Het zijn barre tijden voor ACW-voorzitter Patrick Develtere. Meer dan een jaar na de ontmanteling van Dexia zit de christelijke werknemersbeweging nog altijd in de hoek waar de klappen vallen. Maar Develtere houdt de rug recht. ‘In godsnaam, hoe zou het ACW iemand kunnen chanteren?’

De val van Dexia blijft het ACW en zijn voorzitter Patrick Develtere pijnlijk achtervolgen. In 2001 stapte de christelijke werknemers-beweging met haar spaarbank en verzekeraar, die toen deel uitmaakten van de Artesia Groep, definitief de haute finance binnen bij de Belgisch-Franse groep Dexia. Het bekwam het ACW slecht.

Na een peperdure reddingsoperatie in 2008 implodeerde Dexia drie jaar later toch, met desastreuze gevolgen voor het ACW. Een groot deel van de middelen van de beweging ging in rook op. Haar financiële holding Arco is sindsdien in vereffening, en het ACW zelf is een ‘bedrijf in herstructurering’. Ruim een vijfde van de 300 personeelsleden moet afvloeien.

Het ACW sleepte wel een overheidswaarborg voor zijn particuliere Arco-coöperanten uit de brand. De beweging behield ook haar winstbewijzen van Dexia Bank België, die na de overname door de Belgische overheid in 2011 werd omgedoopt tot Belfius. Ze brachten het ACW via zijn vennootschap Sociaal Engagement in tien jaar tijd meer dan 100 miljoen euro op.

Na een akkoord in januari zal Belfius de winstbewijzen voor 110 miljoen euro overnemen. De nauwe relatie met de beweging blijft bestaan, onder meer in de vorm van een lening van ruim 70 miljoen door het ACW en zijn Franstalige tegenhanger MOC aan Belfius. Maar daarmee is de kous niet af. Het verhaal van de ACW-winstbewijzen krijgt een almaar langere staart.

Eerst haalde de N-VA snoeihard uit met een beschuldiging over fiscale fraude met de opbrengsten. Het ACW counterde met een weerlegging door de Leuvense belastingexpert Axel Haelterman. De Bijzondere Belastinginspectie (BBI) heeft er nu een vette kluif aan.

Begin deze week lekte in De Morgen een interne werknota uit. Die ligt nog ter discussie op tafel en suggereert dat het ACW op de miljoenen uit de financiële regeling met Belfius een hogere notionele-interestaftrek wil toepassen. Hoewel die fiscale techniek in eigen kringen verguisd wordt, zal dat volgens voorzitter Develtere slechts korte tijd gebeuren en doet het ACW niets onwettigs. Een aftrek die niet zal dienen om de winst van Sociaal Engagement te maximaliseren, maar om een grotere kaalslag onder het ACW-personeel te vermijden, bezweert Develtere, die tijdens ons gesprek gespannen stond als een veer.

Waarom blijft het ACW een doelwit, terwijl over andere voormalige Dexia-aandeelhouders zoals de Gemeentelijke Holding en Ethias nog amper wordt gesproken?

PatrickDeveltere: Die vraag stellen wij ons ook. De rol van anderen in het Dexia-debacle wordt helemaal niet scherp gesteld. Ik denk aan het management van Dexia en aan de regulatoren in België, Frankrijk en de Verenigde Staten. Er is ook nooit uitgezocht wat beleggers en fondsen hebben gedaan met ongeveer 30 procent Dexia-aandelen op de beurs. Hebben zij hun broek gescheurd, of snel veel winst gemaakt? Ik denk het laatste.

Als het gaat over de instap van het ACW in Dexia, spreekt u altijd over ‘een inschattingsfout’. Maar minimaliseert u zo niet de betrokkenheid van het ACW en zijn financiële vehikel Arco bij het Dexia-debacle?

Develtere: Een inschattingsfout is ook een fout, en die is dat we onder invloed van de toenmalige inzichten over de ontwikkeling van het bancaire stelsel zijn meegegaan met de waan van het moment.

Een bank en een gewoon bedrijf van enige omvang zijn niet te vergelijken. Bepaalde informatie over een financiële groep is alleen bestemd voor het management en de controleorganen. De leden van de raad van bestuur – bij Dexia had het ACW via Arco twee van de achttien bestuursfuncties – krijgen die niet. Het is dan ook zeer kort door de bocht om het ACW met de vinger te wijzen dat we de zaken bij Dexia niet een andere richting hebben uitgestuurd.

Arco was een van de grote aandeelhouders van Dexia. Waarom geeft u niet gewoon toe dat het ACW mee verantwoordelijk is?

Develtere: De instorting van de Amerikaanse hypotheekmarkt, die in 2008 de financiële crisis inluidde, is daar door niemand voorspeld. De Amerikaanse Dexia-dochter FSA kreeg net voordien nog de hoogste ratingcijfers. Van rommelkredieten was in de verste verte geen sprake. Onze mensen konden toen van hieruit echt niet zien wat ratingagentschappen en controle-instanties in Amerika zelf niet merkten.

Onze grootste fout is geweest dat we hebben getracht om een coöperatief model van een sociale beweging te verzoenen met een internationale en beursgenoteerde financiële groep. Dat is faliekant afgelopen. Die les hebben we goed in onze oren geknoopt.

Het parlementaire rapport over Dexia wrijft het ACW/Arco vooral ‘dividendenhonger’ aan.

Develtere: Dat woord valt in één zinnetje, en niet alleen voor Arco maar voor alle toenmalige aandeelhouders van Dexia. Ik vind dat een gemakkelijk verwijt. Vanaf 2008, toen het ACW met Arco door de politiek gedwongen werd om nog eens 350 miljoen euro bij te pompen om de Dexia Groep overeind te houden, zijn er geen dividenden meer geweest. Je kunt dus bezwaarlijk spreken van een dividendenjacht.

(zucht) Weet u, ik voel me stilaan ongemakkelijk. Telkens weer moet ik het als huidig ACW-voorzitter over Dexia, Arco enzovoort hebben. Met de ver-effening van ons financieel instrument in die periode hebben we nu zelfs niets meer te maken.

U kunt dat financiële verleden van het ACW toch niet zomaar afschudden? De belastingbetaler wordt allicht voor 1,5 miljard euro aangesproken om de inleg van de particuliere Arco-coöperanten te waarborgen. Ondertussen liggen de winstbewijzen van het ACW bij Belfius stevig onder vuur.

Develtere: Dat zijn twee totáál verschillende dossiers. Het verhaal van de winstbewijzen gaat bijna honderd jaar terug, toen we werknemers en verenigingen aanbrachten, eerst bij regionale spaarkassen, nadien bij BAC en BACOB, en nog later bij Dexia Bank België, nu Belfius. We stelden ons netwerk ook open voor de bank en haar verzekeringstak. Aanvankelijk ontvingen we sociale commissies. In afspraak met de fiscus zijn die omgezet in winstbewijzen. De opbrengst is al die tijd gebruikt om personeel van het ACW te betalen en activiteiten op het vlak van bijvoorbeeld sociale huisvesting, armoedebestrijding en sociale economie te financieren. Op verzoek van de overheid is die regeling nu geruild voor een nieuwe, zakelijke relatie met Belfius.

Los daarvan hebben ongeveer 800.000 particulieren een deel van hun spaarcenten in een coöperatieve vorm bij Arco samengelegd. Dat geld is in verscheidene bedrijven geïnvesteerd, en helaas ook te eenzijdig in Dexia. Toen in 2008 de financiële crisis uitbrak, heeft de regering-Leterme beslist om spaarders op diverse manieren te beschermen. Sindsdien zijn niet alleen gewone spaarrekeningen tot 100.000 euro gewaarborgd door de overheid, maar ook sommige verzekeringsproducten zoals tak-21 en de inbreng van spaarders in een coöperatieve structuur zoals Arco.

In een procedure voor de Raad van State heeft de auditeur die laatste regeling onwettig genoemd, en ook in een onderzoek door de Europese Commissie klinken veel kritische vragen door.

Develtere: We wachten het oordeel van de Raad van State en de Europese Commissie af. Maar de drievoudige rugdekking van spaarders door de regering-Leterme is altijd ondersteund door de Nationale Bank. Ze is ook telkens zonder enig amendement door een grote meerderheid in het parlement goedgekeurd. Voor ons rechtvaardigt dat nog altijd de vraag om de overheidsgarantie effectief in de praktijk om te zetten als de vereffening van Arco afgerond is.

Volgens Yves Delacollette, een ex-bankier die in 2011 als bankenexpert voor vicepremier Laurette Onkelinx (PS) werkte, heeft het ACW de regering gechanteerd met een run op Dexia/Belfius als ze de coöperanten in de kou zou laten staan.

Develtere: Dat verhaal moet voor eens en altijd de wereld uit. In godsnaam, hoe zou het ACW iemand kunnen chanteren? Of denkt u echt dat ik als voorzitter in staat ben om aan particulieren een keuze voor een bank of verzekeraar op te leggen?

Misschien krijgen we voor de waarborgregeling net de wind van voren omdat we eenvoudige mensen en kleine spaarders verdedigen. Daar is volgens mij niets mis mee, en ook niet met de regeling die nu getroffen is voor de winstbewijzen. Enerzijds versterkt die het kapitaal van Belfius. Anderzijds moeten het ACW en de MOC het door een nieuwe vergoedingsafspraak in de toekomst met zowat 10 miljoen euro per jaar minder stellen voor de werking.

Het hele Dexia-avontuur zet ook de geloofwaardigheid en het morele gezag van het ACW op het spel.

Develtere: Door de manier waarop de N-VA haar gifpijlen op het ACW heeft gericht, zit het morele probleem op de eerste plaats bij die partij. Met een handvol slides vol grove fouten en flinterdunne argumenten hebben twee van haar volksvertegenwoordigers het ACW op een persconferentie beschuldigd van fraude, diefstal en schriftvervalsing. Dat gebeurde met een stelligheid die geen twijfel liet bestaan over het waarheidsgehalte van hun aantijgingen, zodat het ACW schuldig werd bevonden tot het tegendeel bewezen zal zijn.

Parlementaire en publieke discussies verliepen in ons land tot nu toe altijd op een beschaafde manier. Nooit in mijn leven heb ik zo’n brutale, leugen-achtige en agressieve poging meegemaakt om een politieke tegenstander of een sociale organisatie te destabiliseren. Ik vind dan ook dat er over die aanpak een grondige reflectie nodig is, en dat er snel een publiek debat moet komen. Dit is niet voor herhaling vatbaar.

U kaatst de bal over de moraliteit terug naar de N-VA, maar de vraag naar de geloofwaardigheid van het ACW gaat al mee sinds de afgang van Dexia in 2008 begon.

Develtere: Dat het ACW met zijn participatie in Dexia op een verkeerd spoor zat en dat niet snel genoeg heeft ingezien, laat diepe wonden achter. Financieel moeten we op de blaren zitten, want er is een smak geld in rook opgegaan. En moreel kunnen er ook vragen gesteld worden. Dat doen we binnen de beweging ook.

Maar in alle ándere domeinen waar de christelijke werknemersbeweging met haar deelorganisaties actief is, heeft ze helemaal niet aan geloofwaardigheid ingeboet. Het ACV is nog altijd een sterke partner in het sociaal overleg over arbeid. De Christelijke Mutualiteiten blijven een grote rol spelen in het overleg met artsen en ziekenhuizen. Femma, Pasar, KAJ, KWB en Okra zijn erkend om hun sociaal-cultureel werk. In de thuiszorg hebben we Ziekenzorg en Familiehulp. Voor ontwikkelingssamenwerking is er Wereldsolidariteit. Armoede is een strijdpunt voor Welzijnszorg. En voor het lokale sociale beleid hebben we in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen vorig jaar 30.000 mensen actief in een politieke vorming betrokken. Om maar te zeggen dat het ACW veel meer is dan zijn aandeel in de Dexia-saga.

ABVV-voorzitter Rudy De Leeuw vreest dat het N-VA-verhaal over de ACW-boekhouding de werknemersbeweging in haar geheel dreigt te verzwakken.

Develtere: Ik kan alleen maar gissen of het een bewuste strategie van de N-VA is om meer dan het ACW te treffen. De vraag naar haar echte bedoelingen stelt u beter aan de N-VA zelf. Voorts hoop ik dat ons verweer met een lasterklacht en met de fraudeweerlegging door professor Haelterman vruchten afwerpt en een dam opwerpt tegen de beschadiging van de hele werknemersbeweging. En zoals vicepremier Steven Vanackere (CD&V) het ook al zei: een sorry van de N-VA zal niet volstaan als de BBI haar na een onderzoek van de ACW-boeken in het ongelijk stelt.

Het ACW heeft zich met de Dexia-participatie in de eigen voet geschoten. Maar heeft daardoor het maatschappelijk middenveld in het algemeen niet veel krediet verloren?

Develtere: Ik geef toe dat dit niet goed geweest is voor het middenveld. Maar de kracht en de vitaliteit ervan staan buiten kijf. Voor mij is het zonneklaar dat in een samenleving die voortdurend verhardt niet alle behoeften en verwachtingen van de mensen door de overheid en de markt alleen beantwoord kunnen worden. Ook het middenveld zal daarvoor zorgen. Mensen zullen elkaar altijd opzoeken om samen hun hoop op een betere toekomst gestalte te geven. Dat moet het ACW met zijn deelorganisaties steunen.

Verstoort de commotie rond het ACW en Dexia ook niet extra de traditionele lijnen tussen de beweging en de CD&V?

Develtere: Nee. Niet alleen bevriende politici zoals Vanackere en Jo Vandeurzen hebben zich scherp uitgesproken tegen de aanvalsstijl van de N-VA. Ook Vlaams minister-president Kris Peeters en partijvoorzitter Wouter Beke hebben dat in duidelijke bewoordingen gedaan.

Maakt de CD&V in de regering-Di Rupo genoeg werk van de ACW-agenda over een sterke sociale zekerheid, een rechtvaardige fiscaliteit en duurzaamheid?

Develtere: Het ACW heeft bij de CD&V bevriende mandatarissen die ons samenlevingsproject mee uitdragen in de politiek. Maar we trachten ook met andere partijen samen te werken. Op federaal, Vlaams en lokaal vlak. Het ACW is een beweging van dialoog.

Maar levert die dialoog federaal ook iets op? Doet de regering-Di Rupo het goed?

Develtere: Op de financiële markten heeft ze ons land in rustiger vaarwater gebracht en het begrotingstekort wordt afgebouwd. Bovendien heeft de regering-Di Rupo het eeuwige probleem Brussel-Halle-Vilvoorde aan de kant gekregen, en ze voert in een hoog tempo de grootste staatshervorming ooit uit. Alleen mag ze het sociaal overleg, dat ook internationaal gezien wordt als essentieel voor de stabiliteit van ons sociaaleconomisch systeem, niet verwaarlozen. Maar in het algemeen levert ze dus wel goed werk.

Zegt u dat ook over het terugschroeven van de uitkering van langdurig werklozen en over het korten van de middelen om de uitkeringen te laten meestijgen met de welvaart?

Develtere: Het ACW gelooft niet dat een samenleving collectief rijker wordt door bepaalde en vaak al arme groepen nog armer te maken. Die rekening klopt ethisch en economisch niet.

Zit er een naamsverandering aan te komen?

Develtere: Het zou dom zijn een nieuwe naam te kiezen als er nog geen nieuw project is. Daarover denken we nu eerst na, samen met onze 200.000 vrijwilligers.

Een 50-tal organisaties, waaronder de christelijke bediendecentrale LBC, denkt na over een nieuwe coöperatieve bank. Doet het ACW ook mee, of hebt u daar na Dexia even genoeg van?

Develtere: Naast systeembanken, die kunnen helpen om bijvoorbeeld grote infrastructuurwerken in onze havens te financieren, is er zeker ook plaats voor nabijheidsbankiers. VDK in Gent is een goed voorbeeld. In het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Nederland kennen ze ook coöperatieve banken, maar ik heb niet genoeg financiële expertise in huis om op dit ogenblik te beoordelen of er in Vlaanderen ruimte voor is.

Het Dexia-dossier heeft sinds 2010 al enorm veel van u gevergd. Zou u er nog aan beginnen als ACW-voorzitter, wetend wat u nu weet?

Develtere: Die vraag is overbodig, want ze is zonder voorwerp.

DOOR PATRICK MARTENS, FOTO’S FRANKY VERDICKT

‘Onze grootste fout is geweest dat we hebben getracht om een coöperatief model van een sociale beweging te verzoenen met een internationale en beursgenoteerde financiële groep.’

‘Nooit in mijn leven heb ik zo’n brutale, leugenachtige en agressieve poging meegemaakt om een politieke tegenstander of een sociale organisatie te destabiliseren.’

‘Een inschattingsfout is ook een fout.’