Jagen op jong exotisch filmtalent : Wong Kar-wai is de hipste regisseur uit Azië.

HET GERENOMMEERDE Engelse tijdschrift Sight and Sound riep ?Fallen Angels? al voorbarig uit tot most exciting film van het jaar. Quentin Tarantino koos een vorige cultfilm van Wong Kar-wai, ?Chungking Express?, als de eerste productie die hij uitbrengt op zijn eigen videolabel ?Rolling Thunder?. Er is duidelijk wat aan de hand met de achtendertigjarige filmmaker uit Hongkong.

Als je de cinefiele hype gelooft, zou je denken dat er een nieuw cinematografisch wereldwonder is opgestaan. De lofzang op Wong Kar-wai mag dan nog ten dele overroepen zijn de serieuze filmkritiek is de jongste jaren koortsachtig op zoek naar nieuw exotisch talent , hij is vast een filmmaker die de moeite loont om te worden gevolgd. En hij mag dan nog niet zo origineel en geniaal zijn als de Azië-specialisten beweren, zijn films zijn in het huidige aanbod stimulerend, vernieuwend en hoopgevend voor de toekomst.

?Fallen Angels? (vanaf 25/9 in debioscoop) vertoont opvallende overeenkomsten met Kar-wai’s vorige film, ?Chungking Express? (1994), de enige van zijn films die in ons land werd uitgebracht. Het gaat telkens om raadselachtige, moeilijk te ontwarren misdaadverhalen die zich afspelen in de broeierige Hongkongse wijk Chungking, een wirwar van fastfoodtenten, kroegen met jukeboxen, luizige hotels. Zijn helden zijn melancholische politie-inspecteurs of roerloze huurmoordenaars, zijn aantrekkelijke heldinnen heten Agent, Punkie en Cherry, dragen blonde pruiken, provocerende lingerie en hoogglanzende plastic regenjassen. Met andere woorden : film noir in de overbevolkte labyrinten van Hongkong. Maar ook postmoderne romantische bespiegelingen over liefde, verdriet en verlies, door de uit Australië afkomstige cameraman Christopher Doyle op een duizelingwekkende manier gefilmd.

In ?Chungking Express? gaat het om de aparte liefdesgeschiedenissen van twee ontroostbare ordehandhavers. In ?Fallen Angels? zijn de lotgevallen van vijf personages subtiel met elkaar verweven. Er is de huurmoordenaar Killer ( Leon Lai) die er de brui wil aan geven omdat hij verliefd is op zijn opdrachtgeefster ( Michele Reis), een vrouw die na zijn aanslagen de rotzooi mag opruimen. Hij heeft alleen via de fax contact met deze vrouw. Zij is echter dermate gefascineerd door Killer dat ze geregeld zijn appartement binnensluipt en in zijn leven snuffelt. Killer gaat er vandoor met een geblondeerde punkster, Blondie ( Karen Mok). Zij is de link naar het tweede verhaal dat ons de belevenissen toont van de doofstomme Ho ( Takeshi Kaneshiro), een man die ’s nachts vele clandestiene banen voor zijn rekening neemt en daardoor telkens van identiteit lijkt te wisselen. Hij trekt op met de hysterische Cherry ( Charlie Young), die ook verliefd is op Killer en het daarom op Blondie heeft gemunt.

KRUISPUNT.

In ?Chungking Express? lossen twee verhalen elkaar af, in ?Fallen Angels? doorkruisen ze elkaar. Die ongewone verhalende constructie is ten dele aan een toevalstreffer te danken, zo wist Kar-wai ons te vertellen op het jongste festival van Berlijn. ?Chungking Express zou eerst uit drie afzonderlijke verhalen bestaan, het eerste een hommage aan John Cassavetes, het tweede aan Jacques Demy en het derde aan Jean-Pierre Melville. Ik maakte het eerste luik te lang, er was geen plaats meer voor het derde. Die plot heb ik dan maar in Fallen Angels gestopt. Je kan het ook als de twee helften zien van één en dezelfde film. Ze werken beter als double bill, want alles in Chungking Express is het omgekeerde van Fallen Angels, zowel de karaktertekening, de beroepsactiviteiten als de look van de films. In Chungking Express staat de camera altijd op een afstand ; in Fallen Angels staat de camera dichtbij, zijn er veel close-ups met groothoeklenzen. Maar in beide films is de camera een observator, is de toeschouwer niet betrokken bij wat er gebeurt.?

Een tijdlang denk je bij ?Chungking Express? dat de parallelle verhalen op zeker ogenblik in elkaar zullen lopen, wat nooit gebeurt. Volgens Kar-wai schuilt de continuïteit van de twee verhalen in de plek waar alles zich afspeelt. De stad Hongkong is het échte hoofdpersonage van de film. ?De twee verhalen zijn als dag en nacht in Hongkong.?

Zoals Martin Scorsese dé New Yorkse regisseur bij uitstek is en niemand zo liefdevol Parijs schilderde als François Truffaut, zo voelt Kar-wai als geen ander de polsslag van het jachtige maar eenzame Hongkong. ?Ik zou natuurlijk mijn films in andere steden kunnen draaien, maar ik zou dit alleen kunnen als ik de plek even goed zou kennen als Hongkong, waar ik bijna dertig jaar heb doorgebracht.? Hij werd geboren in Shanghai, maar was nog maar vijf toen het gezin verhuisde naar de Britse kroonkolonie aan de zuidkust van China.

?Ik denk dat de meeste steden op elkaar gelijken. Zoals in elke grote wereldstad hebben we een metro, MacDonalds en blikjes ananas. De wereld wordt almaar kleiner, maar als kruispunt tussen de Chinese en de westerse cultuur blijft Hongkong uniek.?

Kar-wai draaide ?Fallen Angels? tijdens zestig nachtelijke sessies op een heimelijke manier zonder vergunning in verlaten metrohallen, spiegelgladde verregende straten en steegjes waar ronkende vliegtuigen laag overheen scheren. De tjokvolle stad komt op een koortsachtige manier tot leven, de beklemmende sfeer vertolkt perfect het psychisch isolement van de egocentrische personages die zich ingesloten en gekooid voelen, langs elkaar heen lopen maar zelden elkaar echt vinden.

Om het thema van de vervreemding kracht bij te zetten, bedient Kar-wai zich van onorthodoxe geluidstechnieken, zoals een spookachtige voice-over vertelling waardoor het lijkt alsof de hoofdpersoon tegen zichzelf aan het mompelen is.

De cinema van Wong Kar-wai zet in de eerste plaats een aparte toon : flitsend, nachtelijk, kunstmatig belicht (fel neon), super-cool. Zowel in ?Chungking Express? als in ?Fallen Angels? demonstreert hij op virtuoze wijze een paradoxale cameratechniek : hortende slow motion. ?Technisch is het nochthans heel simpel,? legt de regisseur uit. ?Je reduceert de snelheid van de camera tot tien beelden per seconde en die druk je dan dubbel af, zodoende krijg je dit tegelijk vloeiend en schokkerig effect. Het wordt veel gebruikt bij MTV.?

SPEELS.

Kar-wai, van opleiding een industrieel en grafisch ontwerper, begon al met die techniek te experimenteren vanaf zijn eerste film ?As Tears Go By? (1988), een thriller geïnspireerd door Scorsese’s ?Mean Streets?. John Woo had toen gescoord met zijn gangsterfilm ?A Better Tomorrow?, dus probeerde iedereen dit succes te imiteren. Kar-wai kreeg zijn eerste film geproduceerd op voorwaarde dat het een misdaadprent was. De debuterende regisseur was echter vastbesloten om zich af te zetten tegen John Woo, die inmiddels een tweede carrière begon in Hollywood. ?MTV was toen erg populair in Hongkong, dus dacht ik : waarom niet die technieken toepassen op een gangsterfilm ? Het werd mijn handelsmerk.?

Na enkele films vond hij het vervelend om die slow motion toe te passen op actiescènes. Vanaf ?Chungking Express? en ?Fallen Angels? deed hij er iets anders mee. ?Ik gebruik het als een subjectieve techniek om een moment in de psychologie van de personages uit te drukken. Het moment dat ze willen dat voor eeuwig duurt. De tijd wordt erin uitgerekt.

Zijn vertelstrategie, zijn intuïtieve beeldtaal, zijn energiek gehanteerde camera, zijn sensueel kleurgebruik : alles wijst erop dat hier een man aan het werk is die op een speelse manier van zijn vak geniet. Enkele tijd geleden was hij in Korea en vroegen ze hem wat het geheim was van zijn succes. Zijn antwoord : ?Misschien komt het omdat ik zelf van mijn films hou, dat ik er echt plezier aan beleef.?

Toen Kar-wai opgroeide in Hongkong sprak hij geen Cantonees, had hij geen vrienden en vluchtte hij weg in de bioscoop. ?Als filmmaker probeer ik voortdurend dit plezier te recreëren. Ik maak mijn films in de eerste plaats om mezelf te plezieren.? Wat lang niet evident is binnen een filmindustrie die uitermate commercieel georiënteerd is. Het is niet het ideale klimaat om zijn films gemaakt te krijgen. Daarom is hij al vanaf zijn tweede film zijn eigen producer.

Dat was ?Days of Being Wild? (1990), de kroniek van jeugdige rebellen en een weemoedige reis door de jaren zestig met meer dan een knipoog naar de Godard van ?A Bout de souffle?. De kritiek reageerde enthousiast, maar het publiek bleef weg zodat een geplande tweede deel niet doorging. Daarna maakte Kar-wai zijn qua omvang, middelen en rolbezetting meest ambitieuze film : ?Ashes of Time? (1992).

Al tijdens zijn jongensjaren was hij verslingerd aan martial arts films, de economische pijler van Hongkongs filmindustrie. Toen een producer hem vroeg om de populaire roman ?The Legend of the Shooting Eagles? te adapteren, hapte hij meteen toe. Hij was met het genre vertrouwd, niet alleen via de bioscoop maar ook via romans en luisterspelen en wilde al die ervaringen en sensaties in die ene film verwerken. ?Een film die zowel moet beluisterd als bekeken worden, daarom is er de voice over die aan een luisterspel doet denken, zijn er de teksten en tussentitels, net alsof je de bladzijden van een roman omslaat.?

ZWAARD.

Hij wilde naar eigen zeggen de ultieme martial arts film maken. De film werd afwisselend gedraaid in de stijl van de jaren zestig, zeventig, tachtig en negentig. Hij vroeg zijn componist om iets te schrijven in de trant van Ennio Morricone. ?Mijn moeder nam me altijd mee naar westerns. De Amerikaanse cowboyfilm, de Japanse samouraifilms en onze Kung Fu is in essentie hetzelfde genre.?

Wat opgevat was als een hybride antologie van het genre, groeide uiteindelijk ook uit tot de antithese van de gevechtskunstfilm. Daarin draait alles altijd om hoe sterk je bent, hoe je met het zwaard alles kunt beslechten. ?In Ashes of Time toon ik hoe je ook kunt winnen door je gevoelens en emoties te laten spreken.? Dit fresco werd over een periode van twee jaar op locatie gedraaid in China en Hongkong. ?De meest populaire Aziatische sterren spelen er in mee. Het was geen sinecure om al die mensen bij elkaar te krijgen, en ze te transporteren naar de woestijn, ver weg van de Grote Muur.? Tussen de moeizame opnamen door draaide de ongeduldige cineast in drie weken tijd ?Chungking Express?, het vluggertje dat zijn eerste internationale hit werd.

Voor zijn eerstvolgende film, ?Buenos Aires Affair?, vindt hij de raadselachtige Leslie Cheung terug, zijn hoofdrolspeler uit ?Days of Being Wild?, en inmiddels één van de grootste Aziatische sterren en onlangs nog te zien in de nieuwe film van Chen Kaige, ?Temptress Moon?. Kar-wai zal dit keer gedwongen zijn om snel te werken : na 1997, als Hongkong weer bij het Chinese vasteland hoort, zou het onderwerp een homoseksuele relatie wel eens op tegenkanting kunnen stuiten.

Het ontheemd en ontworteld zijn is een sterk motief zowel in ?Chungking Express? als in ?Fallen Angels?. Het is duidelijk dat Kar-wai hiermee uiting geeft aan een persoonlijke bekommernis. ?Mijn vader voelde zich nooit thuis in Hongkong, het was altijd alsof hij terugwilde naar China. We waren meer dan twintig jaar op doorreis. Na de dood van mijn vader stichtte ik zelf een eigen gezin, heb ik me in Hongkong gesetteld. Niemand weet echter wat 1997 brengen zal. We gaan een onzekere toekomst tegemoet. Iets wat de rusteloze karakters in mijn films onbewust weerspiegelen.?

Patrick Duynslaegher

Fallen Angels : flitsend, nachtelijk, kunstmatig belicht, super-cool.

Fallen Angels : Ik maak mijn films in de eerste plaats om mezelf te plezieren.