Wie dacht dat hij na zijn presidentschap op een exotisch eiland van een welverdiende rust zou genieten, heeft het lelijk mis. Bill Clinton harkt nog steeds dollars binnen met de snelheid van het licht. Als een bezetene voert hij campagne voor zijn plaats in de geschiedenis en probeert hij in het reine te komen met zijn zonden uit het verleden.

Het kantoor van voormalig president Bill Clinton bevindt zich op de veertiende verdieping van een gebouw in 125th Street in Harlem, New York. In hetzelfde gebouw zijn ook de diensten voor welzijn, sociale zekerheid en huisvesting ondergebracht. Aan de muur hangen talrijke historische foto’s en politieke herinneringen. Tien grote vensters bezorgen hem een adembenemend uitzicht op Central Park.

Maar veel tijd om ervan te genieten heeft hij nog niet gehad. Sinds hij vijftien maanden geleden het Witte Huis verliet, gaf hij meer dan 200 toespraken in ruim 30 landen, een gemiddelde van bijna één om de twee dagen. En dan tellen we er de oeverloze conversaties nog niet bij die hij houdt met zowat iedereen die hij tegenkomt. Op zes van de zeven continenten zette hij minstens twee keer voet aan wal en hij zou zelfs op de Zuidpool campagne voeren als de pinguïns met geld over de brug kwamen.

Miljoenen mensen krijgen nog steeds de kriebels bij het horen van zijn naam. Volgende schatting volstaat om veel van zijn tegenstanders de gordijnen in te jagen: een optreden in het buitenland brengt omgerekend gemiddeld 270.000 euro in het laatje. Banketten en bijeenkomsten in Amerika leveren hem telkens minstens 135.000 euro op. De medewerkers op zijn kantoor in Harlem schatten dat hij voor 40 procent van zijn optredens betaald wordt, wat zijn jaarlijkse inkomsten uit toespraken tussen de 11 en de 17 miljoen euro moet brengen. Met zijn boekendeal van 13 miljoen euro, een historisch record, komt de enige president waartegen in de 20e eeuw een afzettingsprocedure gestart werd aan een bruto-inkomen van ongeveer 45 miljoen euro tijdens de eerste jaren na zijn ambtstermijn. En zijn agenda zit in de nabije toekomst nog goed vol.

BIKINI’S IN BRAZILIE

Het zijn astronomische bedragen. Vorig jaar deden de organisatoren van een Brits congres navraag bij de belastinginspectie of Clinton stond ingeschreven als staatsman of als entertainer. In het laatste geval moesten ze immers een belasting van 22 procent betalen op Clintons premie. Na voorzichtig beraad verklaarden de Engelse belastinginspecteurs dat Clinton nog steeds een staatsman was. Een beslissing die waarschijnlijk moeilijker had gelegen bij sommigen van hun Amerikaanse collega’s.

Clinton heeft het niet slecht, en dat weet hij. Hij speelt golf met Jack Nicholson, trekt op met Chris Tucker – die research doet voor een film over een zwarte president – en gaat met Anthony Hopkins bikini’s kopen in Brazilië (naar eigen zeggen voor zijn dochter Chelsea).

Maar zijn sterrenstatus wordt op sommige momenten doorgeprikt door de echte politieke macht. Illustratie: het uitstel van een zoveelste reis naar Afrika, het enige continent waar de voormalige president niets aanrekent voor zijn diensten. In maart zou Clinton met enkele Afrikaanse leiders het aidsprobleem bespreken en zijn projecten voor ontwikkelingssamenwerking. Maar de Afrikanen annuleerden de afspraak en vertrokken naar de armoedeconferentie in het Mexicaanse Monterrey. Ze verkozen een mogelijke ontmoeting met president George W. Bush boven een zeker gesprek met Clinton. Bush draagt momenteel de broek in huize Amerika. Maar als het op charme en aantrekkingskracht aankomt, reikt hij amper tot aan de enkels van zijn voorganger.

Toch heeft Clinton in veel landen nog steeds invloed op het buitenlands beleid. Tijdens zijn verblijf in Jedda, Saudi-Arabië, had hij een ontmoeting van meer dan drie uur met de Saudische kroonprins Abdullah. Ze bespraken wat nu bekendstaat als het Saudische plan om het vredesproces in het Midden-Oosten weer op gang te trekken. Elke aanleiding om de binnenlandse politiek van president Bush te bekritiseren wuift hij vriendelijk weg, en hij blijft een sterke aanhanger van de strijd tegen het terrorisme.

De tegenstanders van Clinton doen minder moeite om de kritiek aan zijn adres te verbergen. De Amerikaanse kranten lijken er elke dag aan te herinneren dat het verleden van Clinton nog niet tot het verleden behoort. Ari Fleischer, de woordvoerder van Bush, schrijft het geweld in het Midden-Oosten toe aan de houding van Clinton bij de besprekingen destijds in Camp David (wat Clinton lachwekkend noemt). Sommige congresleden herhalen nog steeds het verwijt uit de campagne van Bush in 2000. Clinton zou het huidige leger hebben ‘uitgehold’. Hetzelfde leger dat vandaag ‘zo goed presteert’ in de oorlog tegen terrorisme. Het zijn allemaal restanten van hoe handig Clinton blijft als zondebok.

Clintons woelige uittocht uit het Witte Huis kwam hard aan. Woorden als ‘shockerend’, ‘schoft’, en ‘onvergeeflijk’ werden gebruikt, en dat waren nog maar zijn vrienden Democraten die spraken. Net voor het einde van zijn ambtstermijn besliste hij de beschuldigingen van belastingontduiking tegen zakenman en persoonlijke vriend Marc Rich in te trekken. Daardoor kreeg hij zowat de hele politieke wereld over zich heen, Democraten inbegrepen.

Nochtans lijken de laatste maanden de woede en de eenzaamheid wat weg te ebben. Zijn gemoedstoestand wordt opgekrikt door de vleiende ontvangstcomités – zeker in het buitenland – en door het gevoel dat hij zijn bekendheid kan aanwenden voor het goede doel. Tijdens zijn presidentschap studeerde hij zijn officiële interviews in met regeringsmedewerkers en bleef hij meestal gedisciplineerd bij de boodschap. Nu is hij minder defensief, losser en vrolijk, weloverwogen misschien. ‘Ik moet heel wat van me afzetten’, zucht hij. Clinton is zelfs bereid toe te geven dat hij Marc Rich beter geen gratie had verleend. ‘Het was politiek gezien een slechte zet. De beslissing woog niet op tegen de schade aan mijn reputatie.’

Maar de juridische kwellingen liggen nog niet helemaal achter hem. Een hooggerechtshof in New York onderzoekt de bewijzen over de gratie voor Marc Rich. En in februari beval een ondercommissie van de Kamer, onder leiding van Republikein Doug Ose, een onderzoek naar 440.000 euro aan giften die de Clintons kregen toen ze het Witte Huis verlieten.

MENTALE GEZONDHEID

Alsof hij nog niet genoeg aan zijn hoofd heeft, zwoegt Clinton tussendoor nog aan zijn memoires. Niemand weet wat hij daarin naar voren gaat brengen. Om zijn herinneringen op te frissen, betaalde de ex-president Ted Widmer, professor en voormalig speechschrijver van het Witte Huis, om hem te interviewen tijdens wat ze noemen ‘boek-praatdagen’. Meestal worden die gevolgd door Clintons ‘boek-schrijfdagen’.

In de herfst van volgend jaar zou zijn boek in de rekken moeten liggen. Maar voor Clinton volstaat ook dat niet. Al was het maar om aan te tonen dat het einde van zijn boek niet het einde is van zijn verhaal. Hij bevestigt dan ook de geruchten dat hij voor de buitenlandse edities aanvullende hoofdstukken zal schrijven. Zo zal hij in de Europese versie dieper ingaan op de situaties in Bosnië en Noord-Ierland. Kwatongen beweren zelfs dat in het Midden-Oosten een ander boek zou verschijnen voor de Palestijnen dan voor de Israëli’s.

Het spreken en reizen is blijkbaar goed voor de mentale gezondheid van Clinton. Het maakt de overgang na de waanzin van het presidentschap minder bruusk. ‘Hij krijgt de kans nieuwe mensen te ontmoeten als hij daar zin in heeft en in veel meer ontspannende omstandigheden’, zegt zijn vrouw. ‘Hij heeft eindelijk de tijd om toeristische plekken te bezoeken die hij wilde zien.’ Haar carrière in de Senaat is ook een bonus. Die geeft hem wat een goede vriend ‘een springplank naar de actie’ noemt, hoewel hij eraan toevoegt ‘dat hij sowieso al vrij goed ingeplugd is’.

Als hij niet op reis is (zowat de helft van de tijd), verblijft Clinton in Chappaqua en rijdt in drie kwartier naar zijn kantoor in Harlem, in een zwarte 4×4 bestuurd door de Geheime Dienst. Na zijn werk keert hij altijd terug naar de ‘oude boerderij’, zelfs na een late avond in de stad. Hij is nog steeds een nachtdier. Sommige nachten handelt hij papierwerk af of belt hij vrienden tot 01.30 uur.

Tijdens de week verblijft zijn vrouw, senator Clinton, in hun huis in Washington, maar ze komt vaak in de staat New York om kiezers te ronselen. Ze proberen hun agenda’s te laten overlappen voor driedaagse weekends in Chappaqua en gemiddeld tweemaal per maand in Washington, waar de voormalige president gaat golfen.

De waarheid over zijn huwelijk doorgronden, blijft onmogelijk, maar hij vertelde zijn vrienden in New York dat ‘afstand het hart in geen enkel huwelijk liefdevoller maakt’. Dus zeggen ze beiden dat ze hard hun best doen om wat tijd samen door te brengen.

Clinton grijpt elke mogelijkheid aan om zijn dochter, Chelsea, te bezoeken in Engeland. Ze studeert in Oxford en is er loslopend wild voor de Engelse paparazzi. ‘Hij houdt er erg aan om zijn familieleven te zien slagen’, zegt eerwaarde Tony Campolo, een van de ‘pastorale raadgevers’ die Clinton regelmatig sprak nadat de Lewinsky-affaire in 1998 was losgebarsten. ‘Elk gerucht over buitenechtelijke relaties is fout.’

DE PUBLIEKE SECTOR

Ook de pikante roddels op internet zijn vals – als zou hij WTC-terrorist Mohammed Atta uit een Israëlische gevangenis geholpen hebben. Zo ook de meeste verhalen in de tabloids, al is het moeilijk uit te maken welke. Het voordeel van de twijfel heeft hij allang niet meer.

De oud-president heeft een olifantenhuid voor tabloids, maar is hypergevoelig als het over zijn verwezenlijkingen gaat, zeker wat betreft terrorisme. Hij heeft meer dan een sociale bijeenkomst gedomineerd met beschrijvingen van hoe zijn team herhaaldelijk geprobeerd heeft Osama Bin Laden te vermoorden, ten minste een half dozijn terroristische aanslagen op de VS heeft verijdeld en het anti-terrorismebudget van de FBI en andere agentschappen heeft verdrievoudigd.

Nadat hij genoeg geld heeft binnengehaald en zijn boek is geschreven, zegt Clinton echt goed te willen doen in de wereld. ‘Ik hoop om binnen vijf jaar voltijds in de publieke sector te werken’, zegt hij. Hij hielp al om een beleidsplan op te stellen voor Zuid-Afrika. En hij verkondigt de controversiële ideeën van de Peruviaanse economist Hernando de Soto. Die stelt dat arme mensen over heel de wereld op honderden miljarden euro aan vast kapitaal zitten – veelal in het land dat ze bezetten – dat met wat welgeplaatste juridische hervormingen gebruikt kan worden als onderpand. Daardoor zou een immense som aan ontwikkelingskapitaal beschikbaar worden.

Terwijl hij wacht tot alle puzzelstukjes in elkaar passen, spreekt en reist Clinton over de hele wereld en verslindt hij boeken. Onlangs nog genoot hij van twee revisionistische biografieën van Geoffrey Perret. Hij was ook enorm geboeid door Revenge (Wraak), een nieuw boek van Laura Blumenfeld, een reporter van de Washington Post die de Palestijn opspoort die haar vader heeft neergeschoten. Op het einde leert Blumenfeld haar honger naar wraak in toom te houden en om te buigen in iets positiefs. De ondertitel is Een Verhaal over Hoop. Clinton belde Blumenfeld op om haar te zeggen dat hij van het boek had genoten.

Copyright Knack / Newsweek

Bewerking: Koen Snoeckx

Sinds hij 15 maanden geleden het Witte Huis verliet, gaf Clinton meer dan 200 toespraken in ruim 30 landen.

De oud-president heeft een olifantenhuid voor tabloids, maar is hypergevoelig als het over zijn verwezenlijkingen gaat.