Knack sluit de reeks over de Bahamas Leaks af met het verhaal van Phoenix Four, een mysterieuze Bahamaanse offshore die investeerde in Amerikaans vastgoed. Vier (voormalige) directeurs daarvan wonen in België.
Op 10 juni 2005 publiceerde de Bahamaanse krant The Tribune een opmerkelijke advertentie op pagina 14: ‘Wij informeren u dat de jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders van Phoenix Four, Inc zal plaatsvinden op 28 juni in het auditorium van Fortis Bank, Kanselarijstraat 1 in Brussel.’ Uitgerekend díé offshore, in 1993 op de Bahama’s opgericht als een international business corporation, sprong meteen in het oog toen Knack, Le Soir en De Tijd de gelekte documenten van het Bahamaanse bedrijfsregister onderzochten op links met België.
Eén gelekt document uit 2009 noemt de vijf toenmalige directeurs van Phoenix Four. Vier van hen hadden een adres in België (de andere woonde in de VS). Het gaat om de voormalige eigenaar van een riant kasteel in Vlaanderen; de voormalige voorzitter van een tennisclub in de provincie Antwerpen; een voormalige bestuurder van de Belgische holding Compagnie du Bois Sauvage; en een voormalige topman van de Antwerpse bank Max Fischer, die in 1997 failliet ging. Volgens het document waren de vier in september 2008 benoemd tot directeur van Phoenix Four. In een andere gelekte lijst met directeurs staat dat drie van de vier al in 2006 waren aangetreden. Uit de documenten blijkt echter niet tot wanneer zij als directeur aanbleven. Knack kon contact opnemen met drie van de vier directeurs om hen wederhoor te bieden, maar zij wensen niet te reageren ‘omdat het om een privéfonds gaat’.
Waarom organiseerde een Bahamaans bedrijf zijn aandeelhoudersvergadering bij Fortis in Brussel? Waarom telde het liefst vier Belgische directeurs? We zochten verder in het documentenlek naar antwoorden, en botsten op meer links met Fortis. Fortis Fund Services (Bahamas) Limited – destijds een filiaal van de Belgisch-Nederlandse Fortis-groep – bleek een tijdlang ‘geregistreerd agent’ te zijn geweest van Phoenix Four. Een geregistreerd agent is het officiële contactpunt met de Bahamaanse overheid, en is een onmisbare schakel in de wereld van offshores. Uit een databank die het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ) opstelde op basis van informatie uit de Bahamas Leaks blijkt dat Fortis Fund Services (Bahamas) Limited geregistreerd agent is geweest voor liefst 368 verschillende Bahamaanse offshores opgericht tussen 1990 en 2000. In 2003 schreef het Nederlandse Financieel Dagblad dat Fortis dat jaar stopte met ‘de administratieve dienstverlening voor beleggingsfondsen op de Bahama’s. De activiteiten verhuizen waar mogelijk naar de Kaaimaneilanden’.
Welgestelde Europeanen
Volgens de Amerikaanse krant The Wall Street Journal, die in 2006 een artikel wijdde aan Phoenix Four, behoorden Fortis Bank, Crédit Agricole SA en Rotschild Bank tot de klanten van Phoenix Four. Het bedrijf wordt omschreven als een ‘vastgoedfonds’ dat claimde ‘meer dan 360 miljoen dollar’ aan activa in zijn portefeuille te hebben. Het artikel ging verder in op liquiditeitsproblemen die destijds waren ontstaan: aandeelhouders konden hun fondsen in 2003 niet meer terugtrekken. Het Amerikaanse zakenmagazine Forbes noemde Phoenix Four in 2006 dan weer een hefboomfonds. Dat is een bepaald type beleggingsfonds met een hoger rendement. Forbes schreef dat aandelen van Phoenix Four door banken werden verkocht die producten aanboden aan ‘welgestelde Europeanen’. Volgens Forbes kocht en verkocht Phoenix Four leningen, aandelen in privébedrijven en vastgoed zoals winkelcentra in New Jersey.
In een besluit van het United States District Court in New York staat meer informatie over de investeringen van de offshore: ‘Phoenix heeft verscheidene dochterbedrijven, opgericht in Delaware, New Jersey en de Bahama’s. Sommige daarvan zijn of waren direct of indirect eigenaar van vastgoed in Massachusetts, New York, Maryland en New Jersey.’ In de periode 2004-2006 kwam de raad van bestuur van Phoenix drie keer samen in New York en drie keer in… Brussel. Ook aan conferencecalls van de raad van bestuur werd deelgenomen ‘vanuit Europa – meestal Brussel of Luxemburg’. Sinds 2004 vonden bovendien alle aandeelhoudersvergaderingen van Phoenix Four plaats in Brussel, zo staat te lezen in het besluit uit 2006. In de zaak, aangespannen door Phoenix Four tegen sommige van zijn voormalige adviseurs, verklaarde het Amerikaanse hof zich trouwens onbevoegd. Het besluit van de rechtbank vermeldt ook nog dat Phoenix Four werd opgericht door twee Amerikanen én een Belgische burger die permanent in New Jersey resideerde. De man, volgens de krant The Washington Post ‘een advocaat uit een familie die banden heeft met vermogende personen in België’, is de vijfde Belg die opduikt in dit verhaal. In 2004 nam hij ontslag uit de raad van bestuur van Phoenix Four.
Geld verloren
In het verleden was Phoenix Four ook genoteerd op de Luxemburgse en de Bahamaanse beurs. Volgens verscheidene goedgeïnformeerde bronnen (die anoniem wensen te blijven) had Phoenix Four tientallen Belgische aandeelhouders, speelden vooral Amerikaanse fiscale en bedrijfstechnische redenen een rol om vanuit de Bahama’s te werken, en is Phoenix Four vandaag nog altijd niet opgedoekt maar zou de offshore een ‘slapend’ bestaan leiden. In de gelekte gegevens van het Bahamaanse bedrijfsregister die ICIJ verwerkte, is inderdaad geen sprake van een schrapping uit het bedrijfsregister. Maar herrezen is de feniks ook nooit echt: naar verluidt verloren investeerders heel wat geld aan de mysterieuze offshore op de Bahama’s.
‘We bevestigen dat we inderdaad klant waren van het vastgoedfonds Phoenix Four’, reageert Hans Mariën, woordvoerder van BNP Paribas Fortis België. ‘Gebaseerd op wat wij weten, was Fortis Fund Services (Bahamas) Limited gespecialiseerd in de administratie van fondsen. Op basis van onze informatie werden die activiteiten stopgezet in 2003. BNP Paribas Fortis hanteert een zeer strikt beleid met betrekking tot het volledige respect voor wettelijke, fiscale en compliance-verplichtingen.’ Binnen het tijdsbestek kon de bank geen bijkomende informatie vinden over de aandeelhoudersvergadering van Phoenix Four die in 2005 bij Fortis in Brussel plaatsvond.
Was het geld dat Belgische belastingplichtigen in Phoenix Four belegden allemaal aangegeven, of was er ook zwart geld mee gemoeid? Werd een Bahamaans vehikel opgezet om aan de controle van de Amerikaanse beurswaakhond SEC te ontsnappen? Zelfs 1,3 miljoen gelekte documenten van de Bahamas Leaks kunnen niet alle vragen beantwoorden.
DOOR KRISTOF CLERIX
Waarom organiseerde een Bahamaans bedrijf zijn aandeelhoudersvergadering bij Fortis in Brussel?
