In 1998, nog voor de invoering van de euro, voorspelde Martin Feldstein, voorzitter van de raad van economische adviseurs rond de Amerikaanse president Bill Clinton, dat de Europese Monetaire Unie tot interne Europese conflicten en confrontaties met de Verenigde Staten kon leiden. Feldsteins waarschuwing werd in Europa weggelachen. Vandaag lacht niemand nog.

In een gesprek met Der Spiegel waarschuwde de Italiaanse premier Mario Monti voor het toenemende ressentiment tussen de zogenaamde kwistige landen van Zuid-Europa en de spaarzame Noord-Europese landen. ‘Die wederzijdse vooroordelen vormen een ware frontlijn tussen noord en zuid. Dit is alarmerend en hier moet tegen ingegaan worden’, aldus Monti.

Die euro – en tegelijk het hele Europese project – kan volgens Monti alleen worden gered als de nationale regeringen zich niet langer laten binden door hun parlementen. ‘Als regeringen zich laten insnoeren door de beslissingen van hun parlementen, zonder vrijheid om te onderhandelen, dan zal dat leiden tot het uiteenvallen van Europa, veeleer dan tot een verdere integratie.’ Daarmee is het hoge woord eruit. In de eurocrisis is er geen ruimte meer voor bespiegelingen over democratie, noch voor constitutionele denkoefeningen. Handelen is geboden.

De opmerking van Monti, die in Italië een regering van technocraten leidt en een vrijgeleide kreeg van het Italiaanse parlement, is bedoeld voor bondskanselier Angela Merkel. Die staat voor federale verkiezingen en moet meer dan andere Europese regeringsleiders rekenen met een strijdlustig federaal parlement, met een Grondwettelijk Hof dat haar geen manoeuvreerruimte laat, en met overwegend eurosceptische media.

De Frankfurter Allgemeine publiceerde onlangs een striemend commentaar over de vaagheid van het verdrag dat het Europees Stabiliteitsmechanisme schraagt. ‘De tekst van het verdrag laat specialisten en politici toe tot verschillende interpretaties te komen’, schreef de krant. Vooral de onduidelijkheid over de Duitse aansprakelijkheid is volgens de krant spectaculair: ‘Gaat het hier om 190 dan wel om 700 miljard euro?’ Bovendien, betoogde de krant, mogen de ESM-gouverneurs spoedeisende beslissingen nemen, wat betekent dat de Bundestag pas achteraf om toestemming wordt gevraagd.

Geen wonder dat de uitspraken van Mario Monti in Duitsland, ook door Merkels Beierse zusterpartij CSU, als ‘een aanval op de democratie’ worden beschouwd.

De Duitsers voelen zich al langer bedrogen, vooral door de pogingen om de geldpersen van de Europese Centrale Bank in te schakelen om de eurocrisis te bekampen. De euro moest volgens toenmalig bondskanselier Helmut Kohl en de Franse president François Mitterrand een bindmiddel worden. En de gezondheid van de euro zou worden bewaakt door een Europese Centrale Bank, opgetrokken naar beeld en gelijkenis van de Bundesbank. De belangrijkste rol van de ECB zou erin bestaan de inflatie zo laag mogelijk te houden. Daarom ook werd Otmar Gissing bij de oprichting van de ECB aangesteld als chef-econoom en opperste bewaker van de Bundesbank-orthodoxie, een functie die hij bij de Bundesbank had waargenomen.

Voor de invoering van de euro voerde Duitsland een strakke monetaire politiek op basis van de situatie in Duitsland. De andere Europese landen hadden de keuze tussen meteen volgen of later aanklampen. Maar volgen moesten ze, hoe dan ook.

De Duitsers blijven overtuigd van hun gelijk. De cijfers stutten hun striktheid in de leer.

Afgelopen weekend publiceerde TheNew York Times opmerkelijke infografieken over de algemene werkloosheid en de werkloosheid onder de jongeren in de landen van de eurozone. In beide infografieken zit Duitsland ver beneden het gemiddelde van de eurozone.

Vorige week, na verklaringen van Mario Draghi, waarschuwde voorzitter Jens Weidmann van de Bundesbank dat de ECB niet kan worden ingezet om de economische groei te stimuleren, banen te creëren en het bankensysteem te stabiliseren. Want daarmee worden, volgens Weidmann, de mogelijkheden van de centrale bank ferm overschat.

Die tweestrijd tussen de Bundesbank en ECB-voorzitter Mario Draghi plaatst de Europese Unie voor een verscheurende keuze. Aan ideeën om uit de eurocrisis te raken is er anders geen gebrek. Voor kort publiceerde de Hongaarse financier George Soros in het Britse maandblad Prospect een uitgebreide denkoefening over een verregaande bankenunie – want de eurocrisis is intussen vooral een bankencrisis geworden – die in bankierskringen op instemmend gemompel werd onthaald. Maar net als met andere voorstellen moet ook dit plan de goedkeuring meekrijgen, niet alleen van de Duitse regering en de Bundesbank, maar ook van het Duitse parlement. En dat is allerminst bereid om, zoals gevraagd door Mario Monti, de democratie even opzij te zetten om de Italiaanse, Spaanse en Griekse schulden te financieren.

door Rik Van Cauwelaert

De Duitsers voelen zich bedrogen.