Het Mechels ziekenfonds Arbeid en Gezondheid wil komaf maken met zwart geld in het gezondheidscircuit. Directe aanleiding is een frappant dossier van een plastisch chirurg.

Mevrouw T. vertelt haar verhaal met veel zin voor ironie. ‘Twee jaar geleden woog ik 100 kilo. Als ik ging fietsen, had ik meer lekke banden dan iets anders. Als ik thuis de trap opliep, wiebelde die even erg als ikzelf. Ik voelde mij niet goed, zette mezelf op een streng dieet en met succes: na 8 maanden 20 kilo eraf, na 12 maanden liefst 35 kilo. Maar dat had zo zijn gevolgen: plooien op mijn buik en in bed lagen mijn borsten ongeveer onder mijn armen. Na veel gepeins, sprak ik er mijn huisdokter over aan. Die verwees mij door naar een arts algemene heelkunde annex plastisch chirurg van een ziekenhuis, hier in de buurt van Mechelen. Ik wou naar dat specifieke ziekenhuis omdat ik zeven jaar in een andere kliniek had gewerkt en niet wou dat iemand mij zou herkennen.’

De eerste afspraak met de specialist liep gesmeerd. De borstcorrecties, een – ongevaarlijke – cyste in een borst wegnemen plus nog een wrat weghalen? Het kon volgens de arts allemaal met één ingreep. Mijn ziekenfonds en de aanvullende hospitalisatieverzekering zouden alles betalen, mij ging het niks kosten. Overigens: na 30 jaar gebruik van contactlenzen had ik ook uitdrogingsverschijnselen aan mijn ogen. Mijn oogleden waren daardoor uitgezakt. Kon dat – als we dan toch bezig waren – niet meteen worden gecorrigeerd? Dát bleek een klein probleem want juist die ingreep – in tegenstelling tot de andere – was volgens de dokter zuivere plastische chirurgie en zou mij 15.000 frank kosten. In het zwart. Bij mijn tweede afspraak betaalde ik dat en einde maart vorig jaar lag ik op de tafel.’

BETALEN IN SCHIJVEN

Na de ingreep vertrekken de facturen. Zo’n 6000 frank voor de verplichte verzekering, maar ook 60.000 frank aan supplementen voor de aanvullende hospitalisatieverzekering van mevrouw T. Bizar. Ofwel is het een niet-esthetische operatie en is die ingreep verzekerd. Maar dan blijken de supplementen astronomisch hoog: het tienvoudige van de ingreep zelf. Ofwel gaat het over een esthetische operatie die niet verzekerd is en waarbij de patiënt volledig voor de kosten opdraait. De hospitalisatieverzekering blijkt overigens die mening toegedaan, want zij probeert de 60.000 frank aan supplementen bij mevrouw T. te recupereren.

Die is zich aanvankelijk van geen kwaad bewust. Van haar eerste operatie blijkt ze niet tevreden. ‘Die buik, de resultaten bevielen me niks. Dus ik weer naar dezelfde chirurg. En opnieuw is het allemaal geen probleem. Mijn ziekenfonds en hospitalisatieverzekering zouden de rekening krijgen. In juli vorig jaar ging ik opnieuw onder het mes. De derde en laatste dag van mijn verblijf in het ziekenhuis komt de specialist met een verpleegster binnen. Zij verlaat de kamer eventjes en hij zegt meteen: “Madammeke, ge vergeet mijn 60.000 frank toch niet?” Ik zei: “Welke 60.000 frank? Daar is nooit iets over gezegd. ” En hij weer: “Maar ge gaat mijn ereloon toch zeker betalen?” ‘

‘Enfin, ik geraakte zonder betalen weg. Bij de daaropvolgende controles probeerde ik er mij uit te praten. Ik had nog ergens cash te goed, ik moest wachten op mijn vakantiegeld, ik probeerde de zaak te rekken. Hij stelde daarop gewoon voor: “Als het een probleem is: ge moogt ook altijd in schijven betalen. Ook anderen doen dat.” De werkelijkheid was simpel: ik had dat geld niet.’

In februari van dit jaar krijgt mevrouw T. een deurwaarder over de vloer. Met de aanmaning 1487,36 euro aan factuurkosten plus rechten en onkosten of samen 1526,53 euro te betalen. Binnen de veertien dagen. Met als onverholen dreiging ‘Bij niet betaling van het VOLLEDIGE BEDRAG binnen de voormelde termijn heb ik de formele opdracht U ONMIDDELLIJK te dagvaarden voor de bevoegde Rechtbank. De gerechtskosten kunnen dan zeer hoog oplopen en zullen ongetwijfeld geheel ten Uwen laste vallen.’

UITDEINEND CIRCUIT

Mervrouw T. – over haar borsten is ze nog altijd niet tevreden, haar wrat is niet weg, maar haar buik is gelukkig weer toonbaar – kan niet betalen en stapt uiteindelijk naar de dienst rechtshulp van haar ziekteverzekeraar Arbeid en Gezondheid. Die slaagt er na vier maanden in de eis van haar hospitalisatieverzekering – terugbetaling door mevrouw T. van de 60.000 frank aan toeslagen – te laten vallen.

De secretaris van dit ziekenfonds, Paul Callewaert, vindt het nog altijd een onwaarschijnlijk verhaal. ‘Het toppunt is natuurlijk de interventie van de deurwaarder die verwijst naar een niet bestaande factuur. Totnogtoe kende ik geen enkel geval waarbij een arts zwart geld via een deurwaarder probeert te innen. Met als pikant detail dat na een eerste repliek van onze diensten, de deurwaarder droogjes schrijft over het ontbreken van enige factuur: Inzake meldt mijn opdrachtgever mij dat het hier gaat om een esthetische ingreep waarvoor dan ook geen facturen worden gemaakt.’

De tribulaties van mevrouw T. vormen volgens Callewaert geen alleenstaand geval. Zijn ziekenfonds dat de arrondissementen Turnhout en Mechelen bestrijkt, legde in 2001 in totaal 320 dossiers aan over klachten van leden over facturen en supplementen. Dit jaar gaat Arbeid en Gezondheid naar de 1200 dossiers of een verviervoudiging. Het ziekenfonds ziet een duidelijke verschuiving in de aard van die klachten. ‘Tot vorig jaar hadden wij veel discussies over toeslagen, nu over echt zwarte betalingen. Meestal betalen patiënten gewoon. Als ze koppig weigeren en een klacht indienen, wordt er niet meer over een schuld gerept of brengt men de bedragen na aflevering van een factuur tot aanvaardbare proporties terug.’

Callewaert schat dat zo’n 5 procent van alle betwistingen rond zwarte betalingen draaien. ‘En voor alle duidelijkheid: dit is géén omzeilen van de wet, het is gewoon onwettelijk.’ Meestal bestaat in deze disputen geen enkel bewijs en verzandt het dossier in een welles-nietes-spelletje tussen behandelende geneesheer en patiënt. Maar het ziekenfonds ziet het zwarte circuit duidelijk uitdeinen. ‘Vroeger ging het bijna alleen over plastisch chirurgen. Tegenwoordig ook over specialisten, kinesitherapeuten en andere paramedici, hoofdzakelijk niet geconventioneerden. Maar we moeten niet in paniek raken: lang niet elke arts of zorgverstrekker werkt met zwart geld. Ik zeg alleen: het fenomeen neemt toe. Heeft het met het verzuren van het artsenkorps te maken? Vinden zorgverstrekkers dat zij niet genoeg verdienen? Ik weet het niet.’

ZWARTE DEALS

Over zwart geld in het gezondheidscircuit bestaan door de aard van het beestje natuurlijk geen officiële cijfers. De controlediensten van het RIZIV bijvoorbeeld, krijgen er nooit mee te maken. Zwart, dat zijn individuele deals tussen artsen en hun patiënten. Alleen de ziekenfondsen worden ermee geconfronteerd als er een conflict tussen arts en patiënt ontstaat of hun verzekerden de bedragen niet kunnen/willen betalen.

Volgens Paul Callewaert gaat het om een allesbehalve onschuldig fenomeen. ‘In de eerste plaats is er de overheid die door het zwarte circuit inkomsten derft. Twee: de patiënten met een hospitalisatieverzekering kunnen geen rekening indienen, want er is geen factuur opgemaakt. Drie: de ziekenhuizen lijden inkomensverlies – een deel van de zwarte honoraria komt hen toe – en dreigen in de financiële problemen te geraken. Het belangrijkste argument om die plaag te bestrijden is echter dat er een ziekteverzekering met geen twee, maar drie of vier snelheden ontstaat. Omdat de overheid geen zicht meer heeft op de echte kostprijs van de verzorging, wordt elk beleid voor gelijke toegang onmogelijk. Dan kunnen alleen mensen met genoeg – zwart – geld zich kwaliteitsverzorging permitteren.’

Jos Grobben

‘Madammeke, ge vergeet mijn 60.000 frank toch niet?’