Het migrantenstemrecht is weer een onderwerp van gesprek. Ook in de VLD zijn de geesten in beweging.
Het begon weer eind deze zomer, op een bijeenkomst van Agalev aan de kust. Aangepord door de moderator van het debat herhaalde een door het opduiken van de kwestie lichtelijk verraste Jos Geysels, de secretaris-generaal van de partij, nog maar eens dat de groenen wel degelijk nog altijd willen dat niet-EU-burgers onder zekere voorwaarden stemrecht zouden krijgen. SP-voorzitter Patrick Janssens, die ook was uitgenodigd, viel hem daarin bij: mensen, waar ze ook vandaan komen, die al jaren in België wonen en er belastingen betalen, moeten een zeg krijgen in de machten die hen besturen, via verkiezingen dus. De democratie is tenslotte gegrondvest op het principe no taxation without representation.
Het thema beperkt het zogeheten migrantenstemrecht volgens een stilzwijgende consensus doorgaans tot gemeenteraadsverkiezingen en circuleert al jaren volgens al even lang vastliggende krijtlijnen. Rood en groen zijn pro, de VLD is ertegen, de CVP toont zich er ook niet erg enthousiast voor. De sluimerende rivaliteit om het linkse kiesvolk leidde er bij deze politieke rentree toe dat SP en Agalev zelfs weer een rondje tegen elkaar begonnen op te bieden, wat het onderwerp in de actualiteit hield. Janssens wil dat stemrecht nu al gunnen aan wie nog maar drie jaar in België verblijf houdt – de communis opinio houdt het meestal op een termijn van vijf jaar – en dat zowel voor gemeentelijke als voor provincieraadsverkiezingen.
Al voegde Janssens daar vorige week in een VTM-interview aan toe dat voor zijn part de zogeheten snel-Belg-wet tegelijk maar weer moet worden verstrengd. Daarmee repliceerde hij op de replieken waar de VLD doorgaans mee uitpakt, en die ook nu weer te horen vielen bij onder anderen partijvoorzitter Karel De Gucht en premier Guy Verhofstadt. Die gedachtegang houdt in dat een buitenlander zijn integratiewil het best kan tonen door de Belgische nationaliteit aan te nemen en dan meteen aan zelfs alle denkbare verkiezingen kan deelnemen. En Belg worden, kan nu net geen obstakel meer zijn als gevolg van die snel-Belg-wet, die het verwerven van de nationaliteit fors heeft versoepeld.
Voor de eerste minister kan het thema niet eens een voorwerp van gesprek zijn, aangezien het regeerakkoord er niet over rept. Maar het regeerakkoord zwijgt ook nog over iets anders. In tegenstelling tot vorige coalities, waarin de CVP de eerste viool speelde, zijn zogeheten wisselmeerderheden officieel geen taboe meer. En dat perspectief opende zich wel degelijk als gevolg van de – weliswaar onzekere – koerswijziging bij de Vlaamse christen-democraten.
GEEN POLITIEK DRAAGVLAK
Al jarenlang maken meerdere CVP-prominenten van ACW-signatuur, zoals Wivina Demeester en Luc Martens, er geen geheim van dat ze het migrantenstemrecht maar de billijkheid zelve vinden. Luc Martens nam daarvoor dit voorjaar zelfs een pleidooi op in het document Elke mens telt, dat mee aan de basis lag van de vernieuwingsoperatie die de CVP moet omsmeden tot CD&V. Het staat er wat omzwachteld en niet met zoveel woorden in, maar Martens, die de belangrijkste auteur van het document was, bevestigde tegenover Knack dat het migrantenstemrecht ‘absoluut’ in de logica van de tekst ligt.
Het beginsel maakt nu inderdaad deel uit van de voorstellen die de partij op haar vernieuwingscongres eind deze maand aan haar leden zal voorleggen. Al stelt ze daarbij behoorlijk strenge voorwaarden. Veelzeggend is dat ook voor de aspirant-CD&V het opnieuw verstrakken van de nationaliteitswet daarbij essentieel is.
En met dat alles is dus ook een wisselmeerderheid denkbaar, al stelde de premier dat hij er alles zal aan doen om zijn rode en groene partners ervan te overtuigen om niet aan zo’n avontuur te beginnen. Niet omdat de VLD gierig is met het toekennen van stemrecht. Verhofstadt bleef politiek-filosofisch altijd erg consequent in zijn denken hieromtrent. Al ontbreekt ook niet een tactische overweging. De Vlaamse liberalen vinden namelijk dat voor het migrantenstemrecht geen voldoende groot politiek draagvlak bij de bevolking te vinden is. Versta: het zal ongenoegen opwekken, wat uiteindelijk alleen het Vlaams Blok ten goede zal komen.
Laat Karel De Gucht wel eens doorschemeren dat hij privé, en dus niet als voorzitter, minder strak over het onderwerp denkt, andere VLD-prominenten lijken heel wat verder te willen gaan. Dat geldt zeker voor Vlaams minister-president Patrick Dewael, al moet hij dat nog publiek laten blijken. Hij wil het migrantenstemrecht best overwegen, onder de gebruikelijke voorwaarden (ten minste vijf jaar verblijf, alleen voor de gemeenteraad), maar ook bij hem duikt de verstrenging van de snel-Belg-wet op. Dewaels redenering wil dat die wet te veel van nut is voor mensensmokkelaars en criminelen, dat de nationaliteit in een snel globaliserende wereld aan relevantie verliest en dat allochtonen best goede, culturele redenen kunnen hebben om hun oorspronkelijke nationaliteit niet op te geven.
Premier Verhofstadt hoeft niet eens bang te zijn dat het regeerakkoord vanuit zijn eigen partij zou worden ondergraven. Haast hoeft er toch niet bij: de volgende gemeenteraadsverkiezingen volgen pas in 2006. Er is nog alle tijd om de zaak bij volgende coalitiegesprekken in een regeerakkoord op te nemen. En paars-groen wil er toch nog een regeerperiode bij doen.
Marc Reynebeau
