A Passage to Asia: druk verkeer van goederen en godsdiensten in Bozar.
De Zijderoute, het 2500 jaar oude netwerk van handelswegen tussen het Westen en China, blijft Brussel aantrekken. Europalia China wijdde er een tentoonstelling aan, en nu volgt Bozar. Directeur Paul Dujardin smeedt het ijzer wanneer het heet is: met de Europees-Aziatische ASEM-top (4 en 5 oktober) in Brussel in het vooruitzicht, vond hij de zestien deelnemende landen uit het Verre Oosten bereid om eeuwenoude kunstschatten uit te lenen. Uit A Passage to Asia blijkt uiteraard dat er meer dan één zijderoute was (te land en te water), dat er meer dan alleen maar zijde langs verhandeld werd, en dat vooral de inter-Aziatische handel er opbloeide. Niets ongewoons, ware het niet dat de Chinezen zo lang geheim konden houden dat ze een worm gebruikten om zijde te maken. Zo werd alles wat met de kostbare stof te maken had vanzelf mythisch.
Curator Jan Van Alphen legt sterk het accent op de uitwisseling in cultuur en religie. Na de veroveringstocht van Alexander de Grote in de vierde eeuw voor Christus werd het koninkrijk Bactrië (het noorden van Afghanistan, zeg maar) een centrum dat hellenistische stijlelementen uitzond. Die droegen zelfs bij tot het afbeelden van de Boeddha als een menselijke figuur. Het is fascinerend om te zien hoe boeddhisme en hindoeïsme zich vanuit Indië langs de inter-Aziatische handelspaden verspreidden, om hier en daar zelfs in elkaar op te gaan.
De boeddha’s in Bozar, of ze nu uit Cambodja of Thailand, Vietnam, Myanmar of Indonesië komen, slaan met verstomming. Volmaakt sculpturaal meesterschap – mysterieus geïdealiseerd en toch levensecht, minimalistisch en elegant, soms extravagant. In brons, zandsteen of gelakt hout stralen ze iets uit wat sommigen extatisch maakt en anderen bang. Als ze dan nog eens gigantisch groot uit de rotsen zijn gehakt, zoals in Bamiyan, kan het gebeuren dat fanatieke belijders van een andere godsdienst ze zelfs kapot willen maken. Alsnog geen taliban in Bozar, waar de formaten een stuk kleiner zijn. Zo is de misschien wel bevalligste boeddha niet veel groter dan een meter. Dit zandstenen exemplaar met een patina van acht eeuwen, komt uit Battangbang. De Boeddha is in kleermakerszit afgebeeld, met een beschermende kap vol roofdierkoppen over zich heen (een service van een goedaardige demon).
Weinig picturaal werk in A Passage tot Asia. Twee stukken uit Mongolië vragen wel een lange kijktijd. A day in Mongolia laat in natuurlijke pigmenten op katoen zowat de hele traditionele cultuur zien van een nomadenvolk dat een centrale schakel vormt in het verhaal. Dat ook Mongolië bezocht werd door een soort boeddhisme toont een zijdetapijt met de uitzinnige voorstelling van een veelkoppige godheid. Zo zouden Jeroen Bosch of James Ensor het ook hebben gedaan, waren zij boeddhisten.
Jan Braet
