Voor het eerst in de Belgische geschiedenis moest een voorzitter zich voor de plenaire vergadering van de Senaat excuseren voor haar gedrag. Anne-Marie Lizin (PS) schreef een brief aan de rechterlijke macht en kwam zo tussenbeide in een vechtscheiding. ‘Ik heb mij niet vergist van strijd, maar wel in de middelen’, zei ze. De ‘passionara’ van de PS mag haar troon behouden.

‘De handtekening van Anne-Marie Lizin verraadt dat ze zich richt op het onmiddellijke, het concrete en dat ze goed weet wanneer het juiste moment zich voordoet. Voor wat volgt in de toekomst, heeft ze minder goede voelhorens’, beweerde een grafoloog die zich in 1990 voor La Libre Belgique over het handschrift van Lizin boog. Anne-Marie Lizin, burgemeester van Hoei, voorzitter van de Senaat en nu ook voorgedragen als mogelijk opvolger van Ruud Lubbers als hoge VN-commissaris voor de vluchtelingen had dat soort wijsheid in het achterhoofd moeten houden. Zeker toen ze enkele weken geleden die handtekening zette onder een brief aan de voorzitster van het hof van beroep in Luik.

Mevrouw de Voorzitter,

Beste Eliane,

Sta me toe opnieuw de aandacht te trekken op de zaak van mevrouw S. û gedomicilieerd in Hoei.

Zoals ik je al vertelde in december laatstleden, betreft het een probleem van hoederecht en zou ik heel gelukkig zijn, mocht je de evolutie van het bijgevoegde dossier, waarvan de uitspraak op 24 februari gedaan moet worden, opnieuw bekijken.

Ik dank je vooraf al hartelijk voor je aandacht en groet je, mevrouw de Voorzitter, beste Eliane,

Anne-Marie Lizin,

Burgemeester

Voorzitter van de Senaat.

Het leek een kattebelletje. Het veroorzaakte een wervelstorm in politiek België.

‘Mag ik een vrouw die zelfmoord dreigt te plegen, niet helpen?’, vroeg ze vorig weekend op de RTBF-televisie. De tussenkomst van Lizin – altijd al bekommerd om vrouwenrechten – in een vechtscheiding is haar zuur opgebroken. Binnen haar eigen partij, die het imago van cliëntelisme wil afschudden, zit men verveeld met de situatie.

Aan het begin van de week konden zij en haar partijvoorzitter Elio Di Rupo haar daad nog bestempelen als ‘een onhandigheidje’. Maar dat soort excuus bleek niet houdbaar. Zowel de politieke als de gerechtelijke wereld laakten het gedrag van Lizin en trokken aan de alarmbel. Frederik Evers, de voorzitter van de vereniging ‘Magistratuur en Maatschappij’, stelde vast dat ‘de Senaatsvoorzitter, die toch verondersteld wordt een voorbeeldfunctie te hebben, de scheiding der machten met de voeten treedt’. Zijn beschuldigende vinger was priemend: ‘Daardoor brengt ze de grondwettelijke onafhankelijkheid van de rechters in het gedrang. Door haar houding ondergraaft zij de rechtsstaat. Lizin heeft bij de burgers de indruk gewekt dat beïnvloeding mogelijk is. Tegenover dergelijk onverantwoord en niet te verontschuldigen gedrag van een ervaren politica moet een krachtig signaal staan. Want het gevaar zit erin dat de bevolking nog maar eens een bevestiging zou zien van de normvervaging die onze democratische samenleving aantast en die mee de oorzaak is van de zogeheten verzuring.’

De oppositie in de gemeenteraad van Hoei eiste dat Lizin zich deze week tijdens een extra gemeenteraad verantwoordt over de brief en vraagt een overzicht van haar tussenkomst in rechtszaken rond de gemeente van de voorbije vijf jaar. Minister van Binnenlandse Zaken Patrick Dewael startte een onderzoek op. Hij vroeg de Luikse gouverneur inlichtingen in te winnen over de brief van Lizin. Afhankelijk van de uitkomst van het onderzoek, kan de minister Lizin als burgemeester een sanctie of een waarschuwing geven.

De ex-man van de vrouw voor wie Anne-Marie Lizin tussenkwam, diende een klacht in en wil dat Lizin voor de rechter komt.

Politieke tegenstanders maakten dan weer van de gelegenheid gebruik om haar met rake oneliners aan de schandpaal te nagelen. Lizin zou dan weliswaar ‘een frisse wind’ door de Senaat laten waaien, maar zaait daarmee ook storm. Er worden minstens drie buitenlandse delegaties per week ontvangen in de Senaat, zo werd er geklaagd. Fractievoorzitster van SP.A – Spirit, Myriam Vanlerberghe, zei: ‘Ik gaf onlangs verstek voor mevrouw Mubarak, de echtgenote van de Egyptische president. Lizin is zo voortvarend dat ze ons wil dwingen tot het spelen van dure bloempot bij allerhande gelegenheden.’ Of erger nog: ‘Ze nodigt ons vaak uit op haar luxeontvangsten. Om erbij te staan als kandelaars. Dat past niet in mijn agenda.’

Kamervoorzitter Herman De Croo (VLD) zei: ‘De Senaat doet dienst als reflectiekamer, maar haar senatoren zeggen mij dat mevrouw Lizin er vooral een receptiekamer van heeft gemaakt.’ Hij deed wat schamper over ‘de internationale roeping’ van Lizin. ‘Een vrouw van de héle wereld. Voor een ja of neen vliegt ze over en weer naar New York of Jeruzalem. Anne-Marie heeft zich als een wervelwind op dat buitenland gegooid.’ De Croo voegde eraan toe dat ze de Senaat dan wel een nieuwe uitstraling heeft gegeven en dat haar dat siert. Maar toch: ‘Ze overdrijft een beetje in haar tomeloze activiteit. Als ruiter weet ik dat een tomeloos, ongezadeld paard een nutteloos paard is.’ Lizin is nochtans wel een paard waarop haar partij graag wil wedden. ‘Omdat ze zoveel stemmen trekt in Hoei’, aldus een plaatselijke politicus. ‘Ze is een vrouw voor het volk.’

Dat volkse, daar had Jeannine Leduc (VLD), die de boekhouding van de Senaat in het oog houdt, het in haar verdediging van Lizin tegen het opgehangen imago van een spilzieke voorzitster ook over. Leduc: ‘Ik let op elke cent en ze zit niet boven haar budget. Er wordt hier geen elitaire kost meer geserveerd. Wie denkt dat hier elke middag champagne wordt ontkurkt, zit fout. Een glaasje cider en een simpele pannenkoek zijn geen uitzondering.’

Schijnvertoning

Toen Anne-Marie Lizin zich donderdag 17 maart op vraag van de oppositiepartijen in de Senaat moest verantwoorden voor haar brief, kreeg ze er een veeg uit de pan. Zowat alle Franstalige en Nederlandse partijen vonden dat Lizin in de fout was gegaan.

Vorige donderdag sprak Lizin in een druk bijgewoonde Senaatsvergadering niet meer over ‘een stommiteit’, maar over ‘een klaarblijkelijke vergissing die als een fout kan worden bestempeld’.

Met een krop in de keel begon ze haar toespraak: ‘Waarde collega’s, ik dank u omdat u mij de gelegenheid biedt aan ieder van u de toelichting te verschaffen waarop u recht hebt. In de eerste plaats hebt u recht op mijn excuses en mijn spijtbetuiging.’ Ze betuigde haar moederlijke betrokkenheid bij haar burgers:

‘Op het stadhuis van Hoei ontvang ik als burgemeester tal van vrouwen, maar ook vele mannen, van Hoei of van elders, die mij komen spreken over hun soms uiterst dramatische leefsituatie. Hoe het ook zij, ik kan u verzekeren dat ik maar een enkele bedoeling heb gehad: de moeder en haar kinderen helpen, gelet op de informatie die ik had verkregen en die mij op persoonlijk vlak bijzonder raakte.’

Maar ze gaf haar fout toe: ‘Welke de omstandigheden ook zijn, dit soort initiatief is onverenigbaar met het principe van de scheiding der machten.

‘Ik heb mij vergist, niet van strijd, want in ons land blijft het geweld tegen vrouwen een feit dat jammer genoeg nog in ruimere mate aanwezig is dan het schijnt. Ik heb mij vergist in de middelen en de werkwijze. Ik wens mij bij deze ook te excuseren bij de magistratuur van ons land in haar geheel en bij de balies.’ En ze beloofde boetedoening: ‘Ik kan u plechtig bevestigen dat de scheiding der machten een grondwettelijk principe is dat door geen enkele burgemeester of senator mag worden opzijgeschoven en ik zal mij daar in de toekomst vanzelfsprekend nauwkeurig aan houden. Om de herhaling van dergelijke problemen te voorkomen, wil ik mij aansluiten bij de wil van hen die de regels die van toepassing zijn op de dienstverlening van parlementsleden ten gunste van onze medeburgers willen verhelderen.’

Het was een druk bijgewoond debat, waarbij de oppositiepartijen CD&V, Ecolo en Vlaams Belang de Senaatsvoorzitter vroegen de eer aan zichzelf te houden en ontslag te nemen. MR-fractieleidster Christine Defraigne, afkomstig uit dezelfde kieskring als Lizin, was vlijmscherp: ‘Het duurde een week voor u het had over een vergissing in plaats van “een onhandigheid”. Alsof u een kind bent dat met de vingers in de confituurpot heeft gezeten. U, die Arafat omhelsd heeft en die Kofi Annan tutoyeert, u die de financiële wereld ontvangt in de Senaat. U houdt zich bezig met de mensenrechten van de gevangenen in Guantanamo, maar kent uw eigen grondwet niet. Indien ik u was, zou ik ontslag nemen.’

Toch ondertekende de MR, samen met de andere meerderheidspartijen een motie waarin gesteld werd dat de excuses van Lizin voldoende waren. Het belangrijkste gevolg van de hele heisa is dat er nu opnieuw een open debat ontstaan is over dienstbetoon. Er zal een commissie worden opgericht die een deontologische code opstelt voor de parlementsleden. Lizin kan op haar troon blijven.

Hugo Vandenberghe (CD&V) noemde die historische Senaatszitting: ‘Een heuse schijnvertoning. Het lijkt misschien op een opvoering van Les précieuses ridicules, maar volgens mij kunnen we het gebeuren beter omschrijven als een opvoering van Tartuffe waarbij men enerzijds op de tribune komt zeggen hoe ongelooflijk verontwaardigd men is en men 45 minuten later een tekst ondertekent waarbij men plat op de buik gaat voor de meerderheid en een slechte vertoning ten beste geeft van het buikdansen van de MR.’ Defraigne antwoordde dat ze zich niet zo met buikdansen bezighield.

Kerncentrale

Buikdansen ligt misschien ook niet in de aard van Lizin. Toch wordt ze steevast de ‘Mata Hari van de partij’ genoemd. Door haar goede contacten met wereldleiders en een groot internationaal netwerk. Zij die haar willen sparen, noemen haar ‘een linkse passionara’. La Libre Belgique noemde haar vorige week: ‘De eerste kerncentrale van Hoei, de productiefste, de meest explosieve, die met de meeste uitstoot en volgens de vele critici ook potentieel de gevaarlijkste.’

Anne-Marie Vanderspeeten zo luidt haar meisjesnaam, is een feministe. Maar ze ging het politieke leven in onder de naam van haar man, Michel Lizin, een man die begeesterd is door autorally. Anne-Marie is een politiek beest en weet al 35 jaar lang haar hoofd boven water te houden in de wereld van de macht. Ze werd geboren in 1949. Op haar 21e werd ze schepen, in Ben Ahin, dat later werd gefuseerd met Hoei. Sinds 1983 is ze burgemeester van dat stadje. Ze werkte van 1973 tot 1979 op het kabinet van Henri Simonet (PS), die tot 1977 Europees commissaris was en daarna minister van Buitenlandse Zaken. Daarna bekleedde ze heel wat Europese mandaten. Een van haar beruchtste daden dateert van bijna 20 jaar geleden. In 1986 werd ze een week lang vastgehouden in Algerije. Ze was er met een journalist naartoe getrokken om er drie kinderen van een Belgische moeder die ontvoerd waren door hun Algerijnse vader, terug te halen. Het gevecht tegen parentale ontvoering is altijd een van haar politieke stokpaardjes gebleven. Ook toen al had ze in haar strijd het verkeerde middel gekozen. Lizin had enkele vervalste paspoorten bij zich. De zaak kwam aan het licht. De procureur-generaal van Luik vroeg het Europees parlement de parlementaire onschendbaarheid van Anne-Marie Lizin op te heffen. Lizin diende klacht in tegen de procureur-generaal ‘omdat hij louter en alleen op verzoek van de minister van Justitie (de liberaal Jean Gol nvdr) die handelde op basis van krantenberichten een huiszoeking in het gemeentehuis van Hoei had verricht’. Het kwam tot een grote politieke rel toen het nieuws werd verspreid dat Lizin haar ‘reddingsactie’ overlegd zou hebben met hoge ambtenaren van het ministerie van Buitenlandse Betrekkingen en met de adjunct-kabinets- chef van minister van Buitenlandse Betrekkingen Leo Tindemans (CVP). Het Europees parlement weigerde haar onschendbaarheid op te heffen.

In 1988, het jaar waarin Lizin staatssecretaris voor Europa ’92 werd, dienden gemeenteraadsleden van de oppositie van Hoei klacht in tegen haar omdat ze aanwezigheidslijsten van het schepencollege zou hebben vervalst. Ze zou een afwezige schepen toch als aanwezig hebben genotuleerd om geldig te kunnen vergaderen. Er werd een bijzondere Kamercommissie geïnstalleerd om de zaak te onderzoeken. Het parlement gaf uiteindelijk geen sanctie. ‘De zaak- Lizin verliep binnen het raam van een lokale partijentwist. Ze is te wijten aan de nonchalante onstuimigheid van een politica die een misstap beging. Het was een formele fout, geen staatszaak’, zo luidde de conclusie.

Door Anna Luyten

‘De Senaat is een reflectiekamer. Men zegt dat mevrouw Lizin er vooral een receptiekamer van heeft gemaakt.’

‘Wie denkt dat hier elke middag champagne wordt ontkurkt, zit fout.’