Het huidige Israël staat veraf van de droom van Theodor Herzl, maar David Breakstone van de Wereldorganisatie van zionisten blijft geloven in een oplossing voor zijn verscheurde land. ‘Zionisme is nooit bedacht om anderen te verdringen of te koloniseren.’
Tot zijn zeventiende wijst alles erop dat David Breakstone tandarts wordt in New York. Als middelbare scholier assisteert hij in de praktijk van zijn vader en schrijft hij zich na zijn eindexamen in als student tandheelkunde aan de universiteit. In de zomervakantie verandert een trip naar Israël alles. In het Midden-Oosten vindt Breakstone zijn roeping: het nastreven van de droom van Theodor Herzl, die zich een eeuw eerder als grondlegger van het politieke zionisme inzette voor een onafhankelijke Joodse staat. Terug in de Verenigde Staten ruilt Breakstone zijn studie tandheelkunde in voor die van hedendaags Jodendom, hij sluit zich aan bij de zionistische studievereniging en direct na het behalen van zijn diploma vertrekt hij voorgoed naar Israël.
Inmiddels is Breakstone zestig jaar en vicevoorzitter van de Wereldorganisatie van zionisten. Er gaat, zo zegt hij, geen dag voorbij waarop hij niet aan Herzl of zijn visie denkt. Recent bouwde hij in Jeruzalem een interactief Herzlmuseum, en vorige week begeleidde hij de Amerikaanse president Barack Obama bij diens bezoek aan Herzls graf. Hoewel veel van Herzls dromen in het huidige Israël verder weg lijken dan ooit, houdt Breakstone onverminderd vast aan de mogelijkheid op een harmonieuze toekomst. ‘Ik wil de strijd niet opgeven, ik heb geen alternatief.’
Wat trok u als jonge Amerikaanse student zo aan in het zionisme?
David Breakstone: Voor mij heeft altijd het ideaalbeeld vooropgestaan hoe Israël een lichtend voorbeeld zou zijn voor alle naties. Een levenskrachtige samenleving die voor iedereen toegankelijk is, zonder het Joodse belang uit het oog te verliezen.
Is dat mogelijk?
Breakstone:(zucht) Het is mogelijk in een roman. Dat is precies waar het over gaat in Herzls Altneuland. In dat boek laat hij de hoofdpersonen rondlopen in een toekomstig Jeruzalem. Ze zien daar een prachtig vredespaleis: het centrum van humanisme, toegankelijk voor mensen van over de hele wereld. Als ze doorlopen, komen ze bij de Tempel. De tempel met hoofdletter ‘T’, de herbouwde derde Joodse tempel. Hij beschrijft hoe de sabbat neerdaalt over de stad op vrijdagmiddag. De auto’s stoppen, de winkels sluiten en de mensen banen zich een weg naar de synagoge. Dus we hebben een vredespaleis én een Joodse tempel. Voor mij is dat de droom. Hoe we onze traditionele Joodse waarden kunnen behouden en dat zonder enig conflict.
U doet daar al veertig jaar uw best voor, maar het is er bepaald niet beter op geworden.
Breakstone: Er is inderdaad meer extremisme vandaag de dag. Onlangs werd de auto van een Arabische vrouw in een Joodse religieuze wijk met stenen bekogeld. Een andere Arabische Israëliër werd in elkaar geslagen omdat hij in de Kinneret (Hebreeuwse naam van het meer van Tiberias, nvdr) aan het baden was. Bij een voetbalwedstrijd van Beitar Jeruzalem hielden supporters een spandoek op met de tekst: ‘Beitar voor altijd puur.’ En zo kan ik nog wel even doorgaan. Maar als de Turkse premier zionisme een misdaad tegen de mensheid noemt, zoals hij laatst deed, zeg ik: dat is aperte onzin. Er zijn inderdaad mensen in de zionistische staat die zich schuldig zouden maken aan misdaden tegen de mensheid als ze de kans kregen, maar zionisme als concept is daar niet schuldig aan.
Toch is niet alleen het racisme hevig in Israël, ook de bezetting van Palestijns gebied duurt al ruim vier decennia voort. En dat in een staat die vanuit zionistische idealen is gesticht.
Breakstone: Als er racisme bestaat in de Verenigde Staten vraagt ook niemand zich af of er iets mis is met de Amerikaanse grondwet. Ik verwerp dan ook hartgrondig dat het zionisme in oorsprong racistisch zou zijn. Als ik kijk naar het zionisme van Herzl, een sociaal zionisme, dan heeft dat op geen enkele manier iets kwaadaardigs in zich. Zionisme is nooit bedacht om anderen te verdringen of te koloniseren.
Ik denk dat de meerderheid van de mensen die zionisme afwijzen eigenlijk een probleem heeft met de manier waarop de staat Israël zich manifesteert. En dat kan ik begrijpen. Maar ik vind het niet legitiem om dat op het zionisme te verhalen. Toon me één argument in Herzls werk dat niet acceptabel is. Het is naïef, dat wel, maar op geen enkele manier fout of oneerbiedig. Waar het dan wel aan ligt? Het Israëlisch-Palestijnse conflict, met alle doden en gewonden, is voor ons volk vreselijk traumatisch geweest. Daardoor zijn reacties zoals ‘Beitar voor altijd puur’ niet te rechtvaardigen, maar wel begrijpelijk.
U ziet de excessen voortkomen uit angst?
Breakstone: Ik zou zeggen dat het een combinatie is van angst en de neiging tot revanche. Daar komt bij dat de oudere generatie Joden weet hoe moeilijk het was om als minderheid in Iran, Irak, Syrië en Egypte te wonen. Dat was in een tijd voor de stichting van Israël. Daardoor zit hier diep in de psyche: we kunnen Arabieren niet vertrouwen. Dat is misplaatst, maar het bestaat. En tegelijkertijd geldt hetzelfde voor terroristische aanvallen. Ik kan dat niet rechtvaardigen, maar ik wil zover gaan door te zeggen dat ik begrijp waar het vandaan komt. Ik begrijp de Palestijn die in een vluchtelingenkamp woont, zonder opleiding, zonder toekomst en met het gevoel dat Israël nooit vrede zal sluiten.
Ondanks het toenemende extremisme in Israël blijft u in publieke optredens doorgaans optimistisch.
Breakstone: Ik wil de strijd niet opgeven, ik heb geen alternatief. Ik ben niet bereid om te zeggen dat de Joden geen eigen staat verdienen en ik ben ook niet bereid om een staat te accepteren die wordt geleid door haredim (ultraorthodoxe Joden, nvdr) en ultranationalistische, racistische, xenofobe personen.
Hebt u aanknopingspunten voor uw positieve inslag?
Breakstone: Er zit iemand in de nieuwe regering die erg toegewijd is aan de tweestatenoplossing.
Tzipi Livni?
Breakstone: Ja, zij krijgt de autoriteit om de onderhandelingen te leiden. Dat is iets om me aan vast te houden. Ik ben zelf bereid een geïnternationaliseerde versie van Jeruzalem te accepteren, net zoals Herzl. Hij begreep, nog voordat het hele conflict bestond, dat dat nodig was. Ik zeg niet: we moeten Jeruzalem verdelen. Maar ik vind wel dat we een oplossing moeten vinden. Het maakt mij niet uit als er een andere vlag boven op de Tempelberg wappert, zolang mijn vlag er ook maar kan hangen. Het is uiterst ingewikkeld, een stuk gemakkelijker om in een boek te beschrijven dan het in realiteit is. Maar ik geloof toch dat het mogelijk is om eruit te komen.
U schreef onlangs in een column vastbesloten te zijn om verder dan ‘halfweg’ te gaan voor vrede. Wat bedoelt u daarmee?
Breakstone: Het Hebreews kent de uitdrukking: ‘Haal niet je gelijk, wees slim.’ Als ik denk dat ik volledig in mijn recht sta wanneer ik op een bepaalde plek op de landkaart een grens trek, maar als ik door diezelfde grens iets verderop te trekken het verschil kan maken tussen een akkoord of niet, dan doe ik dat. Voor mij is de waarde van vrede belangrijker dan welk stuk land ook.
En ook belangrijker dan de Bijbelse claim op bezet gebied?
Breakstone: Absoluut. De Bijbel vereist zelfs van ons om land op te geven omwille van de vrede. Het sparen van levens zou altijd boven het vasthouden aan land moeten gaan.
DOOR LAURENS SAMSOM IN JERUZALEM
‘Ik ben zelf bereid een geïnternationaliseerde versie van Jeruzalem te accepteren, net zoals Herzl.’
