Jan Braet kijkt naar kunst en het leven, in bloei en verval, zoals de rozen. Deze week de expo Zot Geweld, Dwaze Maagd in het Mechelse Hof van Busleyden.
Wat een geluk dat de honderdste sterfdag van het wonderkind Rik Wouters (1882-1916) nu eens niet leidt tot een plichtmatig oeuvreoverzicht, maar vooreerst tot een totaalkunstwerk, vertrekkend van zijn meest memorabele beeld, Het zotte geweld. Een bronzen exemplaar geniet in het gras van Beeldenpark Middelheim sinds jaar en dag alle ruimte om zich uit te leven. Nu is het de beurt aan een afgietsel uit de Belfiuscollectie, eveneens in brons, om een poos vrij te ademen. Daarvoor werd het naar het Hof van Busleyden gebracht, het Mechelse stadsmuseum.
Het pronkt er in het midden van een grote ondergrondse zaal als op een dansvloer, vanwaar het zo’n honderd kunstwerken rond zich heen doet cirkelen als planeten rond de zon. Het zotte geweld is een danseres in actie, stilgelegd op een moment van extase. Een been is hoog geheven, de armen zwaaien breed uit, als wilde ze ter plekke aan de zwaartekracht ontsnappen. De danseres is naakt en geweldig en geeft toe aan een bui van uitzinnige vreugde. De kunstenaar die haar maakte, was dan ook jong en gelukkig, met zichzelf en met zijn lief, die hij maar bleef tekenen en schilderen in alle mogelijke kleuren en houdingen, maar bijna altijd blij.
Wouters stierf jong. Zijn lief, muze en model, leefde nog lang en gelukkig. Nel Duerinckx was haar naam. Zij vertelde het nageslacht dat Isadora Duncan, pionierster van de moderne dans, Rik geïnspireerd had tot het beeld van Het zotte geweld, maar dat zijzelf, Nel, er tot uit den treuren voor had moeten poseren. Een hele tijd zonder succes, tot een uiterste kramp haar tot een houding dreef die de kunstenaar welgevallig was. Niemand had er erg in dat de gesculpteerde zottemie eerder Nels gevulde vormen vertoonde dan de wespentaille van Duncan.
Uitzinnige of ongewone houdingen moeten toen erg gewild geweest zijn. De tentoonstellingsmakers legden de hand op kleine beeldjes van Auguste Rodin en Edgar Degas die nog veel feller van de Griekse idealen afwijken. Ook deze leermeesters van Rik Wouters kwamen blijkbaar onder de bekoring van een nieuwe vorm van dansen, ik denk wilder, hoekiger en springeriger dan bij het klassieke ballet. Breakdance is niet uit de lucht komen vallen. In een beeld uit rode kunststof perst Peter Rogiers de dynamiek van Degas, Wouters en breakdance samen tot een brok dynamiet.
Voor het zout in de pap in deze expo zorgt het zotte dansen door de eeuwen heen. Saters en bacchanten uit onheuglijke tijden, maar ook een opgepept, marionetachtig punkwezen dat hupt en zingt in een video van Pipilotti Rist (I’m not the girl who misses much), naast een fragment uit een film met haar grote voorbeeld, de dadaïstische cabaretdanseres Valeska Gert (1892-1978). Zij was zowat de eerste die op scène een orgasme fakete en daarvoor in de bak vloog.
In Zot Geweld zit ook een grote tegendraadse beweging verwerkt, van bijna stilstand en beschouwing van het naakte lichaam als metafoor van verval, soms bij dezelfde kunstenaars die er de weelderige bloei van tonen: een verlepte teef in gips door Rodin, een bronzen Nel, staand poserend als een verlamde. Ze voegen zich in stilte bij Félicien Rops, die de dood in tutu tekent, bij Ensor die hallucineert over een balletscène met honderd roze billen in het zwerk, bij Marlene Dumas met vijf staande portretten van vrouwen die me recht in het gezicht kijken, hun schamele naaktheid etalerend als een kwetsbare wapenrusting, niets om over te kwijlen. O, en in de coulissen speelt een filmpje van een atletische man uit de Candoco Dance Company, die met ontbloot bovenlijf een wervelende dans opvoert, in en mét zijn rolstoel.
Zot Geweld, Dwaze Maagd, tot 11/12 in het Hof van Busleyden, Mechelen.
Wouters schilderde zijn lief in alle kleuren en houdingen, maar bijna altijd blij.
