Het klinkt onwaarschijnlijk, maar in Algiers verschijnt nog een vrije krant. Omar Belhouchet over de islamisten, Sint Egidio en de toekomst van Algerije. “Wapens kunnen ons probleem niet oplossen. “
OMAR Belhouchet is in Algiers direkteur van het dagblad El Watan. Hij kwam naar Brussel voor de organizatie Reporters zonder grenzen, een beetje het Belgische filiaal van het Franse Reporters sans frontières, dat zijn Rapport 1995, over de persvrijheid in de wereld wilde voorstellen. Die persvrijheid is in Algerije dezer dagen meer in gevaar dan waar dan ook elders, sinds de islamistische extremisten van Fis (Front Islamique du Salut) en Gia (Groupe Islamique Armé) de oorlog hebben verklaard aan vrouwen, intellektuelen en journalisten en die systematisch ontvoeren, folteren, uitmoorden. Terwijl het leger, aan de macht, van elke kritische noot gebruik maakt om kranten in beslag te nemen, te sluiten, te verbieden, en hun journalisten op te sluiten. Al deze privileges vielen El Watan al enkele keren te beurt, en Omar Belhouchet ontsnapte al twee keer aan een moordaanslag. Hij is een kleine, onopvallende, kalme man. El Watan zowat de laatste echt onafhankelijke krant in Algerije ?
– OMAR BELHOUCHET : Ach, het is natuurlijk waar dat we vechten voor onze autonomie en onze onafhankelijkheid, alle dagen, heel de tijd. Dus moeten we een politieke lijn vinden die totaal onafhankelijk staat in hoofdzaak, van de politieke macht, maar ook van al de andere politieke krachten in de oppositie… In essentie, als u het over integrisme heeft, is het gewoon zaak in leven te blijven. Om te kunnen blijven werken, kranten maken…
– Dat impliceert behoorlijk wat financiële middelen ?
– BELHOUCHET : De krant bestaat nu vier jaar. Wij zijn erin gelukt een produkt te maken dat goed verkoopt. Dat geloofwaardig is, goed gemaakt, en dat, omdat het goed verkoopt, ook inkomsten uit reklame inbrengt. Op die manier hebben we een totale financiële autonomie van welke financiële groep dan ook. De krant is het eigendom van de journalisten. Praktisch een koöperatief. Een beetje zoals Le Monde of Libération.
– Vijanden heeft u aan de twee kanten : het regime en de islamisten.
– BELHOUCHET : We zitten tussen hamer en aambeeld. De integristen willen ons vermoorden zelf ben ik al ontsnapt aan twee moordaanslagen , en de overheid wil ons monddood maken, sluiten. El Watan is al twee keer verboden geweest, ik word de hele tijd achtervolgd door het gerecht, de staat organizeert papierschaarste. We zitten tussen twee vuren en soms vragen we ons af hoe we dit moeten volhouden. Eerlijk. Goed, we houden het vol omdat we veel van dit vak houden, omdat we vinden dat de persvrijheid een biezonder kostbaar bezit is voor de journalisten in Algerije, voor het recht op informatie van de burgers, en ook omdat we van ons land houden, en we er geen ander hebben. Voor dat land willen we persvrijheid, en misschien kunnen we iets bijdragen, om er weer vrede te stichten, en de demokratie op te bouwen in Algerije.
– In de andere landen van de Maghreb bestaat er geen onafhankelijke pers. Verrassend dat zoiets juist in Algerije opbloeit.
– BELHOUCHET : Algerije is het land waar momenteel de meeste journalisten vermoord worden. Waar ook de meeste kranten worden verboden. Maar ook in de meest volmaakte demokratieën is het bereiken van persvrijheid een lang en penibel proces geweest. Wij beleven nu in Algerije een proces dat misschien uniek is in de Arabische wereld, afgezien van Libanon wellicht. In geen enkel ander Arabisch land geniet de pers van een zo grote autonomie. Maar we betalen er dan ook de hoogste prijs voor. Bij de 270 journalisten hebben Algerije al verlaten maar velen zijn gebleven, ondanks de bedreigingen, de drama’s die ze meemaken, de gedwongen scheiding van hun familie, enzovoort.
– Hoe ziet u de politieke situatie in Algerije momenteel ?
– BELHOUCHET : Heel moeilijk. Tussen het regime en de oppositie de groepen die de verklaring van Sint Egidio in Rome ondertekend hebben , zijn er gesprekken aan de gang over welke richting in te slaan om uit de krisis te geraken. Maar het is niet evident : het regime wil presidentsverkiezingen organizeren voor het einde van het jaar. Zal de oppositie daaraan meedoen ? Het valt moeilijk te voorspellen, maar het is duidelijk dat we dit probleem niet gaan regelen met de wapens. Als we een opening naar vrede willen, zal dat met politieke middelen moeten.
– Weten de strijdende partijen dat ook, dat ze de oorlog niet met de wapens kunnen winnen ?
– BELHOUCHET : Ik geloof wel dat ze dat begrepen hebben. Ook de islamisten. Onlangs zijn de militairen erin geslaagd een belangrijke nederlaag toe te brengen aan een aantal groepen in het zuiden. De situatie is erop verbeterd in vergelijking met een maand of zes geleden : in de steden is de druk afgenomen op de burgers, op de intellektuelen, de vrouwen… Omdat de gewapende groepen een deel van hun slagkracht verloren hebben. Dat geeft een betere kans aan het regime om die verkiezingen te organizeren. Er is momenteel een sterke druk uit de maatschappij op het regime om verkiezingen te houden maar dan wel vrije verkiezingen.
Wij zijn, in Algerije, natuurlijk gewend aan onverwachte gebeurtenissen : de verkiezingen zijn gepland voor december, en dat is nog ver, alles kan nog gebeuren.
– Wat met het initiatief van Egidio ? Er bestaat een wil om een dialoog aan te knopen, maar willen de islamisten dat ook ?
– BELHOUCHET : Daar zijn twee problemen. Ten eerste dat het regime helemaal niet wil praten met die lui. Ten tweede heeft het initiatief geen echt forse bijval gekregen bij de bevolking. Dat maakt dat er momenteel niet veel kans schijnt te zijn dat het nog op iets uitloopt. De bevolking vindt dat na al wat er gebeurd is, het Fis weer in het zadel helpen, een moeilijk te verteren nummer is. Voor veel Algerijnen zijn het Fis en zijn gewapende groepen verantwoordelijk voor heel deze situatie, en dus lijkt het hun niet normaal dat politieke partijen, zoals het FFS, het weer binnenhalen.
– Heeft het Fis nog steeds kans op een meerderheid ?
– BELHOUCHET : Er zijn geen opiniepeilingen, maar het gevoel overheerst dat heel het drama dat wij al drie jaar beleven de moorden op vrouwen, kinderen, burgers de schuld is van het Fis. De gewapende groepen zijn voor de mensen een verschijningsvorm van het Fis. Het heeft enorm veel terrein verloren. Dit is een partij die tot moord heeft opgeroepen, het is heel moeilijk die weer te aanvaarden op de politieke scène.
– Toch gaat ook het regime niet vrijuit ?
– BELHOUCHET : Inderdaad, het regime heeft het verkiezingsproces afgebroken, president Chadli Benjedid verjaagd enzovoort. Maar in plaats daar op een vreedzame manier tegen te reageren, heeft het Fis naar de wapens gegrepen. Ze hebben politiemannen, militairen vermoord, en daarna zijn ze de burgerbevolking gaan aanvallen, die niets te maken had met het afbreken van de verkiezingen. Vrouwen, kinderen, intellektuelen, kunstenaars, die soms ook tegen het regime gekant waren. Dat was een fatale fout aan hun kant. Maar tegelijk toont dat ook de ware natuur van het integrisme. Het integrisme is tegen intellektuelen, tegen demokratie… Met die gewapende groepen heeft het in Algerije zijn ware natuur ontwikkeld, en heeft het getoond wat zij écht willen voor dit land : hun ideeën opleggen met terreur.
– Er wordt gezegd dat ze in banditisme verzeild zijn.
– BELHOUCHET : Met de verloederde situatie heb je die fenomenen : banditisme, drugs… Die zijn vaak verstrengeld met de gewapende groepen, die de gangsters gebruiken en omgekeerd, wat het klimaat van onveiligheid nog versterkt.
– En na de verkiezingen ?
– BELHOUCHET : Als de verkiezingen écht vrij zijn, kan daar het begin van een politieke oplossing liggen. Dan zullen de resultaten ervan door alle partijen aanvaard moeten worden. Dat zal dan het grote probleem zijn. Maar we hebben geen andere keuze meer dan terugkeren naar het demokratische proces, en de overwinnaar zal de demokratie moeten respekteren. Niet zoals de vorige keer, toen het Fis helemaal niet de bedoeling had de demokratie te respekteren. Dat hadden ze plechtig verklaard, na de eerste verkiezingsronde : ze waren helemaal niet van zins nóg eens verkiezingen te houden, ze hadden ze nu gewonnen, afgelopen ! Een tweede keer stond niet op het programma.
Sus van Elzen
Weer een terreurslachtoffer : de mensen vergeten dit niet.
Omar Belhouchet : De prijs moet betaald worden.
