Op 1 november zou hij Europees Commissaris voor Justitie, Vrijheid en Veiligheid worden. Maar de Italiaanse conservatieve minister Rocco Buttiglione presteerde het om al voor zijn aantreden een storm te ontketenen in het anders zo rustige Europa.

Als een gorilla met een sigaar tussen de lippen, zo wordt Rocco Buttiglione al jaren in de Italiaanse pers afgebeeld. Een gorilla die schijnbaar lomp op gevoelige tenen trapt. Schijnbaar, want lomp is de conservatieve professor Buttiglione allerminst.

De eeuwig sigarenrokende – naar verluidt heeft hij een voorkeur voor Cubaanse – Buttiglione weet goed welke gaten hij met de smeulende as van zijn uitspraken brandt in het tapijt dat Europa heet.

Vorige week bleek de kandidatuur van Buttiglione zo omstreden dat aanstaand Europees Commissievoorzitter Barroso in het parlement door de knieen ging. ‘Ik heb besloten om mijn ploeg nu nog niet voor te stellen’, zei hij. Barroso vroeg en kreeg extra tijd om zijn ploeg te herschikken, en gaat nu eerst praten met de EU-leiders.

En nu het Europees parlement hem liever ziet gaan dan komen, krijgen de spotprenten van Buttiglione meer menselijke trekken. Laatst nog: als een verlopen travestiet in pikante lingerie die in staat is om alle katholieke conservatieven aan de boezem te drukken.

Een zoetgevooisde vechtersbaas is hij. Iemand die het precieze gewicht van zijn woorden kent als hij publiekelijk zegt: ‘Homoseksualiteit is een zonde’ of ‘voor de vrouw is het huwelijk er om kinderen te baren en bescherming te genieten van haar man’. Of: ‘Kinderen die alleen een moeder en geen vader hebben, zijn kinderen van een niet zeer goede moeder.’ En: ‘Kinderen die alleen een vader hebben, zijn geen kinderen.’ Want: ‘Een man kan wel een robot herstellen, maar geen kinderen opvoeden.’

Het zijn uitspraken die hij als diepgelovig katholiek te berde brengt om ze dan als politicus met een bocht te verdedigen: ‘Ik mag toch denken dat homoseksualiteit een zonde is. Die gedachte heeft geen enkel politiek effect. Ik heb niet gezegd dat homoseksualiteit een misdrijf is.’ Buttiglione kan de zaken goed gescheiden houden. Hij is de eerste om toe te geven dat er een verschil bestaat tussen het persoonlijke geweten en de wetten van de staat. Maar wat hij wel wil, is de katholieke moraal binnen de Europese politiek plaatsen.

Hij beloofde na zijn omstreden uitspraken dat zijn geloofsovertuiging zijn publieke handelen en oordelen niet zou beïnvloeden. Maar tegelijkertijd verklaarde hij dat hij zich zal verzetten tegen voorstellen die indruisen tegen zijn persoonlijke principes.

Over zijn persoonlijke principes heeft hij vele boeken vol geschreven. Over zijn persoonlijk leven is minder bekend. Toen hij vorige week met een jonge vrouw over straat liep, riep hij de journalisten die hem betrapten toe: ‘Ze is mijn dochter! Ze is mijn dochter.’ Rocco Buttiglione is getrouwd en heeft vier dochters. Hij werd geboren in het Zuid-Italiaanse Gallipoli (in de provincie Lecce) op 6 juni 1948. Zijn vader was politieagent. De jonge Rocco ontpopte zich als een diepgelovig academicus die rechten studeerde in Turijn en Rome, met speciale aandacht voor de geschiedenis van politieke doctrines. Sinds zijn jeugdjaren is hij lid van de conservatieve organisatie ‘Communion en Liberation’, die zich tot doel stelt religieuze waarden te laten doorsijpelen – ‘uit te dragen’ – in het politieke bedrijf. Buttiglione werkte als professor bij wetenschappelijke instellingen in Liechtenstein en Rome. Hij doceerde over filosofische, ethische, economische en politieke onderwerpen. De man is rad van tong en beheerst vele talen: Italiaans, Frans, Engels, Duits, Spaans, Portugees, en Pools. Hij frequenteert conservatieve Amerikaanse instellingen als het American Enterprice Institute in Washington, dat geleid wordt door Michael Novak, en het Religion en Public Life Institute in New York. Binnen het netwerk van het neoconservatisme is hij een man met groot aanzien.

Paus en premier

Hij heeft iets van een Shakespeariaans figuur. De polyglot is zowel vertrouweling van paus als premier. De eerste keer dat hij Silvio Berlusconi ontmoette, herinnert hij zich nog goed. Het was in 1978. ‘Silvio zette toen zijn eerste stappen in de televisiewereld en wilde meer te weten komen over de Italiaanse maatschappij en politiek. Hij vroeg me of ik hem wilde onderwijzen in de democratie en regeringszaken.’ Buttiglione zegt verwonderd te zijn geweest door de toenmalige toenaderingspoging van Berlusconi. ‘Maar ik heb zijn ware gelaat leren kennen. Berlusconi is een man die in staat is om bij te leren en gulzig om te weten.’

In 1994 won premier Berlusconi de verkiezingen in Italië. Datzelfde jaar begon ook de politieke loopbaan van Buttiglione. Na de versplintering van zijn partij, werd hij leider van de UDC, de christen-democraten. In 2001, toen hij lid werd van de tweede regering-Berlusconi, stelde Buttiglione voor om de abortuswet te veranderen. ‘Het zou beter zijn om de abortus ook te laten goedkeuren door de biologische vader’, zei hij. Vrouwen die zouden afzien van de voorgenomen abortus, wilde hij een premie van 400 euro uitloven. Hij riep ook op tot een verbod van artificiële inseminatie.

Tot voor kort was hij in Italië minister van Europese Zaken. Verschillende leden van zijn partij kwamen in opspraak wegens fraude.

In de zomermaanden van dit jaar werd Buttiglione door de ‘leergierige’ Berlusconi naar voren geschoven als kandidaat-eurocommissaris. Buttiglione was trouwens een beetje uitgekeken op zijn post van Italiaans minister van Europese Zaken. Hij blies onmiddellijk op de persoonlijke loftrompet. ‘In Italië mocht ik dan onbelangrijk zijn. In Europa zal ik van mij laten horen.’ De realpoliticus voegde de daad bij het woord.

De Europese voorzitter Barroso dacht hem de portefeuille voor Justitie, Vrijheid en Veiligheid te geven en droeg hem voor als een van de vijf vice-voorzitters. Buttiglione zat nog niet op de voor hem klaargezette stoel, of hij kwam al onmiddellijk met forse voorstellen. Over het Europese asielbeleid bijvoorbeeld. Enkele weken geleden stemde Buttiglione in met een geopperd voorstel om Europa kampen te laten bouwen in Libië waar de vluchtelingen uit Afrika dan tegengehouden of opgevangen zouden worden. ‘Een vloedgolf van mensen die hun heil bij ons komen zoeken, bedreigt ons’, zo waarschuwde hij. Hij sprak ook zalvende woorden: ‘Die kampen’, zo beweerde hij in de Italiaanse krant La Stampa, ‘zijn kampen waar de mensen op adem kunnen komen, waar iedereen die legaal Europa wil bereiken informatie krijgt en waar iedereen die niet het recht heeft om in Europa binnen te treden, ontmoedigd wordt.’

‘Ik ben een man van de solidariteit. Ik ben een man van de hoop’, zegt Buttiglione vaak. Hij is ook een man van het geloof. Buttiglione, die in Rome woont, is een persoonlijke vriend van paus Johannes Paulus II. Als oud-tekstschrijver onderschrijft hij de Vaticaanse visie op zaken als het huwelijk, gezin en seksualiteit. Meer nog: hij draagt ze al lange tijd uit. Via allerlei wegen. In de jaren ’80 verscheen van zijn hand het boek Karol Wojtyla: De denkwereld van de man die Paus Johannes Paulus II werd. Door zijn recente uitspraken in het Europese spreekgestoelte hoort Buttiglione volgens de enen thuis bij de achterhaalde paapse orthodoxen. Maar volgens anderen heeft Buttiglione een slag thuis gehaald: die van de discussie over de plaats van het katholieke geloof binnen de Europese Unie en grondwet. Nadat er een storm van protest was uitgebroken over de uitspraken van Rocco Buttiglione kwam de eerste hulp van het Vaticaan. De voor justitievragen verantwoordelijke kardinaal Renato Rafaelle Martono zei: ‘Dit lijkt op een nieuwe inquisitie.’

Buttiglione waande zich al in de folterkamers van het europarlement en zei dat hij niet wegens zijn uitspraken maar wegens zijn geloof in opspraak was gekomen. ‘Dit lijkt op een Berufsverbot voor christenen.’ Hij liet het woord in het Duits vallen en zinspeelde daarmee op de onder de Duitse regering van oud-bondskanselier Willy Brandt getroffen maatregel om linkse extremisten van openbare ambten uit te sluiten. Buttiglione is duidelijk geen aap.

Anna Luyten

Buttiglione wil de katholieke moraal binnen de Europese politiek plaatsen.