Jan Braet kijkt naar kunst en het leven, in bloei en verval, zoals de rozen. Deze week de expo Le langage des fleurs et des choses muettes.
Ik ben vergeten of er ook rozen bij waren, op de expo in galerie Baronian. Veel zullen het er niet geweest zijn, hoewel het woord pioenrozen ergens is blijven hangen. Zijn rozen te sentimenteel voor hedendaagse kunstenaars? Dan erfden ze dat voorbehoud van de pioniers van de abstracte kunst. Die meden alle bloemen, niet alleen rozen. Ze zwoeren bij meetkundige lijnen en vlakken, zuivere in plaats van natuurlijke kleuren, dat was hun dogma en officiële geschiedenis. Maar in besloten kring lieten ze wel degelijk bloemen rondgaan. Toen het wereldkundig werd dat Piet Mondriaan, goeroe van de abstract-geometrische kunst, prachtige tijgerlelies, chrysanten en rozen geschilderd had, nota bene na 1921 toen hij met zijn Nieuwe Beelding zogezegd al het figuratieve gebannen had, moest de historie van de moderne kunst worden herschreven.
Dogma’s lijken vandaag goeddeels verdwenen, al rust er zeker nog een taboe op het getrouw naschilderen van een vaas met rozen. Wie dat doet, bijvoorbeeld om er een geliefde mee te behagen, moet genoegen nemen met de status van zondagsschilder. De banvloek op sentimentele uitingen geldt ook op andere terreinen van het geestesleven. Umberto Eco schreef dat je in postmoderne tijden niet meer geloofwaardig ‘Ik hou van je’ kunt zeggen, alleen: ‘Zoals deze en gene al tot in den treure gezegd heeft: ik hou van je.’ Ik herinner me ook geen echte roos in de roman die Eco beroemd maakte, slechts De naam van de roos.
Ik zie heel veel andere bloemen op de expo Le langage des fleurs et des choses muettes, geschilderd en getekend, gesculpteerd en gefotografeerd. Een van de vijftien kunstenaars schilderde een boeket met alles erop en eraan, en wist de valstrik van de kitsch te vermijden. Drie heerlijke boeketten waarin witte bloemen nu eens van nabij voorgesteld zijn, dan in tegenlicht en ten slotte in de jungle, waar ook een rode bloem zich genesteld heeft, wie weet de gezochte pioenroos. Emmanuelle Quertain heeft ze alleszins niet ’s zondags geschilderd, want de verdacht neutrale achtergrond en de vreemde schikking van de bloemen zegt me dat er iets hogelijk artificieels aan de gang is.
‘Zeg het met bloemen!’ was een der eerste Bond zonder Naam-achtige aansporingen die me als kind bezighielden, kort daarop gevolgd door ‘Meisjes zijn bloemen’. Ik nam ze niet voetstoots aan. Dat vrouwelijke schoonheid na korte tijd verwelkt? Dat was me te kortzichtig en te gemeen. En wat diende ik met bloemen te zeggen dat ik niet met woorden kon? Later pas leerde ik het gedicht Elévation kennen, waarin ik werd aangezet om met mijn gedachten een hoge vlucht boven het leven te nemen, zodat ik moeiteloos de taal van de bloemen en de sprakeloze dingen zou kunnen begrijpen. De kunstenaars bij Baronian nemen deze boodschap van Charles Baudelaire ter harte, hoewel geen van hen met bloemstukken naam gemaakt heeft in de kunstwereld. Ze koesteren ze in het verborgene, zoals Mondriaan, die hier de rij mag openen met een delicate tekening van een sleutelbloem.
Dit zijn topwerken en topkunstenaars, die iets met bloemen doen wat nog niet vaak is vertoond. Marie-Jose Burki laat ze, in fluwelig paars, in het pikkedonker bloeien op haar C-printfoto’s. Bernd Lohaus maakt er tere en gekwetste, lijdende figuren in waterverf van, Donald Waechtler stoere binken in brons. Sammy Baloij en David Brogon & Stéphanie Rollin gebruiken ze om er slimme politieke boodschappen in te verstoppen, Joëlle Tuerlinckx om er subtiel mee te verkennen wat origineel en wat reproductie is in de kunst.
Le langage des fleurs et des choses muettes, tot 16/6, galerie Baronian, Isidore Verheydenstraat 2, 1050 Brussel.
Toen bleek dat Piet Mondriaan prachtige rozen geschilderd had, moest de historie van de moderne kunst worden herschreven.
