?Het is te gek voor woorden wat mij is overkomen.? Gewezen PS-minister Alain Van der Biest over de afwikkeling van het onderzoek naar de moord op Cools en de aanverwante affaires.
Vorige week begon de ellende opnieuw voor gewezen defensieminister Guy Coëme (PS). Zes jaar, bijna dag voor dag, nadat gewezen minister Alain Van der Biest in Luik met onderzoeksrechter Véronique Ancia over de occulte financiering van de Parti Socialiste begon te praten, vroeg het Hof van Cassatie de inbeschuldigingstelling van Coëme wegens zijn optreden in de Dassault-zaak.
Daarmee is de laatste fase ingezet van de voorbereiding van het monsterproces dat eind ’98 voor ’s lands hoogste gerechtshof rond de Agusta- en Dassault-affaires zal worden gevoerd.
Zoals te verwachten, steunt het Hof van Cassatie voor de vraag tot inbeschuldigingstelling van Coëme op de vaststelling dat Dassault via de Brusselse PS-bonze Merry Hermanus dertig miljoen frank betaalde aan de PS. Dat geld werd grotendeels langs een Luxemburgse rekening in de PS-kas geïnjecteerd. Dat toenmalige PS-voorzitter Guy Spitaels op de hoogte was dat zijn partij er een of meerdere Luxemburgse rekeningen op na hield, verzwaart het vermoeden van Cassatie dat hier van corruptie sprake is.
Daarnaast blijft het Hof van Cassatie zich ook vastklampen aan de verklaringen van onder meer stafchef Alex Moriau, die beweerde door het kabinet van Coëme onder druk te zijn gezet om in zijn evaluatierapport het elektronische afweersysteem van Electronique Serge Dassault (ESD), bestemd voor de F-16’s van de Belgische luchtmacht, op gelijke hoogte te plaatsen met dat van het Amerikaanse Litton.
De druk om met de Fransen scheep te gaan, kwam volgens Moriau van Coëmes kabinetschef André Bastien en adjunct-kabinetschef Jean-Louis Mazy. Maar tijdens de confrontatie met Mazy zwakte de generaal die bewering af. Hij hield het er op dat hij ?de indruk had dat hij door het kabinet onder druk werd gezet.?
Hoe dan ook, het rapport dat Coëme aan de ministerraad overhandigde, steunde op het verslag, gesigneerd door generaal Moriau, die in legerkringen als ?un mou? een slapjanus bekend stond. Zo te lezen, heeft Cassatie weinig werk gemaakt van het onderzoek naar de handel en wandel van enkele militairen die in dit dossier actief waren en die na hun militaire carrière gingen uitbollen bij de Franse wapenlobby.
COEME LOOG DE COLLEGA’S VOOR
Met dat rapport van Coëme op de tafel van het sociaal en economisch kernkabinet werd, volgens de verklaring van de toenmalige minister van Binnenlandse Zaken Louis Tobback bij raadsheer Francis Fischer van Cassatie, de beslissing tot de aankoop van het Carapace-systeem genomen ?… comme une lettre à la poste.? En dat rapport wordt nu door Cassatie helemaal op de rekening geschreven van Coëme, die daarmee zijn collega’s in de ministerraad zou hebben voorgelogen.
Cassatie ontdekte ook dat Coëme, nadat de regering tot de ECM-aankoop besloot, naar de Parijse zetel van Dassault belde. Mogelijk een signaal, oordeelde het hof, want enkele weken later kreeg Hermanus in Luxemburg de miljoenen voor de PS-kas overhandigd.
?Maar,? betogen gewezen adviseurs van de minister, ?Coëme belde destijds ook naar Aérospatiale om ze te laten weten dat ze naast het helikoptercontract hadden getast.?
Procureur-generaal Eliane Liekendael geeft in haar verslag toe dat Cassatie sedert eind 1995 weinig nieuwe bewijsstukken tegen Coëme heeft gevonden en dat het hier veelal gaat om aanwijzingen, weliswaar ernstige aanwijzingen. Toch zou het haar dat schrijft ze tenminste verbazen mocht Coëme niet naast Willy Claes in de beklaagdenbank eindigen.
De bestelling van het ECM-systeem, goed voor zo’n zes miljard frank, was niet de enige bestelling die Dassault in 1989 te beurt viel. Want naderhand zou ook het Mirage Safety Improvement Program, kortweg MirSip, een prijzige opknapbeurt van de verouderde Mirage-straaljagers, worden doorgedrukt. Dit programma waarvan de aanvankelijke kostprijs op 3,5 miljard frank was begroot, werd uitgevoerd door Sabca, dat door Dassault Aviation Belgique wordt gecontroleerd.
De kost van het MirSip-programma zou achteraf met ettelijke miljarden uit de hand lopen. Na hun opsmukbeurt werden de Mirages door de regering van Jean-Luc Dehaene (CVP) voor amper 1,6 miljard frank aan Chili verkocht, en dat na bemiddeling door Dassault.
De afwikkeling van het MirSip-programma wordt nog altijd door het Luikse gerecht onderzocht, maar het maakt vooralsnog geen deel uit van het Dassault-dossier tegen Coëme, Claes en andere betrokkenen.
EEN MAN TUSSEN HAMER EN AAMBEELD
In het onderzoek, niet alleen naar de moord op de Luikse PS-leider André Cools, maar ook in andere aanverwante enquêtes, is de datum van 21 november 1991 cruciaal. Die dag was Alain Van der Biest naar het lokale justitiepaleis genood.
Van der Biest, burgemeester van Grâce-Hollogne, was een schrijver die door Cools in de politiek werd geduwd, en die in een mum van tijd opklom naar het hoogste partij-echelon. Hij was bijzonder populair in het Luikse. In 1982 werd hij in Grâce-Hollogne, bij gebrek aan oppositie, zonder gemeenteraadsverkiezingen in zijn functie van burgemeester bevestigd. ?Heb je nu ook al het algemeen stemrecht afgeschaft ?? gooide Tobback, toen nog fractieleider van de SP, hem in die dagen voor de voeten.
Ondanks zijn bastion in Grâce-Hollogne werd Van der Biest niet tot de Luikse PS-baronnen gerekend. Daarom kwam hij in de veelvuldige confrontaties binnen de partij, en vooral in het Luikse PS-huishouden, vaak tussen hamer en aambeeld terecht. Om in dit nietsontziende milieu overeind te blijven, zocht hij geregeld soelaas onder de kurk.
De verklaringen van Van der Biest op 21 november 1991 bij de cel-Cools vormden de verwoestende vloedgolf die eerst de Franstalige, daarna ook de Vlaamse socialisten zou overspoelen.
?Ik had destijds niet de indruk dat ik justitie iets nieuws vertelde. Ze wisten daar al heel wat,? herinnert Alain Van der Biest zich nu. ?Het was dus geen grote déballage. Het gesprek ging gewoon over een systeem dat toen bestond en dat door alle politieke partijen werd aangewend en waarbij via de kabinetten een percentje op openbare bestellingen werd geïnd. Ik heb de speurders uitgelegd dat ik als minister had geweigerd in die molen mee te draaien, en wat de reactie op die weigering was geweest.?
In die dagen werd het gerecht vanuit verschillende PS-hoeken met informatie gevoed. Want er was niet alleen Van der Biest, ook gewezen vice-premier Philippe Moureaux, eerst als anonieme tipgever daarna als echte getuige, gewezen vakbondsman Karol Gluza en anderen gingen geregeld praten met leden van de cel-Cools.
DE GROTE CONFRONTATIE IN BRUSSEL
Maar tijdens gesprekken met Van der Biest kwam Agusta ter sprake. ?Ik had me met de Agusta-kwestie ingelaten. Niet omdat ik in wapentuig geïnteresseerd was, maar omwille van de economische compensaties, en omdat Cools me had gevraagd dat dossier in de gaten te houden.?
Dat Agusta het dossier van Cools was, bleek nog eens tijdens een werkvergadering bij de helikopterbouwer in Milaan, waar Cools’ vertrouweling, de gewezen luchtmachtkolonel Jean Dubois, plots het voorzitterschap van de Agusta-vestiging in Bierset opeiste. Tot grote consternatie van die van Agusta, van lobbyist Georges Cywie en van de Agusta-bazen. Er kwam een njet van Van der Biest aan te pas om Dubois terug op zijn nummer te zetten. ?Het was mij evenwel duidelijk dat Dubois die post niet zozeer voor zich zelf dan wel als vertegenwoordiger van André Cools opeiste,? verduidelijkt Van der Biest.
De gewezen minister stopt niet weg dat ze bij de partijtop van één en ander op de hoogte waren. Hij verwijst daarbij naar de bijeenkomst, in de marge van een PS-bureau, met Guy Coëme, partijsecretaris François Pirot en hijzelf, waar Spitaels liet verstaan dat die van Agusta bereid waren iets te doen voor de partij.
Eerder dit jaar had in Brussel la grande confrontation plaats met de vier die aanwezig waren op de korte samenkomst in de keuken van het PS-partijgebouw. ?Het was inderdaad een grote confrontatie, met drie gewezen ministers en een hoge partijfunctionaris het leek wel Hertoginnedal,? grinnikt Van der Biest. ?Spitaels praatte daar naast de kwestie en somde vijftien punten op die zijn relatie met Cools moesten illustreren. Waarop Pirot liet noteren dat Spitaels al pleitte alsof hij voor assisen stond. Coëmes geheugen liet hem volkomen in de steek. Alleen Pirot en ikzelf hebben die bijeenkomst toegegeven. Waarom was ik daar aanwezig ? Niet omdat ik één of ander belang vertegenwoordigde, maar omdat ik Cools moest informeren, die op dat moment het PS-gebouw al had verlaten.?
Na de overdracht eerder dit jaar van de Agusta- en Dassault-dossiers van de Luikse justitie naar het Hof van Cassatie, werd de onderzoeksopdracht van raadsheer Fischer uitgebreid naar andere politici, zoals Van der Biest, Philippe Moureaux en Melchior Wathelet. Ze werden allen door Fischer ondervraagd over de wijze waarop die twee contracten door de ministerraad werden gesluisd. Sommigen, zoals Van der Biest, werden ook gehoord over de moord op Cools.
?Tot mijn grote verbazing, mag je wel zeggen,? vertelt Van der Biest. ?Want die ondervraging lijkt er op te wijzen dat ze bij Cassatie voorlopig een link tussen de moord en de Agusta- en Dassault-affaires niet uitsluiten.?
Zo lijken ze bij Cassatie hernieuwde belangstelling te koesteren voor de bijeenkomst, begin 1989, met Guy Coëme, Guy Spitaels in het kantoor van vice-premier Moureaux. Die vernam daar of van Coëme, of van Spitaels , dat volgens bepaalde bladen miljarden de Alpen waren overgestoken naar aanleiding van het Agusta-contract. Waarop Moureaux zich naar Luik haastte om Cools in te lichten die geeneens verbaasd leek. Die episode roept bij Cassatie nieuwe vragen op.
?Nog het meest verwonderlijk in alle enquêtes die voortvloeien uit het onderzoek naar de moord, is de keuze van de pistes die wel en die niet worden gevolgd,? zegt Van der Biest die nog altijd niet begrijpt hoe hij in die draaikolk van gerechtelijke affaires is beland. Zijn jongste boek ?La Nuit, La Vie?, over zijn verblijf in de Lantin-gevangenis, is zo’n terugblik in verbijstering.
?De affaire rond de verzekeringsmaatschappij Omob, waar het om miljarden draait, en waar Cools voorzitter van was en waar politici als Melchior Wathelet zelfs als justitieminister ! in de raad van bestuur bleef, werd als drijfveer voor de moord verwaarloosd,? zegt hij. ?Maar elk dossier waarin mijn naam viel, werd meteen ernstig genomen.?
BESTAAT DE ANONIEME GETUIGE ?
?De hele affaire is eigenlijk een roman noir, maar dan wel van het komische soort,? mijmert Van der Biest, die sedert zijn correctionele veroordeling tot twee jaar gevangenis met uitstel wegens wanbeheer van zijn kabinet teruggetrokken leeft in zijn rijhuis in Grâce-Hollogne.
?Het is te gek voor woorden wat mij in deze affaires is overkomen. Stel je voor : de man die mij destijds in alle kranten heeft beschuldigd, privé-detective André Rogghe, schreef tijdens mijn gevangenschap een brief naar mijn advocaat om te zeggen dat alles wat hem en één van de medeplichtigen, Carlo Todarello, door de kranten in de mond was gelegd, verkeerd was. Je gelooft het niet ? Het stuk zit nu in het dossier.?
?Todarello beweerde eerst dat hij mij na de moord op Cools had ontmoet. Daarna wijzigde hij die versie : hij zou me voor de moord hebben gesproken. In werkelijkheid kende hij mij niet eens. Ze lieten zelfs een Italiaan, een familielid van Todarello, overbrengen voor een confrontatie. Die beweerde dat ik geregeld in een ontmoetingscentrum voor Italianen kwam. Terwijl tientallen Italiaanse stamgasten meteen konden getuigen dat ik daar nooit was geweest.?
?Eerder dit jaar werd ik geïnterviewd door een journalist die me enkele jaren geleden, op aangeven van Todarello, in zijn krant publiekelijk van de moord op Cools beschuldigde. Na het gesprek zei hij me : we hadden elkaar veel eerder moeten ontmoeten. ‘k Zou het denken.?
In zijn boek laat Van der Biest verstaan dat hij in volle Dutroux-affaire werd geofferd om aan te tonen dat justitie nog werkte. Nochtans waren er de anonieme getuige, de wapens die werden gevonden, de twee Tunesische moordenaars die werden uitgerookt.
?Wie is die anonieme getuige ?? vraagt Van der Biest zich af. ?Sommigen hebben openlijk beweerd dat het hier om ene Napolitano gaat, een man die in Chaudfontaine een Securitas-transport overviel en die een bizarre vriendschap onderhield met een BOB’er uit Seraing. Bizar, omdat de anonieme tipgever bij het Luikse gerecht arriveerde, niet via de cel-Cools, maar via de rijkswacht. Plots dook die man op, uit het niets. Anderen betwijfelen of die fameuze getuige bestaat. Hoe dan ook, Justitie heeft nagenoeg tien miljoen betaald aan een tipgever tenminste dat heeft de minister toegegeven. Werd hier een afschuwelijke deal gesloten met het milieu om een politicus op te offeren ? Enkele speurders, die nu wat loslippig worden, vonden de manier waarop de wapens, die bij de moord op Cools werden gebruikt, in het Ourthe-kanaal werden ontdekt, uiterst verdacht. Die spullen waren netjes in een plastic zak geknoopt, klaar om gevonden te worden. Politiemensen zeggen me dat, ik niet…?
?Ik denk niet dat ze in de Dutroux-commissie ooit op protectiepistes zullen stoten,? verzekert Van der Biest. ?Als ze ooit een Cools-commissie durven te installeren, dan ben ik er nog niet zo zeker van.?
Hij betoogt : ?Ik ben de enige politicus die voor deze affaires in de bak is beland. De fameuze anonieme getuige heeft niet alleen mijn naam maar ook die van Guy Mathot en van Guy Spitaels genoemd als opdrachtgevers voor de moord. Waarom hebben ze alleen mij in Lantin gestopt ??
?Wellicht kwam het enkelen goed uit dat ik opzij werd gezet,? meent Van der Biest te weten. ?Mijn zelfmoord zou ze wellicht nog beter zijn uitgekomen.?
Alain Van der Biest besluit. ?Een magistraat zei me ooit eens : het gaat niet om één of twee pistes die naar de moord op Cools leiden, maar een veelheid van pistes. Nu heb je nog José Happart die binnenkort de stukken, die hij in zijn bezit heeft, bij het gerecht zal afleveren. Als ik mag geloven wat daarover wordt verteld, staan we hier voor een enorm financieel schandaal. Ik weet het niet meer. De familie van Cools en hun advocaat hebben al vaker beweerd dat de ware toedracht rond de moord door la rasion d’état wordt toegedekt. Misschien was de dood van Cools aanvankelijk geen staatszaak, maar is ze dat gaandeweg door alle complicaties en implicaties wel geworden. Je kan die bedenking niet zomaar wegwuiven.?
Rik Van Cauwelaert
Alain Van der Biest : Mijn zelfmoord zou enkelen goed zijn uitgekomen.
Guy Spitaels : alsof hij al voor assisen stond.
