In ‘De kroonraad’ geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week ANNEMIE NEYTS over moslimterroristen in België, de verkoop van F-16’s aan Pakistan, de Franse politiek, de Europese begroting, en CIA-gevangenissen in de EU.

Mevrouw Neyts, het Belgische gerecht heeft actie ondernomen tegen netwerken die hier moslimterroristen opleiden. En een Belgische vrouw blijkt een zelfmoordaanslag te hebben gepleegd in Bagdad.

ANNEMIE NEYTS: Niet dat ik het wil minimaliseren, maar het is ook niet zo dat hier legers van terroristen worden opgeleid. Het gaat om één geval waarover we zeker zijn, en mogelijk een tweede. Het fenomeen op zich is beangstigend, maar is niet nieuw. In gevallen van bekering stel je wel vaker vast dat de nieuwe bekeerling overijverig is. Er hebben meer mensen bijzonder gruwelijke dingen gedaan, geïndoctrineerd als ze waren door allerlei sekten. Vaak worden daarbij religieuze gevoelens misbruikt voor politieke doeleinden. Dat betekent dat het antwoord ook een politieke dimensie moet hebben, en daar houden we bij terreurbestrijding te weinig rekening mee.

Het is natuurlijk een complexe materie. We zien dat overal ter wereld het terrorisme hand in hand gaat met wapenhandel, drugshandel, en andere vormen van criminaliteit. De grenzen tussen die verschillende ‘genres’ zijn bijzonder vaag. Het is voor de overheid absoluut noodzakelijk al die evoluties op de voet te volgen. Dat is de taak van veiligheids- en inlichtingendiensten. En mensen tegen wie ernstige verdenkingen bestaan, moeten voor het gerecht worden gebracht.

Maar ook dan is een breder politiek antwoord nodig. De dialoog met de regeringen van moslimlanden moet worden geïntensifieerd, en de politieke voedingsbodems voor het terrorisme moeten maximaal worden weggenomen. Dat veronderstelt in de eerste plaats een duurzame oplossing voor het conflict tussen Israël en Palestina, want dat blijft een van de belangrijkste aanleidingen tot terreur. Net als de toestand in Irak, waar dringend een behoorlijk uitstapscenario moet worden geschreven.

De politieactie van vorige week kwam er in samenwerking met andere EU-landen.

NEYTS: Een pluspunt voor de EU. Jammer dat die samenwerking pas na de aanslagen in Madrid en Londen volop op gang is gekomen, toen de essentiële verdragen werden geratificeerd door landen die daar te lang mee getalmd hadden, waaronder België. Het politieoptreden valt nu ook in een gestructureerd juridisch kader, onder controle van het Europees parlement. Dat biedt meer rechtszekerheid.

Minister van Defensie André Flahaut (PS) zou, zonder de regering in te lichten, stappen hebben ondernomen om Belgische F-16-gevechtsvliegtuigen via de VS te verkopen aan Pakistan.

NEYTS: Als hij dat inderdaad heeft gedaan, is dat onaanvaardbaar. Pakistan heeft het verdrag tegen de verspreiding van atoomwapens niet ondertekend, het is wettelijk uitgesloten aan zo een land wapens of militair materieel te verkopen. Ook niet via een omweg. De Belgische wetgeving stelt duidelijk dat de regering erop moet toekijken dat ook de ‘ end user‘ beantwoordt aan de vastgestelde criteria. Democratie is niet een van die criteria, maar ondertekening van het non-proliferatieverdrag wel. Dat staat zowel in de Belgische wet als in de Europese gedragscode. Als Flahaut dat omzeilt achter de rug van zijn collega-ministers om, doet zich toch een klein probleem voor.

In Frankrijk viert Jacques Chirac zijn 73e verjaardag en zijn 10e jaar als president. De aanloop naar de volgende presidentsverkiezingen van 2007 is eigenlijk nu al begonnen.

NEYTS: Wat mij treft in de Franse politiek is de fixatie op die presidentsverkiezingen. Dat is al zo sinds het vertrek van Charles de Gaulle, en het is erger dan in Amerika, waar de president nochtans ook veel macht heeft en al om de vier jaar wordt herkozen. Toch leeft men in Amerika niet constant in de ban van die verkiezing. Maar Franse toppolitici denken maar aan één ding: kandidaat mogen zijn voor het Elysée. Daar gaat veel te veel energie naartoe, waardoor andere problemen te lang op hun beloop worden gelaten. De explosieve toestand in de banlieues is daar een recent voorbeeld van. Die bestaat al minstens vijftien jaar, maar het is blijkbaar de zorg van de politiek niet geweest.

Frankrijk is een bijzonder gecentraliseerd land, waar de burgemeesters veel minder bevoegdheden hebben dan bij ons. Ze zijn in tal van domeinen afhankelijk van de prefecten van de departementen. Ook de socialisten hebben dat systeem in stand gehouden, François Mitterrand heeft er even weinig aan veranderd als Jacques Chirac. Naar aanleiding van het neen aan de Europese grondwet, wat een soort paroxistische uiting van onvrede met de politieke gang van zaken in eigen land was, gaan er nu wel stemmen op om de Franse grondwet te veranderen, en de verhouding tussen president, parlement en regering te moderniseren. Hopelijk bloedt dat debat niet meteen weer dood.

Jacques Chirac heeft de laatste tijd veel aan prestige ingeboet.

NEYTS: Dat is zo, maar hij is ook een ongelooflijke comebackkid, misschien hebben we het laatste van hem nog niet gezien. Hoewel tien jaar toch de uiterste houdbaarheidsdatum lijkt voor toppolitici in Europa of in westerse democratieën. Margaret Thatcher is over die grens gegaan, maar het elfde jaar is het fout gelopen, idem voor Helmut Kohl. Na tien jaar willen de mensen verandering. Gelukkig is in Frankrijk de ambtstermijn van de president teruggebracht van zeven naar vijf jaar.

De PS heeft de rangen gesloten rond François Hollande, bij rechts is er een grote tweespalt tussen Dominique de Villepin en Nicolas Sarkozy. Dat leidt meestal naar een nederlaag in de verkiezingen.

NEYTS: Niet altijd. Ook Chirac heeft de vorige twee keer in eigen kamp met een concurrent moeten afrekenen. Met Ray- mond Barre in 1995, en met zijn eerste minister Edouard Balladur in 2002. Niettemin is hij twee keer tot president verkozen. Al was dat de laatste keer wel dankzij de socialisten, die uit desinteresse hun eigen kandidaat niet eens in de tweede stemronde kregen.

De eendracht bij de PS is naar buiten toe hersteld, maar blijft toch broos. We zullen nog zien wie de socialistische presidentskandidaat wordt. Denk maar niet dat Laurent Fabius of Ségolène Royal, de levenspartner van Hollande, hun ambities hebben opgeborgen. In het rechtse kamp moeten de protagonisten opletten dat ze elkaar niet té veel gaan viseren. Tijdens de rellen in de banlieues was het lamentabel om zien hoe de drie kemphanen op elkaar gewacht hebben. De president, de premier, de minister van Binnenlandse Zaken… het leek alsof ze elkaar de hete aardappel wilden toeschuiven, in plaats van meteen met zijn drieën eensgezind een lijn uit te stippelen.

Op de Europese top in Brussel moet de knoop over de meerjarenbegroting worden doorgehakt. Voorzitter Tony Blair heeft eindelijk een voorstel klaar. De tien nieuwe lidstaten moeten hun verlangens temperen.

NEYTS: Op het moment van dit gesprek is de officiële tekst nog niet bekend. Uit wat uitlekt in de pers maak ik op dat Blair de grootste bezuinigingen voorstelt in domeinen waar ze niet al te veel pijn zullen doen. Hij blijft af van het grootste deel van de landbouwsubsidies, behalve in de plattelandsontwikkeling, maar dat is een vrij nieuw luik waarin het makkelijker snoeien is. Hij zal wel zorgen voor wat extra geld voor buitenlands en veiligheidsbeleid, en voor onderzoek en ontwikkeling. En wie weet gaat hij nog akkoord met een kleine vermindering van de rebate, de gedeeltelijke terugbetaling van de Britse bijdrage.

Het voorstel van Blair is sluw, maar mist toekomstvisie. Dé cruciale vraag is hoeveel men aan de EU wil besteden. En dat is tot nu toe peanuts. Denken we nu echt dat we met een besteding van 1,03 % van het bni, ons gezamenlijk bruto nationaal inkomen, het hoofd kunnen bieden aan alle uitdagingen waaraan de EU verondersteld wordt het hoofd te bieden? In de gemiddelde lidstaat schommelt het overheidsbeslag tussen de 30 % en de 50 % van het bruto binnenlands product. Maar de Europese Federatie zou het met 1,03 % moeten doen.

Ofwel geef je de Unie de middelen voor je ambities, ofwel stel je je ambities bij. We moeten de grootste kenniseconomie ter wereld zijn in 2010, we moeten de strijd tegen internationaal terrorisme en internationale criminaliteit voeren, we moeten een hoofdspeler worden op het wereldtoneel, we moeten een antwoord geven aan de globalisatie, we moeten de werkloosheid en de armoede oplossen, enzovoort enzovoort. Met 1,03 % van het bni? Dat is niet ernstig. Een visionair Europees leider moet die vraag stellen, en er blijven op hameren. In plaats van zich te beperken tot een slim voorstel waarmee hij iedereen kan paaien of dwingen, maar dat uiteindelijk niets verandert.

Europees commissaris Franco Frattini waarschuwt leden en kandidaat-leden voor sancties als ze op hun grondgebied gevangenenkampen van de CIA dulden.

NEYTS: Ik ben blij met die uitspraak. Het is eigenlijk maar sinds het Verdrag van Nice, dat we iets kúnnen doen in dergelijke gevallen. Artikel 6 bepaalt dat men sancties kan nemen tegen lidstaten die tegen het Verdrag of tegen de mensenrechten handelen, of die handelingen tegen de mensenrechten gedogen. Voordien was dat niet mogelijk. Herinner u de oproep van Louis Michel om iets te ondernemen tegen Oostenrijk, toen de extreem rechtse partij van Jörg Haider er tot de regering toetrad. Voor zo een reactie was er toen geen juridische basis, sinds Nice is die er wel. Dat Verdrag heeft dan toch iets goeds opgeleverd.

Schopt men met eventuele sancties de Amerikaanse bondgenoot niet tegen de schenen?

NEYTS: Het is geen kwestie van tegen de schenen schoppen, het is een kwestie van aanvaarden dat alle landen ter wereld zich aan de internationale rechtsorde moeten houden, ook de Verenigde Staten. Daarom vind ik het ook belangrijk dat men op VN-niveau blijft proberen om controleurs te sturen naar Guantanamo. We mogen daarover vooral niet zwijgen. In de VS wijzen ze dan verongelijkt naar wat Rusland in Tsjetsjenië uitricht, maar het een praat het ander niet goed. Ik vind dat de internationale gemeenschap zowel uitleg moet blijven eisen van George Bush over Guantanamo, als van Vladimir Poetin over Tsjetsjenië.

Koen Meulenaere

Annemie Neyts : ‘Ofwel geef je de Unie de middelen voor je ambities ofwel stel je je ambities bij.’