De geschiedenis van Congo is niet alleen die van Leopold II, dipenda en Mobutu. De Belgische blik op het land is vaak blind voor zijn pre- en postkoloniale geschiedenis. Deze tijdlijn kijkt daarom door twee paar ogen naar dat verleden.
88.000 v.C.
Aan de rivier de Semliki in het latere Oost-Congo doen pygmeeën aan visvangst.
20.000 v.C.
Aan de oevers van het Edwardmeer leeft een menselijke cultuur. Een bavianenbot dat archeologen in het nabije Ishango vonden, is daar het voornaamste bewijs van. Op het botje staan intrigerende reeksen krassen. Wetenschappers debatteren nog altijd over de precieze functie van dit zogenoemde Ishango-beentje. Werd het gebruikt als een maankalender of als een wiskundig hulpmiddel?
1000 v.C. – 500 n.C.
Tijdens de Bantoe-expansie migreren Bantoe-sprekende volkeren vanuit West-Afrika naar het Congobekken. Door hun komst worden de Bantoe-talen dominant in de Congo-regio.
Circa 1400
Opkomst van de eerste georganiseerde koninkrijken. In Katanga ontstaat het Luba-koninkrijk. In de streek tussen het huidige Katanga en Angola komt het rijk van de Lunda van de grond. Waar de Congo uitmondt in de Atlantische Oceaan bouwen de Kongo-koningen hun macht uit.
1482
De inwoners van het Kongo-koninkrijk ontmoeten de Portugese zeeman Diogo Cão, die als eerste Europeaan de rivier de Congo opvaart.
1506-1543
Kongo-koning Nzinga Mbemba maakt van het katholicisme de staatsgodsdienst en neemt de naam Afonso I aan. Er ontstaan intense culturele en handelscontacten tussen Portugese handelaren en missionarissen en het Kongo-rijk.
1600-1700
Het westelijke Congobekken wordt een deel van de handelsdriehoek tussen Europa, Amerika en Afrika. Portugezen, Britten en Nederlanders ruilen er slaven en grondstoffen als koper of ivoor tegen Europese stoffen, kralen of buskruit.
1600-1850
Uitbreiding van de Lunda- en Luba-koninkrijken. Samen beslaan ze grote delen van Zuid- en Oost-Congo.
1860-1870
Swahili-sprekende ‘Arabische’ handelaren vestigen zich in Oost-Congo. De machtigste onder hen, Tippo Tip, bouwt er een handelsimperium uit dat een grote rol speelt in de slavenhandel met het Midden-Oosten en Azië.
1860
De Belgische kroonprins Leopold keert terug van een reis naar Griekenland. Hij brengt een stuk marmer van het Parthenon met zich mee waarop hij de woorden ‘ Il faut à la Belgique une colonie’ laat graveren.
1874-1877
De Britse ontdekkingsreiziger Henry Morton Stanley reist als eerste Europeaan de hele rivier de Congo af.
1879
In opdracht van koning Leopold II keert Stanley terug naar Congo. Hij sluit er verdragen met lokale heersers waarmee die hun onafhankelijkheid afstaan aan de Belgische koning.
1885
Conferentie van Berlijn. Leopold II overtuigt er de Europese grootmachten om hem het Congobekken in eigendom te geven. Enkele maanden later kondigt hij de oprichting van Kongo-Vrijstaat aan.
1892-1894
Troepen van de Vrijstaat verdrijven de Arabo-Swahilische handelaars in Oost-Congo.
1895
De Batetela komen in opstand tegen de Vrijstaat. Zij zijn niet de enige etnische groep die dat doet. Verschillende Congolese volkeren verzetten zich in deze jaren tegen het regime van Leopold II.
1900
De Vrijstaat voert zesduizend ton rubber per jaar uit. Het systeem van dwang en geweld bij de winstgevende rubberexploitatie kost miljoenen Congolese levens.
1890-1898
Aanleg van de spoorlijn tussen Matadi enKinshasa. Duizenden Congolese arbeiders komen om.
1902
De Brit E.D. Morel begint een campagne tegen de wreedheden van de rubberexploitatie. Zijn onthullingen doen veel stof opwaaien, net zoals het onderzoek van de Britse diplomaat Roger Case-ment naar de omstandigheden in de Vrijstaat.
1907
Cyrille van Overbergh publiceert het eerste deel van zijn zevendelige ‘Collection des Monographies Etnographiques’, waarin hij de Congolese bevolking in etnische groepen verdeelt.
1908
Congo wordt een kolonie van de Belgische staat.
1910
Opening van het Musée Colonial de Tervueren.
1916
De Congolese Force Publique verslaat het Duitse leger bij Tabora, in Duits Oost-Afrika.
1921
De preken en mirakelgenezingen van de zelfverklaarde profeet Simon Kimbangu lokken duizenden mensen.
1924
De Volkenbond geeft België een mandaat om de Duitse ex-kolonie Ruanda-Urundi te besturen.
1931
De Pende komen in opstand tegen de kolonisator, uit onvrede over de hoge belastingen en lage handelsprijzen. De Force Publique slaat de opstand neer. Meer dan vijfhonderd Pende sterven.
1941
De Congolese mijnen produceren grote hoeveelheden grondstoffen voor de geallieerden. De hoge werkdruk en dwangmaatregelen leiden tot sociale spanningen. De overheid onderdrukt op bloedige wijze een staking van Congolese arbeiders in Elisabethville.
Augustus 1945
Het uranium in beide bommen komt uit de Congolese Shinkolobwe-mijn. De atoombommen op Hiroshima en Nagasaki doden 250.000 Japanners.
1953
Congolezen krijgen het recht om huizen en grond te bezitten. Er ontstaat een klasse van évolués, een Congolese middenklasse die zich helemaal inschakelt in het westerse beschavingsverhaal om zo vooruit te komen in het koloniale systeem.
1955
Jurist Jef van Bilsen lanceert het Dertigjarenplan. Daarin doet hij het voorstel om Congo over een periode van dertig jaar geleidelijk voor te bereiden op de onafhankelijkheid. In België valt zijn idee echter in dovemansoren.
1958
Op de wereldtentoonstelling in Brussel staat Congo in de kijker. Congolezen worden in een ‘negerdorp’ tentoongesteld als dieren in een zoo.
1959
De roep om Congolese onafhankelijkheid klinkt luider en luider. In de grote steden breken opstanden uit tegen de Belgische machthebbers.
30 juni 1960
Congo wordt onafhankelijk. Delen van het Congolese leger slaan aan het muiten. België zet troepen in om zijn burgers en bedrijven te beschermen.
11 juli 1960
De provincie Katanga verklaart zich onafhankelijk, met steun van de Belgische regering en zakenwereld.
1961
De Congolese premier Patrice Lumumba wordt vermoord. De stafchef van het leger, Joseph-Désiré Mobutu, pleegt een staatsgreep.
1964
Simba-opstand in Oost-Congo. Belgische para’s landen in Stanleyville en evacueren er honderden blanke buitenlanders.
1965
Kolonel Mobutu pleegt een tweede staatsgreep en wordt president.
1971
Mobutu verandert de naam van Congo in Zaïre.
1972
De Inga-dam gaat open.
1974
In Kinshasa verslaat Muhammad Ali George Foreman, de regerende wereldkampioen boksen bij de zwaargewichten.
1977-1978
In Shaba (het vroegere Katanga) breken twee opstanden uit tegen de dictatuur van Mobutu.
1982
Etienne Tshisekedi richt een oppositiepartij op, de Union pour laDémocratie et le Progrès Social.
1990
Na een conflict met Mobutu zet België alle ontwikkelingshulp aan Zaïre tijdelijk stop.
1990-1992
Een grote Conférence nationale moet de Zaïrese politiek en samenleving hervormen. Mobutu legt de aanbevelingen echter naast zich neer.
1994
De Rwandese genocide en de daaropvolgende machtsgreep en contragenocide van het Rwandees Patriottisch Front zorgen voor een vluchtelingenstroom naar Oost-Congo.
1996-1997
Eerste Congo-oorlog. Laurent-Désiré Kabila verovert Zaïre met de steun van Rwanda en wordt president. Mobutu ontvlucht het land, dat daarna opnieuw Congo wordt genoemd.
1998
Begin van de Tweede Congo-oorlog. Rwanda en Uganda keren zich tegen hun vroegere beschermeling Kabila. Rebellengroepen veroveren grote delen van Oost-Congo.
2001
President Kabila wordt vermoord. Zijn zoon Joseph volgt hem op als president.
2002
Een parlementaire onderzoekscommissie stelt vast dat de Belgische overheid verantwoordelijkheid had in de moord op Patrice Lumumba.
Februari 2006
Congo krijgt een nieuwe grondwet. Zittend president Joseph Kabila wint de eerste vrije verkiezingen sinds 1965.
April 2008
Congo en China sluiten de ‘deal van de eeuw’. In ruil voor investeringen in de Congolese infrastructuur mogen Chinese mijnbedrijven grondstoffen ontginnen in Katanga.
September 2008
Kunstenaar Théophile de Giraud verft het ruiterstandbeeld van Leopold II in Brussel rood. Hij doet dat als aanklacht tegen het historische koloniale geweld van België in Congo.
Januari 2015
tientallen mensen om het leven. De oppositie vreest dat Kabila langer aan de macht wil blijven dan wettelijk is toegelaten. Bij protesten in de grote steden komen
December 2018
Het museum van Tervuren heropent. De nieuwe vaste tentoonstelling maakt korte metten met het koloniale verhaal dat het museum zijn bezoekers decennialang voorschotelde.
