Ook al gemerkt dat er steeds minder videotheken zijn? In enkele jaren tijd is hun aantal gehalveerd. ‘Een gezonde uitzuivering’, zegt de ene. ‘Een degradatie tot nachtwinkel’, zegt de andere.
Vakantie en geen al te stabiel zomerweer. Meer was tot voor enkele jaren niet nodig om te gaan aanschuiven aan de kassa van de videotheek. Alleen: tegenwoordig klinkt ‘we gaan naar de videotheek’ behoorlijk ouderwets. Digitale televisie en vooral films downloaden van het internet zijn veel hipper. Want wie heeft nog zin om een parkeerplaats te zoeken en een boete te riskeren omdat die dvd natúúrlijk weer te laat binnen is gebracht, als je vanuit je luie stoel ook je zin kunt vinden?
En toch blijven ze in de sector opvallend optimistisch. ‘De perceptie is inderdaad dat de videotheken verdwijnen, maar dat moeten we toch wat relativeren’, zegt Rudi De Kezel, voorzitter van de Vereniging voor Home Entertainment en uitbater van videoketen Video Palace. ‘Het klopt dat het aantal gehalveerd is, van 600 naar 300, maar het gaat hier meer om een uitzuivering. Tien jaar geleden was er een wildgroei aan videotheken. Er waren gewoon te veel zaken voor het potentieel aan klanten. In een agglomeratie van 20.000 inwoners kan maar één videotheek rendabel zijn. De voorbije jaren waren er soms vijf of zes videotheken voor 20.000 man. Dat was niet werkbaar.’
Al kan ook De Kezel niet ontkennen dat de bedreigingen voor zijn sector groot zijn. ‘Uiteraard heeft de komst van digitale televisie de videotheken niet veel goeds gebracht’, geeft hij toe. ‘Maar niet zoveel als iedereen lijkt te denken. Kijk maar eens hoe beperkt de catalogus van Telenet en Belgacom is: vooral oudere films en nieuwe kaskrakers. Wie het niet zo voor die films heeft, blijft op zijn honger zitten. In een goeie videotheek is het aanbod gewoon groter. Bovendien ben je er vaak goedkoper af.’
Illegaal downloaden is volgens De Kezel wél een groot probleem, maar daar bestaan dan weer remedies tegen. ‘Op het internet is zowat alles te vinden, en wie de weg weet en technisch wat onderlegd is, kan nieuwe films vinden die nog niet eens in de videotheek liggen. Daar moet harder tegen worden opgetreden. Kijk maar naar het Verenigd Koninkrijk. Daar worden internetgebruikers die betrapt worden op illegaal downloaden op een lagere surfsnelheid gezet. Mijn Britse collega’s zagen de omzet van hun videotheken meteen gevoelig stijgen. Het enige wat er nodig is om dat ook bij ons te doen, is politieke wil. Het spreekt voor zich dat dat het best op Europees vlak gebeurt, dus zijn we volop aan het lobbyen.’
Krantenwinkel/videotheek
Niet dat de zaken nog zo vlotjes lopen als in de tijd van de VHS-cassettes. ‘Een videotheek uitbaten zoals vroeger, dat is niet meer rendabel’, vindt An Naenen, uitbaatster van Movie Corner in Kasterlee. Dus combineert ze haar zaak nu uit pure noodzaak met een dagbladhandel. De ene helft van de winkel ligt vol met kranten, tijdschriften en schrijfgerei, de andere helft staat volgestouwd met films. Voornamelijk films die bekend zijn bij het grote publiek. ‘Vroeger was dat anders’, zegt ze. ‘We zijn met de videotheek begonnen omdat we zelf grote filmliefhebbers waren. Ons aanbod was vrij ruim en we hadden een afdeling voor de echte cinefielen. Maar dat hebben we helemaal moeten afbouwen: niet meer rendabel. Ook het aanbod aan kaskrakers hebben we afgebouwd. Van een topfilm haalden we vroeger een twintigtal exemplaren in huis, nu zijn dat er nog twee.’
Boosdoeners zijn volgens Naenen niet alleen digitale televisie en de illegale downloads, maar net zo goed de filmwereld zelf. ‘Vroeger liep een film een tijd in de bioscoop, dan werd hij verhuurd en pas nadien te koop aangeboden. Nu wordt een film al verkocht of als reclamestunt bij een krant of tijdschrift gevoegd nog voor hij gehuurd kan worden. Dan moet de sector niet klagen dat de videotheken, die toch een grote afzetmarkt waren, verdwijnen.’
Door het aanbod stevig te beperken, maar vooral door de combinatie met de krantenwinkel en de verkoop van loterijproducten kan Naenen naar eigen zeggen het hoofd boven water houden. ‘De combinatie is bij ons cruciaal. Een krantenwinkel draait vooral ’s ochtends, een videotheek ’s avonds. Voor ons zijn het lange dagen, maar dat nemen we er graag bij. En een videotheekuitbater moet ook een beetje inventief zijn en inspelen op de noden van de klant. Wij zien elk jaar onze omzet aanzienlijk stijgen tijdens de vakantie. Heel wat van onze klanten trekken er met de motorhome opuit of huren ergens een vakantiehuisje. Bij ons kunnen ze filmpakketjes huren voor een langere periode. Een heel simpel idee, maar het werkt goed.’
Uitbreiding
Een videotheekexploitant moet dus vooral inventief zijn om te kunnen overleven. Dat is wat ze in videotheek Hollywood in Aalst ook doen. ‘Je moet de klanten kunnen lokken’, legt Martine De Ridder, die al 26 jaar haar zaak runt, uit. ‘Bij ons kun je niet alleen films huren, maar ook kopen. We bieden ook games aan. En we hebben een gokcenter, met alle producten van de Nationale Loterij, maar waar ook gegokt kan worden op voetbalwedstrijden bijvoorbeeld. We bieden ook randproducten aan, zoals ijsjes, drankjes, wenskaarten en filmgadgets. Wat we proberen, is een filmgevoel creëren. Als je in de bioscoop een film gaat bekijken, is dat een heel andere beleving dan thuis op de bank. We proberen dat een beetje te benaderen. Precies díé dingen missen mensen bij digitale televisie. Je drukt op enkele knopjes, maar het gevoel is weg.’
Maar de beste zet bleek uiteindelijk het Postpunt, dat drie jaar geleden geïnstalleerd werd in de zaak. ‘Daardoor krijgen we ook veel volk over de vloer dat anders niet zo snel zou komen. Mensen die een aangetekende brief moeten ophalen of postzegels nodig hebben, bijvoorbeeld. Terwijl ze hier zijn, zien ze ons aanbod en dat werkt heel goed.’
De Ridder zag de meesten van haar collega’s in de stad de voorbije jaren verdwijnen. Zelf heeft ze er net een grote verbouwing op zitten, waardoor de zaak nog uitgebreid is. ‘Het is erg om te zeggen, maar hoe meer videotheken de deuren sluiten, hoe beter voor de overblijvers’, klinkt het.
Wie wil overleven, heeft volgens De Ridder twee keuzes. ‘Ofwel ga je op in een grote keten, ofwel smijt je je volledig voor de job. Wij hebben voor het laatste gekozen. Ik ken heel wat collega’s die noodgedwongen voor het eerste kozen en die diep ontgoocheld gestopt zijn. In zo’n keten moet je werken met een opgelegd assortiment en ben je eigenlijk gewoon een verkoper. Wij kunnen als zelfstandige videotheek nog ons eigen project uitwerken.’
En dat eigen project is bij De Ridder eenvoudig: zorgen dat elke klant met een goeie film naar huis gaat. ‘We krijgen steeds meer klanten over de vloer die bij Belgacom en Telenet hun gading niet vinden of ontgoochelingen oplopen. Ze komen naar hier omdat ze weten dat ik samen met mijn zoon alle films eerst zelf bekijk en van elke film een evaluatie maak. Ik baseer me eerst op de bioscoopcijfers, wat meestal al een goeie aanwijzing geeft of een film gesmaakt wordt of niet. Daarnaast zoek ik op het internet zoveel mogelijk informatie, lees ik recensies en bekijk ik trailers. De films die niet in de bioscopen bij ons lopen, bekijk ik thuis wanneer we ze binnenkrijgen. Ik bekijk elke maand zo’n 60 films. En dan heb ik al eerst het kaf van het koren moeten scheiden. Mensen hebben vaak geen flauw benul hoeveel films er wel gemaakt worden.’
Na de evaluatie van de films is het zaak om de juiste film bij de juiste klant te krijgen. ‘Wat de juiste film is, hangt uiteraard af van de smaak van die klant, maar ook van zijn stemming. Soms heeft een actiefreak ook eens zin in een rustiger film, en omgekeerd. Wij proberen vooral zo goed mogelijk advies te geven. Een heel intensieve job, die je alleen maar volhoudt als je er echt voor leeft. En er dus in slaagt om via een nevenaanbod ook klanten te lokken.’
Een trend die ook sectorvoorzitter Rudi De Kezel bevestigt. ‘Videotheken zullen, net als boekhandels, altijd blijven bestaan. Maar ze moeten zich wel omvormen tot entertainmentwinkels. Dat betekent: diversifiëren en het aanbod uitbreiden. Niet alleen verhuren, maar ook een koopassortiment aanbieden in films, games, strips enzovoort. Ook drank en typische filmsnacks zoals chips, popcorn of pizza’s. Bij de grote ketens is dat al een tijdje bezig, de kleinere videotheken hebben nu ook ontdekt dat je met films verhuren alleen er niet komt.’
Nichedenken
Toch zijn er nog videotheken die er bewust voor kiezen om geen veredelde nachtwinkel of gokcenter te worden. Billy Rymenans van Videotheek Modern Times op de Dageraadplaats in Antwerpen zweert bij wereldcinema: de betere Chinese, Japanse of Franse film, zeg maar. ‘Dat is onze manier om te overleven. In plaats van een nachtwinkel te worden of mee te doen met hypes kiezen wij voor de betere films in een bepaalde niche. En daar is wel degelijk een publiek voor.’
Zijn videotheek bevindt zich in de wijk Zurenborg waar nogal wat kunstminnend volk woont, en die lusten wel geregeld een wereldfilm. Bovendien biedt Rymenans zijn klanten ook bijbehorende snacks aan: wereldwinkelproducten, gezondheidskoekjes en andere zogenaamd ‘fair food’. ‘Het hoort een beetje bij het concept’, legt hij uit. ‘Het komt er vooral op neer om iets anders te doen dan de anderen. Ik heb het rondom mij zien gebeuren: videotheken die vroeger 80 procent van hun omzet haalden uit commerciële films zijn ondertussen gesneuveld. Ik geloof sterk in dat nichedenken. Je specialiseert je in één ding en je vindt wel een markt.’
Al weet ook Rymenans dat de toekomst moeilijk wordt, zeker als het illegaal downloaden niet aan banden wordt gelegd. ‘Maar ik blijf optimistisch. Ik hoop vooral dat de aanbieders van digitale televisie zich ook in de strijd tegen illegaal downloaden zullen gooien. Dat is ook hun vijand en zij hebben een grotere lobbymachine.’
Sommige videotheekuitbaters proberen het toch nog op de ouderwetse manier te doen en nemen er de financiële problemen gewoon bij. Pino Cantoro van Videocorner in Kessel-Lo staat ver buiten het Leuvense bekend als een filmkenner die alle mogelijke genres aanbiedt. Nog een videotheek pur sang, met een uitbater die tips, uitleg en advies geeft. ‘Ik leef voor de film’, zegt Cantoro. ‘Ik wou vroeger ook zelf films maken, maar dat is er door omstandigheden nooit van gekomen. Maar het is vanwege mijn passie voor de film dat ik blijf voortdoen, tegen beter weten in.’
Nee, zijn videotheek is niet rendabel. Dat is hij al jaren niet meer. Cantoro werkte jarenlang als nachtverpleger om overdag zijn videotheek te kunnen openhouden. ‘Dat was erg zwaar, en daarom heb ik mijn vervroegd pensioen aangevraagd als verpleegkundige. Dat geeft me ergens een financiële zekerheid. Nu hou ik nog alleen mijn zaak open. En ik doe voort, tot het op is.’
Doodzonde vindt hij de hele evolutie. Hij is ervan overtuigd dat videotheken weldra voorgoed tot het verleden zullen horen. ‘Ik zie de toekomst inderdaad somber in. De hele digitale revolutie is niet meer te stoppen. Want we staan nog maar aan het begin. Wat als Belgacom en Telenet hun aanbod goedkoper maken én uitbreiden? Dan mogen de videotheken het helemaal vergeten.’
Alleen wie het voor de passie doet en minder met winst bezig is, zal blijven, denkt Cantoro. ‘Ik bereik nu mensen die het aanbod van de digitale televisie te beperkt vinden, die iets meer, iets beters willen. Ze weten dat ik een groot filmliefhebber ben en dat ze me altijd vragen mogen stellen. Ik heb ook heel wat scholen in mijn klantenbestand, en ook productiehuizen en zelfs de VRT. Zij weten dat ik hier een schat aan films heb liggen. Ik heb in die 25 jaar een mooi klantenbestand opgebouwd. Alleen zijn dat niet de klanten waar een videotheek goed van draait. Daarvoor heb je een massa klanten nodig die geregeld films komen huren. En dat is hier niet het geval.’
Cantoro zag de laatste jaren zo goed als alle collega’s in het Leuvense op de fles gaan. ‘Meestal hetzelfde verhaal: om zoveel mogelijk klanten te hebben, boden ze vooral films voor het grote publiek aan. Maar dat zijn nu net de films die de digitale zenders ook aanbieden. En ja, digitaal kijken is duurder dan naar de videotheek gaan. Maar je hoeft er wel je huis niet voor uit en kunt geen boete krijgen als je de film te laat terugbrengt. Mensen willen daarvoor best dat ietsje meer betalen.’ Hij had een andere strategie. ‘Ik wou ervoor zorgen dat iedereen hier zijn keuze kan vinden, in welk genre hij ook geïnteresseerd is. Dus geen nichepubliek, maar zo breed mogelijk gaan. Natuurlijk is dat commercieel niet erg interessant. Het is de omgekeerde wereld: in plaats van zo weinig mogelijk films aan zo veel mogelijk mensen te slijten, werk ik omgekeerd. Maar ik ben ervan overtuigd dat de videotheken meer weerstand hadden kunnen bieden tegen de evoluties als ze meer op mijn manier hadden gewerkt.’
Het probleem met de hele evolutie is volgens Cantoro dat alles ten koste van de kwaliteit gaat. ‘Wil je vandaag de dag kwaliteit, dan moet je ernaar op zoek gaan. Je moet er moeite voor doen. Maar de groep mensen die niet de tijd heeft om op zoek te gaan, die krijgt geen kwaliteit meer. Die stompt verder af. En dat is doodjammer.’
DOOR CATHY GALLE / FOTO’S FRANKY VERDICKT
‘Van een topfilm haalden we vroeger een twintigtal exemplaren in huis, nu nog twee.’
‘In plaats van een nachtwinkel te worden, kiezen wij voor de betere films in een bepaalde niche. Daar is wel degelijk een publiek voor.’
