEF!

Maar er is meer dan geld alleen. Paparazzi weten dat ze vaak ook gebruikt worden om perslekken te organiseren. Zo circuleert bijvoorbeeld het hardnekkige gerucht dat Buckingham Palace de tip verspreid heeft over de Marokko-reis van Sarah Ferguson. Fergie was toen nog met Prince Andrew getrouwd, maar de topless-foto’s die breed over de tabloids werden uitgesmeerd, leidden regelrecht naar een echtscheiding. Wat Windsor betreft: met dank aan de verguisde fotografen en hun telelenzen.

Het zal de paparazzi van de nieuwe generatie worst wezen. Paparazzi zijn jagers, met een telelens als jachtgeweer en Caroline van Monaco, Britney Spears of Cameron Diaz als tegenspartelende prooi. Hun ultieme doel is niet het beeld, maar het geld dat met een desnoods wazige en al te korrelige foto te verdienen valt. Exclusief!: in de wereld van de paparazzo vertaalt elk uitroepteken zich in vijf nullen op de factuur.

Nu is exclusief een rekbaar begrip in de wereld van de paparazzi. Toen Máxima voor het eerst met Willem-Alexander op vakantie vertrok, regende het exclusieve reportages van het koppel, zonnebadend op een Argentijns strand. Allemaal foto’s van een pocketcameraatje, genomen door de schipper van een overzetbootje. Ze waren vaak waziger dan de onscherpste foto die een mens zich kan voorstellen. En ze circuleerden in bulk, zegt Wim Van Cappellen van het agentschap Reporters. ‘Toen we ze in Nederland trachtten te verkopen, lachte iedereen ons uit. Niet omdat de foto’s zo slecht waren, maar omdat ze identieke beelden hadden binnengekregen van een andere schipper, die exact dezelfde plaatjes geschoten had. En ze ongetwijfeld voor veel geld aan een andere paparazzo verkocht had.’

Brandt u inmiddels van nieuwsgierigheid om te weten wat u kunt verdienen als u morgen op de Malediven Madonna in haar ondergoed kunt vangen in uw Polaroid-lens? Moeilijk te zeggen, want over de prijzen circuleren de wildste bedragen. Bovendien staat of valt alles met exclusiviteit: als één andere fotograaf met hetzelfde kiekje opduikt, keldert de prijs. Een paar Franse paparazzi hebben niet voor niets besloten om in pool te werken: ze weten dat ze meer verdienen als ze één foto per opbod verkopen en de winst delen, dan als ze elk hun eigen beelden proberen te slijten.

Als we meer zeggen, bedoelen we dat ook. Michel De Vinck van Photo News: ‘Het recordbedrag dat wij ooit hebben gefactureerd, is 30.000 euro. Het Franse VSD betaalde het voor een reeks foto’s die een amateurfotograaf gemaakt had van de Belgische stripteaseuse Fily Houtteman die door paparazzi met enorme telelenzen betrapt was in de armen van Daniel Ducruet, toen nog de man van Stephanie van Monaco. Een fotograaf had haar close gefotografeerd tijdens een of andere stripteasewedstrijd.’

Dertigduizend euro voor een paar foto’s kan u veel geld lijken, maar het is een schijntje in vergelijking met de prijzen die voor foto’s van de echte sterren betaald worden. Mario Brenna, de paparazzo die in 1997 prinses Diana en Dodi Al-Fayed van veel te ver knipte op een yacht in de Middellandse Zee, verdiende miljoenen met één beweginkje van zijn rechterwijsvinger. Globe, een roddelblad, betaalde met de glimlach 300.000 euro om het beeld als eerste op zijn voorpagina te hebben.

Nochtans werkte Brenna niet eens zo ver boven de soms exorbitante paparazzoprijzen. In 1993 streek een telelensman 1,8 miljoen euro op voor de allereerste foto van de baby van Michael Jackson en vier jaar later konden de tabloids voor anderhalf miljoen euro de foto’s kopen van Diana en Dodi, gekneld in een Mercedes-wrak tegen een Parijse tunnelmuur. Maar de uitgevers weigerden, in een vlaag van plots opzettende kiesheid: de publieke opinie zou hen midden de Diana-hysterie zoveel cynisme zwaar kunnen aanrekenen.

De kiesheid was overigens snel voorbij: onlangs nog legde een hoofdredacteur 150.000 euro op tafel voor een Polaroid-kiekje van ex-Spice Girl Geri Halliwell die uit een limousine stapt voor de deur van popster Robbie Williams. Weken later betaalde een collega van hem het dubbele voor een plaatje van Halliwell en Williams, op snoepreis in het mondaine Saint-Tropez. Ze stonden, uiteraard, naast met veel uitroeptekens gelardeerde verhalen die een relatie tussen twee wereldberoemde popsterren suggereerden in nauwelijks mis te verstane bewoordingen. Exclusief!

ONDERTUSSEN IN VLAANDEREN

Bent u al een duurder hotel aan het boeken? Toch even wachten misschien: écht gekke prijzen, zoals die voor Jack-sons baby, worden zelden betaald, en dan nog alleen door de internationale bladen met mastodontbudgetten voor dat soort foto’s, en een budget voor rechtszaken daarbovenop. Vlaamse tijdschriften hebben geen van beide. Vlaanderen heeft dan ook geen paparazzi. De markt is te klein voor echt scherpe concurrentie tussen de bladen, en journalisten en fotografen zijn ontzettend bang om zich ’te verbranden’ bij Bekende Vlamingen.

En er zijn de kleine afspraakjes. Een fotograaf: ‘In elk ander Europees land zouden de paparazzi jaren geleden op jacht zijn gegaan naar Delphine Boël. Hier deed niemand dat, omdat geen uitgever Boudewijn voor het hoofd wilde stoten. Elke Belgische fotograaf wist indertijd ook waar prins Laurent met Wendy Van Wanten ging eten. Er zijn nooit foto’s genomen. Onze Nederlandse of Britse collega’s hadden ongetwijfeld een nacht voor het restaurant gekampeerd. Kijk maar wat er met Kim Clijsters gebeurt: wij houden ons stipt aan de afspraak dat we haar alleen op het veld fotograferen, en niet daarbuiten. De buitenlanders hebben daar lak aan: sinds ze met Lleyton Hewitt is, hokken er steevast Australische paparazzi voor haar hotel.’

Belgische fotografen, zelfs die in het showbizz-segment, hebben een andere mentaliteit en ethiek. Daardoor leveren ze officiëlere, en dus per definitie bravere foto’s af. Dat moet, want als een Belgische fotograaf zich in een pedalootje laat betrappen voor het stukje strand in Chateauneuf-du-Grasse waar Albert en Paola liggen te zonnen, komt hij het komende decennium het paleis niet meer in. ‘Het is trouwens ondenkbaar’, zegt Michel De Vinck, ‘dat we ’s ochtends op een officiële receptie naast prins Filip staan en dat we hem ’s avonds in de bosjes zouden liggen te bespioneren.’

Belgische fotografen laten het hof gerust. Als er een zeldzame keer Belgische paparazzobeelden opduiken, komen ze meestal van amateurs. Zoals met de eerste foto’s van Filip en Mathilde. De Vinck: ‘Een toevallige toerist maakte die foto’s op Cuba, wij hebben ze voor hem doorverkocht. Maar we hadden nooit zelf op die beelden gejaagd.’

Een paar keer is de stilzwijgende afspraak met het paleis bijna in het gezicht van de koning ontploft. Telkens na een uitschuiver van het hof. Toen prinses Elisabeth zes maanden was, beloofde het hof een exclusieve reportage aan een fotograaf van Paris Match. Met oorverdovend protest bij alle Belgische fotoagentschappen als gevolg. En nu dreigt er een nieuw relletje, want prins Laurent heeft een buitenlandse fotograaf toegestaan om foto’s van hem en Claire Coombs bij hen thuis te nemen. Achter deuren die voor de Belgen steevast gesloten bleven. ‘Dom van Laurent’, waarschuwt Michel De Vinck, ‘want daarmee ondermijnt hij de consensus die tussen de Belgische sterren en de Belgische fotografen leeft.’

VIEZIGHEID

Niet dat zo’n consensus alles uit de boekjes houdt. Toegegeven: we zien K3 niet direct de hoofdrol vertolken in een kop als Ozzy Osbournes son Jack has sex and drugs rom with 2 porn stars!, de titel die vorige week afgedrukt stond in News of the World, de koning onder de Britse vuilspuiters. Maar de typische paparazzofoto’s hadden perfect gekund, al waren ze nog zo onscherp, korrelig en fout belicht. Mensen, en zeker zij die tabloids lezen, houden namelijk van roddels. Mensen vréten viezigheid. Lezers in de hele wereld schijnen een onverzadigbare appetijt te hebben voor de wazige beelden van de cellulitisbillen van Demi Moore, het maandagochtendgezicht van Courteney Cox of de vetlagen van een of andere royalty, bij voorkeur getooid in een weinig verhullend badpak of een minuscule bikini. Omdat paparazzifoto’s sterren ontmaskeren en demystifiëren. Omdat ze er mensen van maken over wie we aan tapkasten van rokerige cafés samenzweerderig kunnen roddelen: ‘Heb je die billen gezien, zo dik?’

Verschillende fotografen geven het grif toe: soms krijgen ze makkelijker wazige beelden met veel korrel verkocht dan scherpe foto’s met een duidelijke boodschap. Omdat de mystiek groter is, wellicht, of omdat daar de magie van het gestolen kiekje van afstraalt. Hoofdredacteuren, vooral van de buitenlandse roddelbladen, zijn vaak bereid hun hele fotobudget op te souperen aan één foto waarboven ze in een opzichtige balk het woord exclusief kunnen afdrukken. Alain Genestar, de uitgever van Paris Match, drukt het als volgt uit: ‘Je hebt het gewicht van de woorden en de schok van de foto’s.’ Met andere woorden: spectaculaire foto’s moeten de nuances van de teksten overstijgen, want uitroeptekens verkopen. Wim Van Cappellen: ‘Soms hebben de hoofdredacteuren geen keuze in de keiharde concurrentiestrijd tussen de internationale roddelbladen. Het is pakken of niet hebben.’

Meestal is het pakken, want people – het paparazzisegment zonder de pejoratieve bijklank – verkoopt. Paparazzofoto’s genereren volgens bepaalde bronnen driekwart van de omzet van de internationale fotoagentschappen. Niet het minst omdat je voor de prijs van één paparazzofoto drie beelden uit het internationale nieuws koopt. ‘Jammer, maar ik kan dat ook niet helpen’, zegt paparazzo Frank Eliot. ‘Wereldnieuws interesseert de lezers alleen als het op hun stoep gebeurt, maar van de sterren willen ze alles weten. En ze betalen er dik voor ook.’ Dus floreren paparazzoagentschappen terwijl notoire nieuwsagentschappen vechten om de eindjes aan elkaar te kunnen knopen. Of ze houden het hoofd boven water met hun verkoop van… paparazzobeelden. Michel De Vinck. ‘Het klinkt misschien belachelijk, maar het is nu eenmaal makkelijker om een slechte naaktfoto van Sharon Stone op een of ander strand te verkopen dan een beeld over een bloederige oorlog in Liberia.’

Frank Demets

‘Voor ons zijn er geen beperkingen. Wij mogen álles.’

‘mensen vréten viezigheid.’

Het zijn vaak georchestreerde reportages, gemaakt met instemming van de beroemdheid in kwestie.