De sociale woede raast over het land: cipiers, spoorwegpersoneel, ambtenaren, leraren, zelfs magistraten leggen het werk neer. ‘Wat er nu allemaal gebeurt, dat houd je toch niet voor mogelijk’, zegt de Leuvense burgemeester en SP.A-boegbeeld Louis Tobback. ‘En als de Waalse en Vlaamse vakbonden het niet met elkaar eens zijn, is de N-VA inderdaad de lachende derde.’
‘Er gebeuren vandaag allerlei zaken waar ik met stijgende verbazing naar kijk’, zegt Louis Tobback. Als oppositieleider, minister van Binnenlandse Zaken en SP.A-voorzitter heeft hij nochtans vele oorlogen meegemaakt. De intussen 78-jarige éminence grise van de socialisten komt in zijn eentje scherper uit de hoek dan de verzamelde oppositie in het parlement: ‘Als je ziet hoe de regeringspartijen onder elkaar kibbelen, wat moeten de mensen daarvan denken? Ondertussen blijft het leger in onze straten patrouilleren terwijl iedereen – en ik hoop ook de Antwerpenaren – na de terreuraanslagen de draad van het gewone leven weer heeft opgepikt. Je kunt je toch afvragen wat die soldaten vandaag nog staan te doen op de hoek van de straat? Halen ze iets uit? Ja, waarschijnlijk verlichten die soldaten de taken van de Antwerpse politie, dat zal wel. (schamper) Dat zal dan het voorrecht zijn van de burgemeester van Antwerpen, die tezelfdertijd ook nog eerste minister én minister-president is.’
We zitten officieel nog wel altijd met terreurniveau 3.
LOUIS TOBBACK: We moeten toch vooral niet dramatiseren. Zondag hebben 40.000 mensen de 20 kilometer door Brussel gelopen. Die gaven me niet de indruk geobsedeerd te zijn door de terreurdreiging, gelukkig maar.
U hebt het over een diepere malaise in onze samenleving. Waar komt die vandaan?
TOBBACK: De eerste oorzaak is de algemene ongerustheid die er in de hele westerse wereld heerst bij de middenklasse. Die middenklasse is ervan overtuigd dat het alleen nog maar achteruit kan gaan, dat ze het morgen slechter zal hebben dan vandaag. Dat leidt dan tot groot applaus voor figuren als Donald Trump in de VS en dichterbij Marine Le Pen in Frankrijk en Geert Wilders in Nederland. Je ziet het ook aan het succes van de FPÖ in Oostenrijk, van de Alternative für Deutschland bij onze oosterburen en de nieuwe groei van het Vlaams Blok bij ons – we moeten tegenwoordig Vlaams Belang zeggen, zeker? Ach, het is toch hetzelfde.
Maar in Wallonië zien we dat de extreemlinkse PTB/PVDA groot succes boekt.
TOBBACK: Zij profiteren daar van de winst van extreemrechts in Vlaanderen, maar hun groei helpt de zaken er ook niet op vooruit.
Waarom komt het sociaal protest vooral uit het zuiden van het land?
TOBBACK: Hoelang hebben ze ons gedurende de regeringen-Leterme, -Van Rompuy en -Di Rupo de oren van onze kop gezaagd dat het onaanvaardbaar en onhoudbaar was dat dit land bestuurd werd door een regering die in Vlaanderen één zetel te kort had? Waarom verwacht je dan van de Walen dat ze akkoord gaan met een regering die in Franstalig België nog geen 25 procent van de stemmen haalt? Het feit dat Charles Michel (MR) dat heeft geaccepteerd en zo’n regering wil leiden, is een schande. Als je een democraat bent, doe je dat niet. De regering-Michel is ondemocratisch. Dát is het probleem. En daar komt dan nog het onrechtvaardige beleid bij dat ze voert.
Geeft u eens een voorbeeld.
TOBBACK: De regering neemt onevenwichtige beslissingen waarbij ze zorgvuldig afblijft van iedereen die veel centen heeft, de grote vermogens. Maar als je een klein beetje geld hebt, wordt het je wel afgepakt. Ik zal u een voorbeeld geven van wat ik hier in de universiteitsstad Leuven merk: ik wil best verdedigen dat de studenten wat meer inschrijvingsgeld moeten betalen, maar niet als Bart De Wever (N-VA) nog liever doodvalt dan de kotenmelkers te verplichten hun huur niet te indexeren. Dát is oneerlijk. Het is slechts één voorbeeld. En iedere keer als de arme Kris Peeters (CD&V) durft te vragen om toch ook iets te doen opdat de grote vermogens hun steentje bijdragen, wordt hij belachelijk gemaakt. Bon, hoelang denkt men dat dit kan duren? Er is een moment dat de mensen dat beu worden en in verzet komen.
Zijn het dan toch politieke stakingen?
TOBBACK: De mensen die staken bij de spoorwegen en in de gevangenissen, staken niet tegen bedrijfsleiders als Christian Leysen of Etienne Davignon. Zij staken tegen de politiek verantwoordelijken die sommige maatregelen opleggen en andere niet doorvoeren.
Hoe opmerkelijk is het dat magistraten zich aansluiten bij de woede?
TOBBACK: Magistraten zijn over het algemeen nogal rustige mensen. Als zelfs zij overgaan tot staking is dat zeer veelzeggend. Ik heb het al eens eerder gezegd in Knack en dat werd me toen ook in mijn eigen partij niet in dank afgenomen, maar jarenlang hebben de regeringen bespaard op de kap van de veiligheidsdiensten. Dat is al minstens tien jaar bezig. Men heeft bijvoorbeeld een rekruteringsstop ingevoerd bij de federale politie, met als gevolg dat daar honderden mensen te weinig zijn voor een normale werking. De federale politie zit nu compleet op haar tandvlees. Ik geef u het concrete cijfer van de federale spoorwegpolitie in Leuven: dat moest een korps van 27 man zijn, maar ze zijn slechts met 15. En dan moet je weten dat Leuven het op twee na grootste station in Vlaanderen is, waar dagelijks 27.000 mensen passeren.
Minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) wilde die spoorwegpolitie inzetten voor grensbewaking.
TOBBACK: Dat heb ik geweigerd. Ik ga u iets vertellen wat ik misschien beter niet zou doen: in de meeste steden en gemeenten doen we het nog vrij goed, ondanks het feit dat de Vlaamse regeringen hun uiterste best hebben gedaan om het de burgemeesters en schepencolleges moeilijk te maken. Ik durf het bijna niet te zeggen, maar wij hebben nog de middelen om de boel draaiende te houden, al wordt het op sommige plaatsen erg krap. In de steden en gemeenten presteren de administraties zoals het hoort, het huisvuil wordt opgehaald, de politie handhaaft de orde enzovoort. Het is op het federale en het Vlaamse niveau dat het mank loopt.
U hekelt de jarenlange federale besparingen op veiligheid…
TOBBACK:(onderbreekt) En weet u wat ik curieus vind? Dat de toch wel duidelijk rechtse regering onder leiding van Charles Michel daar niets aan doet. Niets. Er is geen versterking van veiligheid, justitie en defensie. Deze regering gaat verder met de afbouw van het staatsapparaat in zijn meest elementaire opdrachten. Zo komt het dat men begint te spreken over België als een failed state, een falende staat, al vind ik dat zelf een zware overdrijving.
O ja? Onze wegen zijn slecht, tunnels brokkelen af, overheidsgebouwen verkommeren, daken van overheidsmusea lekken…
TOBBACK: Ik denk niet dat veel mensen ervan wakker liggen dat het dak van het museum van het Jubelpark lekt – ik ben er zelf ooit als minister voor verantwoordelijk geweest en kan u verzekeren dat het dak toen níét lekte. Maar er zijn andere voorvallen die schromelijk worden onderschat. Neem het nationale voetbalstadion dat met veel poeha werd aangekondigd. Als honderdduizenden mensen een paar maanden later in Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad moeten lezen dat dit stadion er toch niet zal komen, zeggen velen: die bende daarboven is losgeslagen.
Ook de vakbondsverantwoordelijken hebben veel aan autoriteit ingeboet. Ze slagen er niet meer in om hun achterban te overtuigen om akkoorden te aanvaarden.
TOBBACK: Ik heb de indruk dat de vakbonden de situatie niet meer echt in de hand hebben. Zeker niet die in het zuiden van het land. De vakbondsleiders durven een afgesloten akkoord blijkbaar niet meer te verdedigen. Ze geven hun mandaat niet terug als het verworpen wordt, zoals onlangs door de cipiers. Gevolg is dat gevangenen vijf weken in hun afval moeten leven en dat de minister van Binnenlandse Zaken de federale politie moet opvorderen om de taken van de cipiers over te nemen. Dat betekent dat we in een chaotische toestand zijn verzeild.
De regering wil werk maken van een minimale dienstverlening om zulke zaken in de toekomst te voorkomen.
TOBBACK: Ik wil toch wel eens zien wat men daarmee bedoelt. Wat is het onderscheid tussen minimale en maximale dienstverlening in de gevangenissen? Kun je een gevangenis fatsoenlijk doen draaien met de helft van de cipiers? Kun je dat dan vijf weken volhouden? En als je dat kunt, waarom werk je dan de rest van het jaar met het dubbele aantal cipiers? Er worden over minimale dienstverlening nogal makkelijk slogans de wereld ingestuurd die niet noodzakelijk uitvoerbaar zijn.
Er is niet alleen een gebrek aan leiding bij de vakbond, ook de eenheid lijkt er zoek.
TOBBACK: Het syndicalisme is op vele terreinen verworden tot corporatisme. Het is ook daar ieder voor zich. De luchtverkeersleiders kijken alleen naar zichzelf, net als de cipiers, de machinisten… Waar is de gezamenlijke inspiratie? Ik heb nog de oude socialistische vakbondsleiders Louis Major en Georges Debunne gekend en hun grootste zorg was altijd de eenheid binnen de vakbond. Het kan niet genoeg benadrukt worden: de eenheid is de sterkte van de vakbond. El pueblo unido jamás será vencido, het verenigde volk zal nooit overwonnen worden. Als ik dat nu zeg, horen sommigen het in Keulen donderen.
Naast het corporatisme merk je ook steeds meer communautaire breuklijnen binnen de vakbonden.
TOBBACK: Ja, de macht van de vakbonden wordt al langer aangevreten door het corporatisme en daar komt het communautaire nu nog bovenop. Sommigen beweren dat Elio Di Rupo (PS) daar voor iets tussen zit, maar daar geloof ik niets van. Hij zou wel gek zijn als hij het verzet op die manier zou aansturen. Dat zou niet pleiten voor zijn politieke inzicht.
Ziet u de vakbonden splitsen, zoals de politieke partijen in de jaren zeventig?
TOBBACK: Nee, en als het gebeurt, zou dat zeer dom zijn.
De Franstalige vleugel van de socialistische overheidsvakbond CGSP/ACOD wil ‘un combat continu‘ en een algemene staking van alle overheidsdiensten, zeer tot ongenoegen van de Vlaamse vleugel die dat via de pers moest vernemen.
TOBBBACK: Je ziet binnen de overheidsvakbonden de eerste scheurtjes, maar de openbare diensten zijn ook al voor een groot deel geregionaliseerd. De vakbonden van de private sectoren worden bij elkaar gehouden door de arbeidswetgeving en de sociale zekerheid. Als die bonden zouden splitsen, zou dat catastrofaal zijn: dan ben je op weg naar een splitsing van de sociale zekerheid. Misschien moet iemand dat eens aan de Franstaligen uitleggen.
In ieder geval lijkt het grote verschil in actiebereidheid tussen het noorden en het zuiden van het land de N-VA niet slecht uit te komen.
TOBBACK: Als de Waalse en Vlaamse vakbonden het niet met elkaar eens zijn, is de N-VA inderdaad de lachende derde. Het is duidelijk dat dit goed uitkomt voor diegenen die ijveren voor het einde van de staat. Alleen is de vraag: waar landt het manna als het echt fout loopt? In de tuin van Bart De Wever, of in die van Filip Dewinter?
Ziet u het fout aflopen?
TOBBACK: Nee, optimism is a moral duty.
Een credo dat vooral door liberalen wordt gehanteerd, maar ook voor socialisten geldt?
TOBBACK: Natuurlijk, ik citeer graag de Italiaanse communist Antonio Gramsci die ooit een heel mooie slagzin neerpende: ‘We moeten het pessimisme van de intelligentie combineren met het optimisme van de wilskracht.’
DOOR EWALD PIRONET
‘De vraag is: waar landt het manna als het echt fout loopt? In de tuin van Bart De Wever, of in die van Filip Dewinter?’
