Net voor dit gesprek plaatste Elio Di Rupo een windhaan op de kerktoren van Bergen, 67 meter hoog. In 2013 kreeg ook hijzelf de wind van voren: er was felle kritiek van de oppositie, en sociale actie tot op de stoep van de Wetstraat 16. Maar tegelijk was het een uitstekend jaar voor het merk België. ‘La politique, c’est un art.’
Niet ver van de Grote Markt van Bergen betrekt Elio Di Rupo (PS) een fraai vernieuwde burgerwoning. ‘Ik spaar en ik heb een baksteen in mijn maag, want ik woon in mijn eigen huis. Je suis comme un vrai Belge.’ (lacht) We hadden een strak designinterieur verwacht, maar de werkelijkheid is anders, rommeliger zelfs. Prominent in de leefkamer staat een tafel met een pc, daarnaast telefoons en opladers en bedrading alom. In een boekenrek kriskras wat Franse literaire klassiekers uit de Pléiade-reeks. Grote ramen kijken uit op een stadstuin, met als enige ornament een roze tuin-kabouter – echt waar. Deze eerste minister is geen man van grote gestes, maar iemand die het verschil liever maakt met een ‘betekenisvol detail’. En die waren er in 2013 in overvloed.
JANUARI
Op 6 januari noemt u de N-VA in een interview ‘een erg gevaarlijke partij’.
Elio Di Rupo: Dat was binnen de context van een interview. De dag voordien had Bart De Wever op de nieuwjaarsreceptie van zijn partij ‘het confederalisme’ afgekondigd. Ik heb het afgelopen jaar trouwens niet zo klaar gezien in de politieke lijn van de N-VA. De ene dag heeft ze het over het confederalisme, hun stap richting separatisme. Dan zegt een N-VA’er dat het sociaal-economische belangrijker is dan het staatkundige. Vervolgens zou de Vlaamse regering gevormd moeten worden vóór de federale, nadien wil De Wever toch direct na de verkiezingen in een federale regering stappen. Ik kan niet meer volgen.
Op 25 januari betogen honderden arbeiders van ArcelorMittal in Brussel. Ze proberen de Wetstraat 16 te bereiken. De politie moet het waterkanon gebruiken.
Di Rupo: Een staalarbeider van vijftig die zijn job verliest, is bang om in de armoede te belanden, hoe hoog de premie ook is die hij bij een collectief ontslag zou krijgen. En voor elke werknemer, bij Arcelor of bij Ford Genk, betekent een ontslag niet alleen een aanslag op het gezinsinkomen, het schaadt ook zijn zelfbeeld, zijn gevoel van eigenwaarde. Ik zie ook wel dat de vraag naar staal daalt op de wereldmarkt, maar tegelijk vraag ik me af of men deze crisis niet had kunnen opvangen met tijdelijke werkloosheid. De Arcelor-arbeiders vroegen zich ook af of de sluiting echt nodig was, gezien de immense rijkdom van de familie Mittal.
De Mittals zíjn natuurlijk puissant rijk. In het Guggenheim-museum in Bilbao heet de meest prestigieuze hal de ‘Mittal-zaal’, en de gigantische kunstwerken zijn een ode aan de staal-industrie en de scheepswerven.
Di Rupo: (enthousiast) Ik ken het Guggenheim erg goed! Het gebouw van architect Frank Gehry is prachtig. Het is eigenlijk indrukwekkender dan de tentoonstellingen en de vaste kunstcollectie zelf. En dat museum heeft Bilbao wezenlijk veranderd. Vroeger was Bilbao een stad met zware, verouderde industrie, nu is het een stad met toekomst.
Is er in België nog toekomst voor onze industriële sectoren?
Di Rupo: Het heeft niet alleen met de loonkosten of de loonkloof te maken. Het gaat ook om het produceren van de juiste producten. Ford Genk moest onder meer sluiten omdat het de verkeerde modellen bouwde. Als er geen klanten zijn voor de auto’s is er natuurlijk een probleem. Maar de regering heeft de ambitie om de loonkloof met onze buurlanden op termijn terug te brengen tot nul. In 2014 dalen de werkgeversbijdragen met 1,4 miljard euro, en nadien gaat dat tot 4,7 miljard euro. Sommigen vinden dat natuurlijk nog altijd niet genoeg, maar gezien onze financiële situatie is het een hele inspanning.
Waarom blijft onze industrie dan klappen krijgen?
Di Rupo: Het grote probleem is dat er geen Europese industriële politiek bestaat. Voor sectoren als het staal of de auto moet men maatregelen wíllen nemen. Dat is net het tegengestelde van het laissez-faire dat de Europese Commissie predikt. (geërgerd) Het aandeel van de industrie in het bruto Europees product bedraagt momenteel 15 procent. Dat moet zeker tot 20 procent kunnen stijgen. Maar dat kan alleen als de Commissie een industrieel beleid uittekent, en onze industriële sectoren niet zomaar overlaat aan de Chinese of Indische economieën.
FEBRUARI
Op 2 februari keurt de Franse Assemblée nationale met een ruime meerderheid het homohuwelijk goed.
Di Rupo: Het is natuurlijk verheugend dat Frankrijk het voorbeeld volgt van landen als België en Nederland. Het verbaasde me wel dat er zo veel massabetogingen waren tegen een huwelijk dat gewoon openstaat voor iedereen. En echt verbijsterend is het om sommige politieke leiders van de UMP aan het hoofd van zo’n manifestatie te zien opstappen. Dan stel je je toch vragen bij de moderniteit van dat land? Van Frankrijk nog wel, toch het land van de vrijheid, de gelijkheid en de broederlijkheid. Het conservatisme grijpt almaar verder om zich heen. Sinds Nicolas Sarkozy is Frankrijk steeds behoudsgezinder geworden. En het is een conservatisme zonder complexen, hè: steeds meer Fransen zijn echt trots dat ze tegen sociale vooruitgang zijn. Zo schuiven kiezers van Sarkozy straks misschien door naar Martine Le Pen.
In Le Soir zei aartsbisschop André-Jozef Léonard dat homo’s wel vriendschappelijk mogen samenleven, maar dat ze geen seks mogen hebben.
Di Rupo: Af en toe maakt Léonard een verbale uitschuiver. Hij laat zich dan betrappen op excessief taalgebruik. Maar zo is hij. In het Frans heet dat: il est une personnalité entière.
Op 13 maart wordt de Argentijn Jorge Mario Bergoglio verkozen tot nieuwe paus. Hij noemt zichzelf Franciscus. Net als u is hij een zoon van Italiaanse immigranten.
Di Rupo: (lacht) Het is echt de eerste keer dat iemand mij erop wijst dat ik iets gemeen heb met een paus. Ach, ik denk niet dat het slecht is voor de katholieke kerk dat de nieuwe paus een Argentijn is die weet wat armoede is. En het minste wat men kan zeggen, is dat er een verschil is tussen Franciscus en zijn voorganger Benedictus XVI. Dat is niet onbelangrijk, want ook godsdienstige leiders hebben invloed op het maatschappelijke discours. Deze paus lijkt toleranter en meer open van geest en zet zich af tegen ideo-logisch extremisme. Dat is ook een belangrijke boodschap voor wie niet tot de katholieke kerk behoort.
Italië is het land van Don Camillo, de katholieke priester, en Peppone, de linkse burgemeester. Tot welk kamp behoorde de familie Di Rupo?
Di Rupo: Mijn familie was pro-Peppone! Mijn moeder was al een socialiste toen ze nog een eenvoudige landarbeidster was.
U schreef ooit de inleiding van het boek Allende, franc-maçon (Allende, vrijmetselaar). Hoe belangrijk is uw levensbeschouwing voor u?
Di Rupo: Ik ben al lang geïnitieerd in een vrijmetselaarsloge, maar ik heb nog amper tijd om bijeenkomsten bij te wonen. Ik doe daar ook niet geheimzinnig over. Maar de fantasmen die nog over vrijmetselaars bestaan, storen me wel. De vrijmetselarij is in essentie een levensbeschouwelijk genootschap. Het fundamentele uitgangspunt voor een vrijmetselaar is dat hij er altijd naar moet streven om een beter mens te worden, dat hij zich moet inzetten en engageren, niet alleen binnen de kring van vrijmetselaars, maar ook in wat ‘de profane wereld’ genoemd wordt.
Ook in de politiek.
Di Rupo: Natuurlijk. Maar de vrijmetselarij is geen politieke pressiegroep. Daarom moet de vrijmetselarij zich politiek volkomen onpartijdig opstellen. Haar leden mogen zich in alle vrijheid aansluiten bij de partij van hun keuze.
Op 8 april overlijdt de voormalige Britse premier Margaret Thatcher.
Di Rupo: Ik heb haar altijd politiek bekampt. Zeker, Thatcher heeft ervoor gezorgd dat de City, het financiële hart van Londen, weer kon opleven. Maar samen met Ronald Reagan is ze toch het symbool van het ultraliberalisme en van sociale achteruitgang. En Thatcher probeerde ook elke Europese sociale politiek te blokkeren.
Hoe gedraagt u zich eigenlijk op een Europese top? Als u uw uitgesproken conservatieve Hongaarse collega Viktor Orban ziet, schudt u hem dan vriendelijk de hand?
Di Rupo: De persoonlijke relaties zijn uitstekend. Dat is ook nodig, want op de Europese toppen zelf wordt er stevig en soms zelfs erg hard gediscussieerd. Teksten worden voortdurend geamendeerd en herschreven, en dat proces kan uitlopen tot diep in de nacht. En je kunt je geen moment onoplettendheid veroorloven. Als je even een pauze neemt, kan het zijn dat de tekst achter je rug wordt veranderd, en niet zoals jij dat wilt. Dat kan een land zeer duur te staan komen. De Europese gedachte leeft er nog wel, maar ze is niet meer de eerste bekommernis. Dat maakt het zo moeilijk om op een Europese top goede afspraken te maken.
MEI
3 mei: een paar dagen nadat in Bangladesh een textielfabriek is ingestort waarbij meer dan duizend mensen om het leven komen, worden drie verantwoordelijken aangehouden.
Di Rupo: Ik gruw nog altijd van die beelden. Het was pure uitbuiting van de mensen die er werkten. En des te schokkender is het dat die fabriek een leverancier was van de bekende, grote merken van bij ons.
Koopt u zelf fairtrade-producten?
Di Rupo: Als ik basketschoenen koop, let ik erop dat het van een merk is waarvan we weten dat het geen beroep doet op kinderarbeid. Ik heb ook Max Havelaar-koffie in huis, maar ik beken dat ik eigenlijk Italiaanse Illy-koffie prefereer – dat staat ook bekend om zijn respect voor de derde wereld. Een van de leden van de Illy-familie, Riccardo Illy, is zelfs een uitgesproken links politicus. Hij is burgemeester van Triëste geweest.
Op 15 mei keurde de Kamercommissie Binnenlandse Zaken de verstrenging van de GAS-wet goed. Vooral in Vlaanderen is er veel protest.
Di Rupo: De nieuwe GAS-wet is er gekomen op verzoek van de burgemeesters, en het ontwerp heeft vaak op de tafel van de regering gelegen. De GAS-wet reikt de burgemeesters een extra instrument aan om de orde te handhaven, maar het is geen verplichting. Ik zou de burgemeesters de raad geven om die wet aandachtig te lezen, en met hun politie en hun administratie te praten over de toepassing ervan. De GAS-wet is een machtig instrument. Cruciaal daarbijis het vermogen van de lokale overheid om goed het onderscheid te maken tussen gevallen waar GAS-boetes nodig en nuttig zijn, en waar niet. Helaas hebben een paar steden en gemeenten de GAS-wet feitelijk misbruikt om jongeren te beteugelen die eigenlijk niets verkeerds deden.
Als de verhoogde GAS-boetes hadden bestaan toen u en uw broers jong waren, had moeder Di Rupo nog meer zwarte sneeuw gezien.
Di Rupo: Men moet gamins ook gamin laten zijn. Een jongen die een kleine stommiteit begaat, moet men niet noodzakelijk achtervolgen met een GAS-boete. Daarom, ik herhaal het, is de ‘gave des onderscheids’ zo belangrijk. Deze wet geeft lokale bestuurders inderdaad meer macht. Dat ze daar dan ook wijs mee omgaan.
JUNI
Op 19 juni overlijdt de Amerikaans-Italiaanse acteur James Gandolfini, beter bekend als ‘Tony Soprano’.
Di Rupo: Soprano?
Hij was de hoofdrolspeler van de beroemde tv-serie The Sopranos.
Di Rupo: Ik weet er écht niets van. Ik kijk al een paar jaar amper televisie (wijst naar een klein, dik toestel). Ik heb al jaren dezelfde tv, want ik vind dat zo’n ding toch een paar honderd uren gefunctioneerd moet hebben voor ik een nieuw model koop. Stijn Coninx gaf mij de dvd-box van La Maison blanche(The West Wing, nvdr.) cadeau, maar ik had nog geen tijd om te kijken. Dat is voor de vakantie.
Heeft een eerste minister alleen maar tijd voor politiek?
Di Rupo: Inderdaad. De hoeveelheid werk voor een eerste minister is echt onvoorstelbaar. Het stopt nooit. Soms heb ik tijdens het weekend een paar uur voor mijn familie en mijn naasten, maar verder is er echt geen moment vrije tijd. Alle problemen van het hele land passeren de revue. Bovendien moet een eerste minister alle dossiers van alle ministers kennen. Hij moet altijd en overal in staat zijn om tussenbeide te komen. Maar ik klaag natuurlijk niet: het blijft een buitenkans dat ik deze functie mag uitoefenen.
JULI
Op 3 juli kondigt koning Albert aan dat hij op 21 juli zal aftreden. Wanneer wist u dat eigenlijk?
Di Rupo: De gesprekken tussen de koning en de eerste minister vallen onder het geheim van het ‘colloque singulier’. Ik mag wel zeggen dat we er meermaals over gesproken hebben – maar zodra zijn besluit vaststaat, is het nu eenmaal definitief. Op het moment dat ik de brief ontving waarin Albert zijn beslissing om af te treden meedeelde, heb ik meteen de kern en de ministerraad geïnformeerd.
U hebt vooraf niets besproken met vicepremiers, in alle discretie?
Di Rupo: Nee. Niet met de vice-premiers, met niemand. Un secret est un secret.
Was u die avond van 21 juli een tevreden man?
Di Rupo: Ik was zelfs een gelukkig man. De eedaflegging van Filip was een kans om België aan de hele wereld van zijn beste kant te tonen. En we hebben dat gedaan. (glimlacht) Het hielp dat het weer schitterend was: dat is belangrijk voor de feestelijke sfeer en de hele enscenering. Het is allemaal perfect verlopen, en intussen zijn de mensen gewoon aan een nieuwe koning met een andere stijl.
U hebt het hele jaar wel de handen vol gehad aan de koninklijke dotatie en de bijbehorende problemen, zoals de commotie rond het Fons Pereos, de stichting van koningin Fabiola.
Di Rupo: In januari heb ik de dotatie voor de eerste keer ter sprake gebracht in de Kamer, en in oktober hebben wede nieuwe wet al goedgekeurd. Het is zeer zeldzaam dat er maar negen maanden zitten tussen de eerste aankondiging van een nieuwe regelgeving en het goedkeuren van de wet. De dotaties zijn verminderd, het is allemaal transparant, de koninklijke familie betaalt voortaan belastingen: het is een belangrijke hervorming geweest.
U hebt daarover op een of andere manier moeten ‘onderhandelen’ met koning Albert. Was daar van uw kant veel tact voor nodig?
Di Rupo: Ik praat met de koning zoals ik praat met een directeur-generaal, met een arbeider of met een dakloze. Ik verander niet van discours. Ook met de koning ben ik erg direct. Dat ben ik ook in het parlement, als Theo Francken (N-VA) weer vragen stelt over de koninklijke familie. En ik kan resultaten voorleggen: over deze hervorming werd al tien jaar gesproken, maar tot dit jaar was er nog nooit iets concreet aan gedaan. Veel lawaai, maar weinig daden. Wij deden het.
Bij de Vlaamse partijen is er een grote consensus over de wenselijkheid van een meer protocollaire monarchie. Wat vindt u daarvan?
Di Rupo: Deze discussie heeft nog niet plaatsgevonden binnen de regering. Ze kan ook nog niet plaatsvinden, want de betreffende grondwets-artikelen zijn niet voor herziening vatbaar verklaard. Het is tijdens deze ambtsperiode dus een kwestie zonder voorwerp. Het zou pas opnieuw op de agenda komen wanneer er een echt probleem zou ontstaan met de koninklijke familie. En men moet daarbij de wil niet onderschatten van bepaalde politieke partijen om op zo’n crisis aan te sturen. Maar vandaag is dat debat dus niet aan de orde.
AUGUSTUS
Op 1 augustus verlaat de Amerikaanse klokkenluider Edward Snowden de transitzone van het vliegveld van Moskou. De Verenigde Staten vroegen om zijn uitlevering, maar daar gaat Rusland niet op in.
Di Rupo: Ik heb een zekere mate van sympathie voor Snowden, want hij heeft een aantal onaanvaardbare praktijken van de Amerikaanse inlichtingendienst NSA aan het licht gebracht. Natuurlijk zijn we beducht voor het terrorisme – daarom nam België ook deel aan de militaire actie in Mali. Maar dat neemt niet weg dat er ook nog altijd een recht op privacy is. En de overtreding door buitenlandse inlichtingendiensten van allerlei internationale afspraken en verdragen is natuurlijk onaanvaardbaar.
SEPTEMBER
Op 1 september bereikt de federaleregering na lange onderhandelingen een akkoord over de nieuwe topman van de NMBS. Het wordt topambtenaar Frank Van Massenhove. Als die afzegt wegens ziekte, wordt het uiteindelijk Jo Cornu.
Di Rupo: Over de aanstellingen bij de andere overheidsbedrijven ben ik best tevreden, maar de problemen bij de NMBS overschaduwen de hele operatie. Het gaf de indruk van handjeklap in een bazaar. In sommige kandidaten was er te weinig vertrouwen, bij anderen was er twijfel over hun capaciteiten, sommigen hadden persoonlijke redenen om de NMBS niet te willen leiden… We moeten erkennen dat dit voor de regering geen gelukkige operatie was.
OKTOBER
Op 1 oktober wordt de Afghaanse asielzoeker en loodgieter Navid Sharifi uitgewezen naar Afghanistan. Staatssecretaris voor Asiel Maggie De Block (Open VLD) krijgt aanvankelijk bakken kritiek.
Di Rupo: Maggie De Block kan op mijn volle steun rekenen. Haar beleid is beslist en daadkrachtig: de wet is de wet. En tegelijk blijft ze menselijk. Met De Block weten we dat het migratiedossier ‘beheerd’ wordt: de Belgische overheid loopt niet achter de feiten aan, ze neemt de zaken zelf in handen. Dat is uitermate belangrijk.
En zo rijst haar ster. De Block is in de peilingen zelfs populairder dan Kris Peeters (CD&V) en Bart De Wever.
Di Rupo: De mensen zien wel welke politicus resultaten boekt. Ook al worden asieldossiers vaak sterk gemediatiseerd, toch houdt Maggie De Block zich ver van show. En dat wordt blijkbaar gewaardeerd. Haar succes is natuurlijk ook een teken dat deze regering erkenning krijgt voor haar goede werk. Het land heeft behoefte aan stabiliteit. En welke Vlaamse partijen zorgen daarvoor? Toch de drie regeringspartijen?
30 oktober: volgens haar congres-teksten wil de N-VA de functie vanfederaal premier afschaffen.
Di Rupo: (afgemeten) Geen commentaar.
NOVEMBER
Op 5 november laat Emir Kir (PS), burgemeester van Sint-Joost-ten-Node, de Gesu-kerk ontruimen. Met potig politieoptreden worden alle daklozen en asielzoekers eruit gejaagd.
Di Rupo: Emir Kir is een ernstig man, ik ken hem goed. Ik heb hem hierover persoonlijk gesproken. Hij legde uit dat er in de Gesu-kerk ernstige problemen waren met de hygiëne en met drugs. Hij kon die zaken niet op hun beloop laten. Vandaar zijn beslissing. Soms moet een politicus onaangename beslissingen durven te nemen.
Op 15 november wordt Didier Bellens ontslagen als ceo bij Belgacom.
Di Rupo: Dat was een unanieme beslissing van de regering. Zijn kritiek op de federale regering was gewoon de druppel die de emmer deed overlopen. De laatste jaren was zijn optreden onverenigbaar met zijn functie. Maar het zou oneerlijk zijn om het hele beleid van Bellens nu zomaar af te branden. Hij heeft jarenlang gewerkt als een uitstekende en correcte ceo. Maar de laatste twee jaar is het fout gelopen. Toen hij op een bepaald moment tegenover zijn eigen raad van bestuur kwam te staan, was het einde in zicht.
U kende Bellens goed. Hebt u hem nog gesproken na zijn ontslag?
Di Rupo: Nee. Minister van Overheidsbedrijven Jean-Pascal Labille (PS) heeft hem van die beslissing op de hoogte gebracht.
DECEMBER
Op 2 december roept bondscoach Marc Wilmots de politici nadrukkelijk op om de Rode Duivels met rust te laten.
Di Rupo: Wilmots heeft gelijk. Sportis sport en politiek is politiek. Juist omdat er geen politiek is, hangt er zo’n warme sfeer rond de Rode Duivels. Op zo’n moment is er geen sprake meer van Vlamingen en Walen en zijn er alleen Belgen. Net zoals het volkomen normaal is dat een eerste minister de wedstrijden van de Rode Duivels volgt. Ik was al aanwezig bij de eerste wedstrijd nadat ik premier was geworden: de oefenmatch tegen Nederland. Ik was ook bij de kwalificatie in Zagreb. De uitwedstrijd in Schotland heb ik moeten missen, omdat er toen te veel werk was in België.
Op 12 december keurt de Senaat de uitbreiding van de euthanasiewet tot minderjarigen goed.
Di Rupo: Op ethisch vlak is België een van de meest vooruit-strevende landen ter wereld. Daar ben ik bijzonder trots op. Ook bij de uitbreiding van de euthanasiewet tot kinderen gaat het om het vermijden van onnodig lijden. Maar ik begrijp dat deze kwestie veel mensen in het hart treft. Men kan voor of tegen zijn, en zowel de pro’s als de contra’s verdienen respect. Ik begrijp de argumenten van beide. De euthanasiewet onder Paars was al een ingrijpende maatregel, euthanasie voor kinderen gaat nog een stap verder. Het is een existentiële kwestie, en dat overstijgt politieke termen als rechts en links.
U spreekt een andere taal dan in de tijd van de abortuswetgeving. Toen werd die uitgelegd als een vrijzinnige overwinning en een christendemocratische nederlaag.
Di Rupo: We gaan over een delicaat onderwerp als euthanasie bij kinderen toch niet oordelen in termen van winnaars en verliezers? Denkt u echt dat er in de schoot van de liberale en de socialistische fracties geen parlementsleden zijn die zich niet echt op hun gemak voelen met deze wetgeving? En waarom zouden de tegenstemmers het etiket ‘conservatief’ verdienen?
Uiteindelijk moet koning Filip deze wet ondertekenen. Verwacht u problemen?
Di Rupo: Ik heb geen enkel signaal gezien dat de koning die wet niet zou tekenen. Maar het is nog geen wet. De Senaat heeft erover gestemd, en daarbij heeft zich een bepaalde meerderheid gemanifesteerd. En nu is het aan de Kamer.
Eén dag na de goedkeuring van de nieuwe euthanasiewet in de Senaat keurt de Kamer het eenheidsstatuut voor arbeiders en bedienden goed.
Di Rupo: Dat dossier sleepte al twintig jaar aan, en door een arrest van het Grondwettelijk Hof was het onmogelijk geworden om het nog langer uit te stellen. Ik heb de sociale partners gezegd: ga samenzitten zoals een conclaaf in Rome, en kom niet naar buiten voor u onderling een akkoord bereikt hebt. Dat is hen pas gelukt dankzij het prachtige werk van drie vrouwen van de SP.A: minister van Werk Monica De Coninck, haar kabinetschef Eva Van Hoorde enmijn kabinetschef Yasmine Kherbache. Chapeau aux femmes!
Tot slot: 2013 was een bijzonder goed jaar voor het merk België. Er was niet alleen de WK-kwalificatie van de Rode Duivels, de Belg Frederik Van Lierde won de Iron Man en met François Englert was er een Belgische Nobelprijswinnaar.
Di Rupo: Een eerste minister kan er alleen maar blij om zijn, ook al weet hij dat die prestaties helemaal buiten de politiek tot stand zijn gekomen. Want politiek is geen sport, en politiek is ook geen wetenschap. La politique, c’est un art.
DOOR WALTER PAULI, FOTO’S JEF BOES
‘Ik heb het afgelopen jaar niet zo klaar gezien in de politieke lijn van de N-VA. Ik kan niet meer volgen.’
‘De eedaflegging van Filip was een kans om België van zijn beste kant te tonen. En we hebben dat gedaan.’
‘Ik heb de sociale partners gezegd: ga samenzitten zoals een conclaaf in Rome, en kom niet buiten zonder akkoord over het eenheidsstatuut.’
