‘We zullen als een feniks uit het zonnevuur herrijzen’, riep Filip Dewinter. Zondag haalde de partij 24,1 procent van de stemmen. Goed voor 1 miljoen. ‘De scherpe kantjes van onze partij werden eraf gevijld.’ De bokshandschoen is een gemanicuurde hand geworden. Maar ook die kan slaan. ‘Op naar 2006!’
Op de dag dat Venus voorlangs de zon trok, die hete dinsdag een week geleden, kwam Filip Dewinter ’s avonds in De Veertien Billekens terecht. De veertien Billekens, het volkse danscafé van de waard met de zeven dochters in Zandhoven, is intussen omgedoopt tot taverne Billitz. Met zo’n naamsverandering heeft een mens het gevoel dat hij naar een heel ander café trekt en toch komt hij op dezelfde plek terecht. Het Vlaams Blok, dat aan een opfrissen van haar imago werkt en aan een nieuwe naam denkt, weet dat maar al te goed. Op de uitnodiging voor Vlaams Blokmilitanten uit de Kempen, stond dan ook: Dewinter Komt! 20 u. Taverne Billitz. De rest werd tussen haakjes gezet: (voorheen 14 Billekens).
Het café zat overvol. De honderden mensen zagen er piekfijn uit en vriendelijk en welbeschaafd. Ze kwamen aangereden in donkerblauwe Mercedessen, of Renault Espaces. Sommigen kwamen te voet. Een paar ex-vu’ers klaagden over het ‘meeheulen van N-VA met de macht’. Vele mannen hadden ondanks de hitte een pak aan. Vele vrouwen droegen linnen jurkjes. Sommigen een short en anderen een te korte rok. Kortom: een breed publiek.
Allemaal fatsoenlijke burgers in de Billitz.
Ex-radio- en televisie-interviewer Jür- gen Verstrepen zat op het terras wat notities door te nemen. (Op het debat dat volgt, is een van zijn hoofdvragen: ‘U moet een blind date kiezen met iemand van een andere partij. Wie kiest u?) Ex-N-VA’er Marie-Rose Morel zat naast hem. Even later kwam luchtvaartbaron Freddy Van Gaever nog bij aan het tafeltje zitten. (‘Mijn favoriete Blind Date is Bart De Wever, van N-VA. Enkele maanden geleden zei hij op een meeting van Pro Flandria dat hij nooit met CD&V in zee zou gaan. Toch gebeurde dat wel.’) Iedereen schudde hen de hand. Anke Van dermeersch flaneerde door de menigte. De muziekband op het podium zong: ‘ Dat heet dan gelukkig zijn, het gevoel niet alleen te zijn…’
Op een scherm verschenen verschillende slogans. Minder misdaad/ meer Vlaanderen. Die dag was in Humo het interview verschenen met Martina Hellebaut, die in het bijzijn van haar kinderen werd geslagen door Rob Verreycken, fractiesecretaris van het Vlaams Blok in het Vlaams parlement. Men was boos over dat interview. De feiten die gepleegd waren, werden ‘privé’ genoemd. Op het scherm verscheen ook de slogan ‘minder immigratie/meer Vlaanderen’. ‘Welkom. De strijd van 13 juni is de strijd voor de enige, overblijvende oppositiepartij. Het Vlaams Blok’, luidde de openingszin van de avond. Marijke Dillen zei: ‘De veroordeling van het Blok als racistische partij is er gekomen omdat de traditionele partijen er niet in geslaagd zijn ons te verslaan.’
Toen kwam Dewinter. Hij werd door de menigte begroet met het scanderen van een slogan. ‘Eigen volk eerst. Eigen Volk eerst!’ Dewinter suste de mensen door als een dirigent dempende bewegingen te maken. Hij zei: ‘Welkom op deze eerste Tropical Party van het Vlaams Blok.’ Iedereen vond dat een goede grap. Het was ook lachen toen hij Dehaene en Verhofstadt ‘Peppie en Kokkie’ noemde. Hij zei: ‘We hebben nood aan partijen die het Vlaamse belang verdedigen.’ Hij zei: ‘Durf u ook te bekennen als Vlaams Blokkers. Overtuig uw familieleden. Als iedere kiezer één kiezer werft, halen we een miljoen Vlaamse kiezers!’
Hij gaf nog een geheugensteun mee: ‘Op 13 juni gaat het Vlaams Blok naar de verkiezingen met het nummer 10. Iedereen die wat van voetbal kent, weet dat het nummer 10 het nummer is van de spelverdeler.’ Hij somde de beste voetballers op: Paul Van Himst en Enzo Scifo. Pele en Maradonna, Platini, Baggio en Zidane… ‘Ze hadden allemaal 10 als rugnummer.’
Zondag liet Zinedine Zidane, met het nummer 10, Frankrijk winnen van Engeland. Dankzij doelpunten in de verlengingen.
Zondag haalde het Vlaams Blok zijn 1 miljoen stemmen binnen. Filip Dewinter zegt nu te willen optreden als de politieke spelverdeler. ‘Het initiatiefrecht om de regering te vormen, behoort toe aan de grootste partij. En dat zijn wij’, aldus Dewinter. Vrees om zijn positie als enige, belangrijke oppositiepartij te verliezen, heeft hij niet. ‘We zullen onze hand uitsteken, maar naar alle waarschijnlijkheid zal het cordon sanitaire behouden worden.’ Regeringsdeelname wijst hij ook niet af. ‘We zullen ons niet veilig terugtrekken als we die verantwoordelijkheid opgelegd krijgen. We zijn trouwens klaar voor onze beleidsrol. Ooit zullen we de Rubicon moeten oversteken.’ Het ondergangsscenario van het Oostenrijkse FPÖ van zijn ‘goede vriend’ Haider dat door regeringsdeelname in elkaar zakte, vreest hij niet. ‘Ik weet wel dat er risico’s mee verbonden zijn. Maar we kunnen niet eeuwig onze verantwoordelijkheid blijven afwijzen. In Zwitserland, Italië en Portugal bewijzen mijn vrienden trouwens wel dat partijen als de onze zich niet verbranden door beleidsdeelname. In Oostenrijk heeft men Haider aan de kant gezet en was men zo ‘happy’ dat men kon deelnemen aan het beleid dat men zijn programma heeft uitverkocht.’
Dat het Vlaams Blok misschien eerst van naam moet veranderen, denkt hij. Dat het cordon sanitaire eerst op lokaal vlak doorbroken moet worden, zegt hij ook. ‘Die schutskring die alleen voor varkens bedoeld is!’
‘We doen het zoals in het judo. Men moet de aanval van de tegenstander omzetten in een eigen aanval.’ Na de zomer zal de rechtse volkspartij die het Blok wil zijn, vorm krijgen volgens Dewinter. ‘Ik hoor nu al veel gemor aan de rechterzijde van CD&V en VLD.’ Dat hij in de krant kon lezen dat Antwerps N-VA-gemeenteraadslid Luk Lemmens zei: ‘We moeten het Vlaams Blok minstens uitnodigen voor een gesprek’, daar is Dewinter verheugd over. En nog over CD&V: ‘De ACW-vleugel haalt het nu in die partij. Rechts-conservatief staat in de kou.’ Dewinter wil wel warmen. Hij propageerde dat nieuwe rechts al langer. In de laatste grote meeting in de Antwerpse zaal Horta zei hij: ‘We staan hier niet voor niets op de fundamenten van het oude socialistische volkshuis.’ Toen verraadde hij indirect zijn kennis van hygiënische verbanden. ‘Wat komen zal, is geen Vlaams Blok light. Geen Vlaams Blok ultra. Maar Vlaams Blok plus.’ Voor welke bloedingen dit soort politieke tampon bedoeld is, daarover is hij nu duidelijk. ‘Het idee van de rechtse hergroepering rond het Vlaams Blok bestaat in sommige geesten al veel langer. Deze verkiezingen waren het laatste zetje dat mensen nodig hadden om binnenkort kleur te durven bekennen.’ Namen noemen vindt hij nu te vroeg. ‘We zullen het proces afwachten en dan de oefening tot een goed einde brengen.’
In verkiezingsdebatten predikt Dewinter een soort heropstanding: ‘We zullen als een feniks uit het zonnevuur herrijzen.’
‘Die nieuwe, brede rechtse partij is alleen een greep naar meer macht van Dewinter’, zegt Geert van Cleemput, die vanaf 1999 tot vorig jaar op de studiedienst van het Vlaams Blok werkte. Hij moest als academicus het Vlaams Blok mee beschaven. Vorig jaar stond hij bij de verkiezingen nog op de zevende plaats op de Kamerlijst. In oktober 2003 werd hij ontslagen. Begin deze week werd hij lid van de N-VA. Van Cleemput zegt dat hij in 1977 toetrad tot het Vlaams Blok om het Vlaams-nationalistische gedachtegoed, maar dat hij diep ontgoocheld raakte in de partij. ‘De partijtop wil enkel de macht in eigen handen houden,’ zegt Van Cleemput, ‘ook ten koste van de bestaansreden van de partij: de Vlaamse onafhankelijkheid.’ ‘Verbreding, vergeet het. Bijna alles draait rond Dewinter die tot elke prijs de touwtjes in handen wil houden. Verruiming gebeurt enkel met kandidaten van wie de leiding verwacht dat ze de machtsconstructie aan de top niet in gevaar zullen brengen. Benieuwd of Jürgen Verstrepen of Marie-Rose Morel zo braaf zullen zijn.’ Hij noemt het discours van Dewinter over een meer centrumrechtse koers ongeloofwaardig. Hoewel ook hij mee idee- en heeft uitgewerkt om een breder publiek te bereiken. Zo verschijnen in het zog van het Vlaams Blok publicaties als The Flemish Republic en Financieel economische commentaren, om buitenlandse diplomaten en ‘blauwe kringen’ te bereiken. Paul Beliën, de man van Alexandra Colen, staat nu aan het hoofd van The Flemish Republic.
Over internationale denktanken heeft Van Cleemput geen weet. ‘Vele zaken werden afgeschermd voor ons.’
‘Nou, nou! Die Dewinter, daar kunnen we wat van leren!’, zegt Robin Tols- ma van LPF uit Nederland. Op zondag 13 juni staat hij echt te kijken. Hij leunt tegen de muur van het partijhoofdkwartier van het Vlaams Blok op de Amerikalei in Antwerpen. Wat hij dan kan leren? ‘Deze organisatie staat er. Bij ons viel alles uit mekaar omdat iedereen wilde scoren.’ Ook Michiel Smit, van de Nederlandse partij Nieuw Rechts, is speciaal van Rotterdam naar Antwerpen afgezakt. De afgelopen jaren heeft Nieuw Rechts naast contacten met Le Pen in Frankrijk en het FPÖ in Oostenrijk, veel contacten gehad met het Vlaams Blok. ‘Zeker met Filip Dewinter’, zegt Smit. ‘We hebben idee- en uitgewisseld. Neem nu over dat initiatief van de allochtonenstop in Rotterdam.’ En dan hebben we de problemen met Antwerpen vergeleken. ‘Ik geloof dat binnen enkele jaren het Europese rechtse gedachtegoed onvermijdelijk moet worden gebundeld. Voor zo’n Europese organisatie, zou het Vlaams Blok met Dewinter het voortouw moeten nemen.’
En Dewinter? ‘Bwa… Europa. Later voel ik er wel wat voor om zo’n rol als die van Bolkestein te spelen. Eerst Antwerpen.’
Het mag dan geen groot feestgedruis in het partijhoofdkwartier in Antwerpen zijn. Wel in café De Solsleutel in Deurne, door het Vlaams Blok voor zijn militanten afgehuurd. Als de Vlaams Blok-kopstukken er iets voor middernacht na hun televisieoptredens arriveren ‘om nog een keer hun toer’ te doen, breekt gejuich los.
Partijvoorzitter Frank Vanhecke had in zijn overwinningsspeech zijn kiezers al als rechtvaardige rechters bestempeld. In een arrest van het Gentse hof van beroep werd het Blok onlangs veroordeeld wegens overtreding van de racismewet. ‘Maar de kiezers hebben ons vrijgesproken.’ En ook hij had het over het cordon sanitaire. Tot de andere partijen, zei hij: ‘Wie dat doet, opent de weg voor een volgende verkiezingsoverwinning van het Vlaams Blok.’
Gejuich. Dewinter klimt op het podium. De taal van de winnaar. ‘Even nog dit. Zonder een dikke nek te krijgen. Ik heb de meeste voorkeurstemmen van allemaal: 148.503. Waar zit dat stemmenkanon Patrick Janssens? Overmorgen beginnen we aan een nieuwe kiesstrijd: die voor de gemeenteraadsverkiezingen. We gaan voor 2006. Dankzij uw massale steun zal in 2006 Antwerpen teruggaan naar de Antwerpenaren!’
De in Brugge geboren Dewinter zegt de volgende dag. ‘Ik wil Antwerpen omdat het de bakermat van het Vlaams Blok is.’
Zondag riep hij in de Solsleutel: ‘Laten we het nog één keer zeggen, zoals we het al jaren zeggen, zoals we het de voorbije dagen gezegd hebben. Zeg het samen met mij. Eigen volk eerst! Eigen volk eerst!’ Vuisten in de lucht. ‘Eigen volk eerst!’ De slogan gaat over in de muziek die uit de luidsprekers galmt. You’ll never walk alone, van Gerry And the Pacemakers, het clublied van Liverpool, een hymne voor een voetbaloverwinning. Het belooft de gouden hemel. Daarna dimmen met Zie de lichtjes van de Schelde. En als We are the champions klinkt, kijkt Philippe van der Sande ascetisch en van een afstand naar het dansende volk. De man in koningsblauw pak met gouden knopen is al jaren de persoonlijke, ‘politieke coach’ van Filip Dewinter. Hij drinkt cola. ‘De overwinning proeft goed’, zegt hij. Hij analyseert de campagne. Hij somt zijn struikelblokken nog eens op: de veroordeling van de partij wegens racisme, de ‘boycot’ door de media. ‘De gevestigde media hebben de advertentie van onze partij geweerd.’ Grove misstappen van Vlaams Blok-mandatarissen (een werd verdacht van drugshandel, een ander beschuldigd van moord en een derde sloeg zijn vrouw op straat). ‘Alsof de partij daar schuld aan heeft.’ Conclusie: ‘Het was een moeilijke en harde campagnestrijd, maar we hebben gewonnen.’
Van haar zwakheid maakte de partij haar sterkte, zegt Van der Sande. ‘Twee thema’s moesten worden bespeeld: vrije meningsuiting en vreemdelingenstemrecht.’ Iemand als de nieuw binnengehaalde, ‘onafhankelijke’ Jürgen Verstrepen werd in de campagne gegooid als het zinnebeeld voor de vrije meningsuiting. Jürgen Verstrepen was de emblematische vertolking van de Vlaams Blok-gedachte dat men de partij door vonnissen en het uitbrengen van schandalen de mond snoerde. ‘Hij stond voor de man wiens microfoon werd afgepakt.’ De discussie rond het vreemdelingenstemrecht werd volgens Van der Sande gebruikt als symbool voor de niet gehouden beloftes van de VLD. Marie-Rose Morel was de oproep naar misnoegde N-VA’ers wier partij met CD&V in zee was gegaan om vanuit Vlaams-nationalistische overtuiging voor het Vlaams Blok te kiezen. ‘De problematiek Brussel-Halle-Vilvoorde lag heel gevoelig voor een aantal kiezers.’ Dat een figuur als Freddy Van Gaever, die een jaar eerder als lid van de ‘debatclub’ Pro Flandria met een aantal ‘prominente Vlamingen’ nog opgeroepen had tot het doorbreken van het cordon sanitaire, ook mee aan de kar trok, was een zegen. Ook zakenmannen die luchtvaartmaatschappijen opkochten, konden voor het Vlaams Blok zijn. ‘Een beweging van prominenten als Pro Flandria is indirect een steun voor ons. Wij waren bijzonder blij met hun oproep.’
De propagandastrategie werd uitgekiend met 15 partijmensen – ‘Dewinter doet veel zelf’ – en een drietal ‘onafhankelijke’ adviseurs uit de reclamewereld. ‘Zo helpt de Antwerpenaar Eric Deleu (van het reclamebureau ARB, nvdr) ons op vrijwillige basis.’
‘Dewinter is onze absolute stemmentrekker en boegbeeld. Dat zal zo blijven. Never change a winning team’, zegt Van der Sande. Hij zegt dat ze de scherpe kantjes van het Blok zullen blijven afronden. ‘Onze standpunten over veiligheid en immigranten konden vroeger scherp worden geformuleerd. Daardoor waren we misschien te radicaal.’ Aanpassen aan de nieuwe kiezer, luidt zijn devies. ‘We beseffen dat we het niet meer alleen met slogans kunnen doen.’
Daarom werkt het Vlaams Blok al langer op verschillende fronten, met verschillende strategieën. Zowel sociaal gedupeerden als intellectuelen moesten worden aangesproken, en ieder op zijn manier. ‘We hebben intens gewerkt aan contacten met de brede Vlaamse beweging: leden van de VDB, N-VA… ook het Davidsfonds hoort er voor een deel bij. We proberen aan te tonen dat hun Vlaamse bezorgdheid ook de onze is.’ Er werden de voorbije maanden heel wat zogenaamd ‘onafhankelijke campagnes’ opgezet. De partij beschikt over een uitgebreid adressenbestand van mensen die geen lid zijn van het Vlaams Blok, maar wel begaan met de Vlaamse zaak. ‘De publicatie Vlaanderen onafhankelijk kwam van ons, maar wij hebben ze niet als dusdanig ondertekend.’ Mensen wer- den ‘warm gemaakt’, thuis of op IJzerwakes.
Ook op andere domeinen werden er gerichte strategieën uitgewerkt. Zo was het Vlaams Blok de onzichtbare drager van het Antwerps Seniorenforum, zegt Van der Sande: ‘We noemen het de frontorganisaties van onze partij. Ze stellen ons in staat een aantal mensen te bereiken die we niet met het Vlaams Blok kunnen bereiken.’
En ook op de ondernemerswereld werden Cupido-pijlen gericht. ‘We zijn echt aan het werken in die bredere contour van de ondernemerswereld. Filip Dewinter krijgt steeds meer de kans om op lezingen van service clubs te gaan spreken. Hij heeft goede contacten met havenbedrijven in Antwerpen.’ Het Vlaams Blok bestaat nu 27 jaar, al jaren is er gewerkt aan de uitbreiding van structuren en contacten. ‘Daar plukken we nu de vruchten van’, zegt Van der Sande. ‘Wij manoeuvreren als een olietanker, met trage precisie, nauwelijks zichtbaar, maar we bewegen wel.’
‘Ik heb mijn hart gevolgd’, zegt Marie-Rose Morel. Alles gaat snel bij ‘Morelleke Forelleke’, zoals Vlaams Blok-voorzitter Frank Vanhecke haar noemt. Vorig jaar stond ze nog op de N-VA-lijst, nu heeft ze maar liefst 21.122 stemmen gewonnen als ‘onafhankelijke’ op de Vlaams Blok-lijsten. Ze zal voor het Vlaams Blok in het Vlaams parlement zitting hebben. Morel, die na de verkoop van haar modellenbureau more elle, een evenementenbureau oprichtte, zette als onafhankelijke haar eerste passen in het Vlaams Blok. Dat was een goede strategische zet. ‘Ik vond het raar om midden in een verhaal te stappen dat al bezig was’, zegt ze. Ze had de taak het volgende deel van de Vlaams Blok-saga voor te bereiden. ‘Jürgen Verstrepen en ik moesten de drempel verlagen voor de nieuwe kiezers.’ Morel hoopt door haar aanwezigheid anderen mee in het succesverhaal van het Vlaams Blok te trekken. ‘Het is mijn taak om alle Vlaams-nationalistische krachten in één groep te verzamelen.’ Op de vraag hoelang zij nog onafhankelijke zal blijven, antwoordt ze: ‘Er zullen de komende maanden veel dingen veranderen door de oprichting van een brede volkspartij.’ Ze vindt het nu nog wat vroeg. Zij spreekt in militaire termen. ‘Het is niet genoeg om de cavalerie in het veld te sturen als de infanterie nog niet kan volgen.’ Dat de infanterie dat binnenkort wel kan, betwijfelt ze niet en dat ze een belangrijk paradepaard is, beseft ze goed. Ze is voor het Vlaams Blok een boegbeeld van de N-VA’ers die het kartel met CD&V niet zagen zitten en daarom een overtocht maakten. Ze is niet alleen mediageniek, maar heeft ook nog debatteertalent. Ze staat voor fatsoen. Ze is niet alleen de buurvrouw van Dewinter in de villawijk in Ekeren, maar ook de dochter van Christian Morel, die tot een half jaar geleden directeur-export was van Alcatel-Bell en een belangrijk figuur in het Vlaamse zakenleven. Haar vader en grootvader stonden bekend als vooraanstaande CVP’ers. ‘Ik heb heel lang met oranje balonnekes rond- gelopen.’ Ze is het prototype van de verbreding. ‘Ik heb mijn overstap naar het Vlaams Blok eerst met mijn familie besproken’, zegt ze. Zondag zei ze: ‘Mijn ouders hebben op mij gestemd.’ De tijden veranderen en de kinderen worden groot. De politieke keuze wordt niet meer met de paplepel ingegoten. ‘Pap geven, het is niet zo gemakkelijk’, zei Morel maandag aan de telefoon. Haar vier maanden oude baby krijste. ‘Ik probeer hem koekenpap te geven. Hij wil het nog niet doorslikken.’
Door Anna Luyten
‘Nou, nou! Die Dewinter, daar kunnen we wat van leren!’
Filip Dewinter: ‘Waar zit dat stemmenkanon Patrick Janssens?’
