Het Forum : plein in Rome, tussen Capitool en Palatijn, waar burgers samenkwamen om publieke zaken te bespreken en recht te doen.
Mijnheer Senelle, premier Verhofstadt heeft in zijn beleidsverklaring belangrijke stappen inzake fiscale autonomie voor de gewesten aangekondigd.
Robert Senelle : Sta me toe met de cijfers bij de hand op deze kwestie in te gaan. Een pluspunt is dat de gewestelijke belastingen volledig geregionaliseerd worden. Het gaat om registratierechten, verkeersbelasting, schenkingsrechten en zo meer. Ook het kijk- en luistergeld wordt over afzienbare tijd geregionaliseerd. De totale bijkomende overdracht naar de gewesten bedraagt 140 miljard, waarvan 84 miljard voor Vlaanderen. Maar dat wordt gedeeltelijk gecompenseerd door een vermindering van de overdracht van de personenbelasting. Dit om te vermijden dat de federale staat te veel van zijn inkomsten verliest.
Daarnaast kunnen de gewesten zelf kortingen of opcentiemen op de personenbelasting toekennen: 3,25 procent vanaf 2002, en 6,75 procent vanaf 2004. Let wel : dat is een mogelijkheid, geen verplichting. Voor het Vlaamse gewest betekent dit een fiscale marge van respectievelijk twintig en veertig miljard. Waarbij de federale regering in de mate van het mogelijke zal beletten dat er een te groot verschil in fiscale druk tussen de gewesten ontstaat. Zo niet stimuleert men een delokalisatie naar het gewest met het gunstigste belastingregime, en dat zal Vlaanderen zijn. Overigens zijn die kortingen ook nu al wettelijk mogelijk, zij het binnen een beperktere marge, maar ze zijn nooit toegepast. De stap naar meer autonomie biedt Vlaanderen de kans om een eigen fiscaal beleid te voeren in gewestmateries als mobiliteit, huisvesting en erfopvolging.
Dat is slechts een beperkte stap vooruit ?
Senelle : Dat is het negatieve punt. De globale omvang van die fiscale autonomie blijft inderdaad kwantitatief beperkt. De Vlaamse Gemeenschap kon tot nu toe 7 procent van haar inkomsten uit eigen belastingen putten. Daar komt nu 13 procent bij, wat het totaal op 20 procent brengt. Als we de maximale marge voor af- of opcentiemen op de personenbelasting daarbij tellen, bereikt Vlaanderen een fiscale autonomiegraad van 23 procent in 2002 en van 26 procent in 2004. Een kwart van de ontvangsten zal dus uit eigen belastingen komen. Dat is niet veel. In de klassieke federale landen beloopt dat aandeel rond de 50 procent en de Vlaamse gemeenten zitten aan procent. We zijn dus pas halfweg in de fiscale autonomie.
Aan de gemeenschappen wordt geen fiscale autonomie verleend. Voor Vlaanderen maakt dat weinig uit omdat gewest en gemeenschap samenvallen, in Wallonië is dat niet het geval. En dus stelt zich het probleem van het onderwijs. De regering heeft beslist om de BTW-dotaties aan de gemeenschappen de komende tien jaar stapsgewijs met extra dotaties aan te vullen. Tegen 2011 moet dat op jaarbasis in 45 miljard extra uitmonden. Voor Vlaanderen is het positief dat die extra middelen geleidelijk zullen worden verdeeld op basis van de personenbelasting die elke gemeenschap opbrengt, en niet meer op basis van behoeftencriteria zoals het aantal leerlingen. Er wordt wel gestart met een verdeling die voor 65 procent op het aantal leerlingen gebaseerd is en voor 35 procent op de personenbelasting, maar dat moet tegen 2011 evolueren naar een verdeling die voor 100 procent gebaseerd is op de personenbelasting.
Hoe staat het met de beruchte transfers van Vlaanderen naar Wallonië ?
Senelle : Daarover wordt zedig gezwegen. De bestaande solidariteit in de gewestelijke materies en in de huidige dotaties voor het onderwijs, blijft ongewijzigd. Het gaat om ongeveer 15 miljard voor gewestmateries en 25 miljard voor onderwijs, die van Vlaanderen naar Wallonië en Brussel afvloeien. Die transfers komen bovenop de impliciete geldstromen die via de sociale zekerheid en de federale begroting lopen. Voor de sociale zekerheid loopt dat bedrag tot 120 miljard op en voor de federale begroting tot 27 miljard. Dat is niet de schuld van deze regering, het is in 1970 dat we verkeerd zijn begonnen. Maar het valt wel op dat de politici deze kolossale geldstromen niet eens meer durven citeren. Ik zal dan ook tot in den treure voor eigen Vlaams kindergeld en een eigen Vlaamse gezondheidszorg blijven pleiten.
Toch heeft Patrick Dewael met een diplomatische aanpak meer bereikt dan Luc Van den Brande.
Senelle : Ja, maar de belangrijkste reden daarvoor is dat de Franstaligen hun mening hebben herzien. Ze hebben beseft dat ze met al te veel stugheid Vlaanderen zouden provoceren, wat niet de juiste aanpak is voor wie in verschillende dossiers vragende partij is, zoals onder meer in het onderwijs. En dus hebben ze toegegeven wat ze meenden dat voor hen het minst nadelig zou uitkomen.
De afgelopen week heeft de regering haar asielbeleid bijgesteld, na klachten van de OCMW’s.
Senelle : Ook hier ben ik verplicht cijfers te citeren, want die zijn onthutsend. De regering heeft eind vorig jaar speciale regularisatiecommissies opgericht. Bij die commissies zijn 32.662 dossiers ingediend, over ongeveer 50.000 personen. Men gaat ervan uit dat om en bij de tachtig procent van die aanvragen positief zal worden bevonden. Er zijn zelfs een vijftigtal aanvragen gekomen vanuit de gevangenis, hoewel die waarschijnlijk zullen worden afgewezen. In 1993 kwamen er bij de Dienst Vreemdelingenzaken zo’n 26.000 asielaanvragen binnen. Dat cijfer is naar 12.500 gedaald, om vanaf 1998 weer te stijgen tot bijna 22.000, en in 1999 tot 35.778. Dit jaar waren er tot en met september al 28.356 aanvragen, waarvan bijna 4800 in september zelf. Men verwacht dat het totaal rond de 37.000 zal schommelen.
Tot daar de cijfers. Welnu, de sociale kost van ons vreemdelingenbeleid is enorm, maar ook die cijfers durft de federale regering niet bekend te maken. Op dit moment is er trouwens geen relatie meer tussen het ontvangen van sociale hulp via het OCMW en de domicilie van de steuntrekker. Door de regeling van de ‘spreiding van de lasten’ kan het gebeuren dat vreemdelingen die in Brussel wonen, in bijvoorbeeld Herzele betaald worden, wat controle onmogelijk maakt. In de toekomst zullen vreemdelingen ook effectief geografisch meer gespreid worden. Men onderschat de praktische problemen die dat op lokaal niveau geeft, zoals men al te makkelijk de toename van de criminaliteit en het gevaar van gettovorming in de steden verzwijgt. Door de toevloed van veel islamieten is het gevaar ook niet denkbeeldig dat in België op termijn een islamitische partij wordt opgericht, wat tot grote politieke problemen zal leiden.
Valt die immigratiegolf wel te stoppen ?
Senelle : Er moet dringend een pakket maatregelen worden genomen, de regering is zich daarvan bewust. De wet op het verkrijgen van de Belgische nationaliteit is op 1 maart van dit jaar aanzienlijk versoepeld. Er zijn weinig landen waar je je zo snel kan laten naturaliseren. Wij geven de Belgische nationaliteit aan mensen die Frans noch Nederlands begrijpen, niet weten waar Brugge ligt en menen dat Bruegel een brandweerman was. Ik vind dat erg. De sociale voordelen die vreemdelingen – ook illegalen – hier kunnen genieten, werken contraproductief. De regering gooit wat dat betreft het roer terecht om, want er wordt in het buitenland reclame gemaakt met het feit dat men hier zonder veel moeite een uitkering en andere voordelen krijgt. Met als gevolg dat internationale netwerken van mensensmokkelaars zich verrijken ten koste van misleide sukkelaars. De transnationale politiesamenwerking om die mensenhandel te beteugelen moet fors worden opgedreven, en er moet een betere controle komen op de toegang tot het land en tot andere landen van de EU. De huwelijkspolitiek moet herzien worden om te vermijden dat in België geboren Turkse of Marokkaanse meisjes worden uitgehuwelijkt aan mannen in Turkije of Marokko die ze niet eens kennen, maar die door dat huwelijk wel het recht hebben om hier te komen wonen. Ook dat leidt tot mensenhandel. Verder moet de georganiseerde criminaliteit veel drastischer worden aangepakt, want allerlei buitenlandse maffiagroepen maken van ons land de draaischijf van hun activiteiten. En elke niet-Belg die door een Belgische rechtbank is veroordeeld, moet onmiddellijk worden uitgewezen. In plaats van, zoals nu, nadien weer bij het OCMW te kunnen gaan aankloppen. Een degelijk werkend en consequent toegepast uitwijzingsbeleid is hoe dan ook onontbeerlijk.
Dat klinkt allemaal hard, maar het is mijns inziens de enige manier om te komen tot een deugdelijk asiel- en immigratiebeleid, waarbij men een degelijke opvang en begeleiding kan bieden aan wie daar aanspraak op mag maken. En waarbij men bij machte blijft om in plotse noodsituaties hulp te verlenen aan grotere bevolkingsgroepen die tijdelijk hun land ontvluchten. Verder vereist een asielbeleid coördinatie op Europees niveau en moet het gepaard gaan met meer inspanningen voor ontwikkelingssamenwerking en investeringen in de landen waar de asielzoekers vandaan komen.
CVP en SP bezinnen zich over een nieuwe naam en een nieuw programma.
Senelle : Goed gestructureerde en actieve partijen zijn van groot belang, want zonder hen is er van democratie geen sprake. Af en toe is vernieuwing noodzakelijk want de maatschappij verandert en de mensen evolueren. Het is normaal dat grote partijen zich aanpasssen aan de noden van de tijd. Een nieuwe naam kan helpen om duidelijker aan te geven waar de klemtoon op ligt. Onderschat het aantal kiezers niet dat enkel op de naam van een partij afgaat. Ik kan begrijpen dat sommige CVP’ers vinden dat het predikaat ‘christelijk’ zijn kracht verloren heeft, omdat het de partij niet genoeg van haar concurrenten onderscheidt. In West-Europa zijn we in feite allemaal christenen. Ons beschavingspatroon is nu eenmaal fel gekleurd door de christelijke filosofie. Ik ben ook gewonnen voor de idee van Stefaan De Clerck om niet-politici een stem in het bestuur te geven. De inbreng van externe deskundigen en van vertegenwoordigers van niet-politieke organisaties kan verrijkend zijn. Wat niet hetzelfde is als de oude macht van de standen herstellen.
Ook de SP bezint zich. De socialistische partij heeft in de negentiende en het begin van de twintigste eeuw onmiskenbaar een grote verdienste gehad in de lotsverbetering van de arbeidende klasse. Maar een groot deel van het denkpatroon van het negentiende-eeuwse socialisme is in deze tijd totaal voorbijgestreefd.
Ook de opdeling in katholieken, socialisten, en liberalen lijkt uit de tijd. Zouden die partijen niet beter samensmelten ?
Senelle : Afgezien van de praktische bezwaren, is ook het principe niet aangewezen. Democratie teert niet op een eenheidspartij, dat doet alleen een dictatuur. Er is overeenstemming over de hoofddoeleinden van het staatsbestuur, maar tussen VLD, CVP en SP blijven er genoeg accentverschillen inzake economisch en sociaal beleid om aan de kiezer een eigen programma voor te leggen.
De Volksunie kampt met een zware interne crisis. Volgens sommigen zijn de VU-eisen grotendeels verwezenlijkt en heeft de partij geen zin meer.
Senelle : Wie dat zegt, is een dwaas. Het uiteenvallen van de Volksunie is een catastrofe voor Vlaanderen. Gelet op de onafgewerkte staatshervorming hebben wij een Vlaamse zweeppartij nodig. Op de Volksunie rust een belangrijke verantwoordelijkheid. Ik heb er al op gewezen dat wij met de fiscale autonomie pas halfweg zijn en dat de gigantische transfers van noord naar zuid onverminderd blijven bestaan. Ik hoor niet meer spreken over de splitsing van het kiesarrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde of van het gerechtelijk arrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde dat nochtans de oorzaak van talloze disfuncties in het gerecht is. De Volksunie is de verkeerde weg opgegaan met het onzalige idee van Bert Anciaux om ID21 te creëren, en de indruk te geven dat de Volksunie een verwaterd aanhangsel van de VLD is. De Vlaamse strijd is pas gewonnen op de dag dat Vlaanderen een volwaardige deelstaat met een grote autonomie is, in een goed werkend federaal België. En zover zijn we nog lang niet.
Robert Senelle is emeritus hoogleraar constitutioneel recht van de Universiteit Gent.
ROBERT SENELLE
Koen Meulenaere
